Tháng hành động quốc gia về dân số 2010: Điểm nhấn khởi đầu quan trọng

TCCSĐT - Gần 50 năm qua, từ bản hướng dẫn sinh đẻ có kế hoạch cho nhân dân (Quyết định số 216 của Thủ tướng Chính phủ, ngày 26-12-1961), công tác dân số kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đã từng bước được Đảng, Nhà nước quan tâm toàn diện; chính sách DS - KHHGĐ từng bước được điều chỉnh theo hướng chú trọng chất lượng dân số.

Dân số Việt Nam - thách thức cả về quy mô và chất lượng

Việt Nam đã tiến hành 4 cuộc tổng điều tra dân số (các năm 1979, 1989, 1999, 2009) và một thực tế được khẳng định là chất lượng dân số đang không ngừng được nâng lên. Tuy nhiên, công tác DS - KHHGĐ vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức cả về quy mô và chất lượng dân số.

Việt Nam hiện có quy mô dân số lớn thứ 13 trên thế giới; mật độ dân số cũng thuộc nhóm cao nhất thế giới (259 người/km²). Bình quân, mỗi năm Việt Nam vẫn tăng thêm gần 1 triệu người, tương đương với dân số một tỉnh trung bình.

Chất lượng dân số thấp cũng đang là yếu tố cản trở tới sự phát triển và đặt nước ta trước nguy cơ tụt hậu xa hơn... Chỉ số phát triển con người (HDI) vẫn nằm tỏng nhóm các nước trung bình, thấp hơn nhiều so với nhiều nước trong khu vực và thấp xa so với các nước công nghiệp. Tuổi thọ bình quân tuy đạt mức cao (72,8 tuổi) năm 2009 nhưng tuổi thọ bình quân khỏe mạnh chỉ đạt hơn 66 tuổi và xếp thứ 116/182 nước trên thế giới. Bên cạnh đó, số trẻ bị dị tật bẩm sinh đang có xu hướng gia tăng. Tỷ lệ người bị khuyết tật chiếm tới 7,8% dân số. Các chuyên gia khuyến cáo, nếu không có biện pháp ngăn chặn trong việc dự phòng và điều trị sớm một số bệnh thì tỷ lệ này có khả năng sẽ tiếp tục tăng cao. Một trong những công tác đã được ngành y tế xác định cần được đẩy mạnh là sàng lọc trước sinh và sơ sinh. Các nước trên thế giới đã tiến hành việc này để nâng cao chất lượng giống nòi từ cách đây hơn 50 năm nhưng Việt Nam mới triển khai trong giai đoạn gần đây. Đề án sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh mới được triển khai tại 30 tỉnh, thành phố trên cả nước. Trong đó, sàng lọc trước sinh mới được hơn 38.000 trường hợp và sàng lọc sơ sinh gần 144.000 ca.

Từ tình hình thực tế những năm gần đây, từ kết quả cuộc Tổng điều tra DS năm 2009, từ công bố và lời cảnh báo mới đây của Quỹ DS Liên hợp quốc (UNFPA) về sự mất cân bằng giới tính khi sinh (GTKS) ở Việt Nam, "Tháng hành động quốc gia về dân số (DS)" đầu tiên năm 2010 tổ chức ở Việt Nam đã lấy hành động trọng tâm là "Kiểm soát, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh - trách nhiệm của chúng ta".

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam gia tăng nhanh chóng trong vòng 5 năm gần đây. Nghiên cứu của UNFPA cho thấy, nhóm dân số nghèo nhất thường có tỷ số GTKS gần với mức bình thường là 105, trong khi đó với nhóm dân số giàu thì con số này lên đến 112. Theo thống kê, năm 2009, tỷ số GTKS (trẻ trai/100 trẻ gái) trên phạm vi cả nước ta là 110,6, trong đó, có tới 16 tỉnh, thành có tỷ số GTKS ở mức trên 115 như: Hưng Yên (130), An Giang (128), Trà Vinh (124), Thanh Hóa và Bắc Ninh (122)...

Mặc dù chưa có số liệu thống kê của năm 2010 song sự mất cân bằng GTKS ở nhiều địa phương vẫn tiếp tục tăng mạnh. Tại Hà Nội, 10 tháng đầu năm 2010, tỷ số GTKS đã tăng lên mức 120, trong khi năm 2009 mới chỉ là 113,2 (theo kết quả Tổng điều tra DS năm 2009). Theo số liệu phân tích, sự mất cân bằng GTKS của Hà Nội chủ yếu diễn ra ở khu vực nông thôn, thị xã Sơn Tây chiếm vị trí cao nhất (139/100), tiếp theo là Thạch Thất, Đông Anh, Chương Mỹ, Ba Vì, Ứng Hòa, Phúc Thọ, Thường Tín… Theo nghiên cứu của UNFPA, đối với Hà Nội, khu vực nông thôn là vùng có mức chênh GTKS cao, tỷ số ở khu vực nông thôn là 117,1 - cao hơn thành thị (111,5). Trên bình diện quốc gia, sự mất cân bằng GTKS cũng tập trung ở các tỉnh thiên về nông nghiệp.

Bảo đảm mức chênh tỷ số GTKS ở một tầm mức phù hợp được xem là mối quan tâm hàng đầu trong những vấn đề mũi nhọn của công tác DS-KHHGĐ thời kỳ hiện nay. Bởi tình trạng mất cân bằng này sẽ tác động lớn đến quá trình phát triển chung của xã hội, được xem là một nguy cơ dẫn tới sự bất ổn.

TS Dương Quốc Trọng, Tổng Cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ cho rằng: quyết định tổ chức Tháng hành động quốc gia về DS của Thủ tướng Chính phủ không những thể hiện quyết tâm lớn của Chính phủ trong việc thực hiện chính sách DS vì sự phát triển bền vững mà còn là những bảo đảm cho việc thực hiện các cam kết quốc tế về DS - KHHGĐ mà Việt Nam đã tham gia, ký kết.

“Tháng hành động quốc gia về dân số” - điểm nhấn chất lượng

Thủ tướng Chỉnh phủ đã quyết định lấy tháng 12 hằng năm là “Tháng hành động quốc gia về dân số”. Hai mục tiêu cơ bản được đặt ra:

- Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng gia đình về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác DS - KHHGĐ đối với sức khỏe, hạnh phúc của mỗi người dân, mỗi gia đình, đối với sự phát triển bền vững của đất nước, dân tộc Việt Nam

- Tăng cường sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân và sự hợp tác, giúp đỡ của các tổ chức đối với công tác DS - KHHGĐ.

Tháng hành động quốc gia về dân số đầu tiên năm 2010 có chủ đề: “DS - KHHGĐ vì sức khỏe, hạnh phúc của mỗi gia đình và sự phát triển bền vững của đất nước” đã kết thúc. Trong tháng, nhiều hoạt động đã được tập trung đẩy mạnh. Thông qua các chiến dịch, hoạt động truyền thông về công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình; các cuộc mít tinh hưởng ứng, các hội nghị, hội thảo, các diễn đàn cấp Trung ương, cấp tỉnh; các loại hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình tại các cụm dân cư, đặc biệt là nhân dân các vùng sâu, vùng xa, vùng cao, vùng ven biển và hải đảo... đã tạo ra một điểm nhấn quan trọng - hướng tới nâng cao chất lượng cho công tác DS - KHHGĐ năm 2010 cũng như tạo ra một tiền đề quan trọng cho những năm tiếp theo./.