Luật Thuế thu nhập cá nhân hướng đến mục tiêu công bằng xã hội

Luật Thuế thu nhập cá nhân được Quốc hội khoá XII (kỳ họp thứ 2) thông qua ngày 21-11-2007 và Chủ tịch nước có Công lệnh công bố số 13/2007/L - CTN, ngày 5-12-2007; có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2009 có nhiều ưu điểm nhằm hướng đến các mục tiêu: bảo đảm nguồn thu ngân sách, hướng đến công bằng xã hội, phát huy tính tích cực, tự giác trong việc thực hiện nghĩa vụ của người dân đối với đất nước…

Những điểm mới và ưu điểm của Luật Thuế thu nhập cá nhân được thể hiện rõ trên các nội dung cụ thể sau:

Thứ nhất, so với Pháp lệnh Thuế thu nhập cá nhân hiện hành, đối tượng nộp thuế ở Luật này được mở rộng hơn, tiêu thức cư trú hay không cư trú được áp dụng thống nhất cho cả cá nhân là người Việt Nam và người nước ngoài, nghĩa là trên cùng một mặt bằng về đối tượng (Pháp lệnh Thuế thu nhập cá nhân chỉ phân biệt cá nhân cư trú đối với đối tượng nộp thuế là cá nhân người nước ngoài). Theo đó, đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân đã được bổ sung vào Luật gồm:

- Cá nhân, hộ kinh doanh có thu nhập từ hoạt động sản xuất - kinh doanh, cá nhân hành nghề độc lập, cá nhân có thu nhập từ chuyển nhượng vốn hiện đang nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp được chuyển sang nộp thuế thu nhập cá nhân.

- Cá nhân có thu nhập từ chuyển quyền chuyển sử dụng đất hiện đang nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Thuế chuyển quyền chuyển sử dụng đất được chuyển sang nộp thế thu nhập cá nhân.

- Cá nhân có thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng bất động sản, nhượng quyền thương mại, thu nhập thừa kế, quà tặng trước đây chưa có chính sách động viên hoặc được miễn nộp thuế theo Pháp lệnh Thuế thu nhập cá nhân được bổ sung vào đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân.

Thứ hai, về điều kiện xác định là cá nhân cư trú, Luật quy định: Cá nhân cư trú là người đáp ứng một trong các điều kiện như: có mặt tại Việt Nam từ 183 ngày trở lên tính trong một năm dương lịch hoặc tính theo 12 tháng liên tục kể từ ngày đầu tiên có mặt tại Việt Nam; có nơi ở thường xuyên tại Việt Nam, bao gồm có nơi ở đăng ký thường trú hoặc có nhà thuê để ở tại Việt Nam theo hợp đồng thuê có thời hạn.

Thứ ba, Luật xác định rõ thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân, gồm 10 loại cụ thể: thu nhập từ hoạt động kinh doanh của cá nhân (cá nhân hành nghề độc lập và kinh doanh cá thể); thu nhập từ tiền lương, tiền công; từ đầu tư vốn; từ chuyển nhượng vốn; từ chuyển nhượng bất động sản; từ trúng thưởng; từ bản quyền; từ chuyển quyền thương mại; từ nhận thừa kế là chứng khoán, phần vốn trong các tổ chức kinh tế, bất động sản và tài sản khác phải đăng ký sở hữu và sử dụng; từ quà tặng là chứng khoán, phần vốn trong các tổ chức kinh tế, bất động sản và tài sản khác phải đăng ký sở hữu hoặc sử dụng.

Thứ tư, Luật xác định rõ thu nhập miễn thuế gồm 14 khoản; trong đó có những quy định mới so với luật hiện hành như: miễn thuế thu nhập từ chuyển đổi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân được Nhà nước giao để sản xuất (trong luật hiện hành, khoản thu nhập này phải nộp thuế chuyển quyền sử dụng đất với thuế suất 1%); miễn thuế thu nhập từ lãi tiền gửi tại tổ chức tín dụng, từ lãi hợp đồng bảo hiểm nhân thọ (hiện hành, khoản thu nhập này tạm thời chưa thu thuế thu nhập cá nhân); miễn thuế thu nhập phần tiền lương làm việc ban đêm, làm thêm giờ được trả cao hơn so với tiền lương làm việc ban ngày, làm trong giờ theo quy định của pháp luật (hiện hành, lương làm thêm giờ, lương ca 3 vẫn phải chịu thuế thu nhập cá nhân); v.v..

Thứ năm, Luật quy định, đối với các đối tượng nộp thuế gặp khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn, bệnh hiểm nghèo ảnh hưởng đến khả năng nộp thuế thì được xem xét giảm thuế tương ứng với mức độ thiệt hại, tuy nhiên không vượt quá số thuế phải nộp.

Thứ sáu, Luật quy định rõ kỳ tính thuế theo năm áp dụng đối với thu nhập từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương, tiền công; trong đó ghi rõ hai đối tượng là cá nhân cư trú và cá nhân không cư trú

Thứ bảy, Luật quy định rõ mức giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế thu nhập cá nhân. Trong đó, mức giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế là 48 triệu đồng/năm. Mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc (con dưới 18 tuổi, con trên 18 tuổi bị tàn tật mất khả năng lao động, vợ, chồng, cha mẹ hai bên của người nộp thuế nhưng không có khả năng lao động, không có thu nhập hoặc thu nhập quá thấp...) mà người nộp thuế có nghĩa vụ nuôi dưỡng là 1,6 triệu đồng/tháng kể từ tháng phát sinh nghĩa vụ nuôi dưỡng. Mỗi người phụ thuộc chỉ được tính giảm trừ 1 lần vào 1 đối tượng nộp thuế trong năm tính thuế. Mức thu nhập làm căn cứ xác định người phụ thuộc được áp dụng giảm trừ là mức bình quân tháng trong năm từ tất cả các nguồn thu nhập không vượt quá 500 ngàn đồng. Trong khi đó, Pháp lệnh Thuế hiện hành không áp dụng giảm trừ gia cảnh mà tính theo mức khởi điểm chịu thuế (đối với người Việt Nam là 5 triệu đồng và cùng một mức thu nhập nhưng cá nhân có hoàn cảnh khác nhau sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân như nhau) nên chưa thực sự công bằng thì khi áp dụng giảm trừ gia cảnh theo Luật này, cùng một mức thu nhập nhưng có hoàn cảnh khác nhau thì số thuế phải nộp khác nhau.

Thứ tám, Luật xác định rõ căn cứ tính thuế đối với người nộp thuế thu nhập cá nhân. Đối với cá nhân cư trú, đó là thu nhập tính thuế và biểu thuế được áp dụng cho đối tượng này. Đối với thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công, thu nhập tính thuế sẽ bằng tổng thu nhập chịu thuế trừ đi các khoản đóng góp bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và trừ đi giảm trừ gia cảnh và từ thiện; đối với thu nhập từ đầu tư vốn, từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng bất động sản, trúng thưởng, tiền bản quyền, v.v. thu nhập tính thuế là thu nhập chịu thuế.

Biểu thuế lũy tiến từng phần áp dụng đối với thu nhập tính thuế từ kinh doanh, thu nhập từ tiền lương, công được phân định thành 7 bậc thuế. Mức chịu thuế suất thấp nhất là 5% đối với thu nhập hàng tháng đến 5 triệu đồng (60 triệu/năm); 10% đối với mức thu nhập từ 5-10 triệu đồng/tháng (trên 60-120 triệu/năm). Mức thuế suất áp dụng cao nhất là 35% đối với thu nhập hàng tháng trên 80 triệu đồng (trên 960 triệu đồng/năm).

Bên cạnh sự thể hiện rất rõ tính chặt chẽ, cụ thể, những quy định mới trong Luật Thuế thu nhập cá nhân cũng đồng thời hướng tới nhiều mục đích kinh tế - xã hội khác nhau, trong đó các mục đích cơ bản là tạo thuận lợi cho Nhà nước trong việc bảo đảm được nguồn thu ngân sách theo kế hoạch hằng năm; góp phần tạo nên sự công bằng xã hội giữa các đối tượng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế; gián tiếp phát huy tính tích cực, tự giác của người dân trong việc chấp hành Luật này, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.