Kinh tế thế giới 2007 - những vấn đề đáng nhớ

Với mức tăng trưởng ấn tượng 5,2% (theo dự đoán của Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF), năm 2007 vẫn được coi là thời kỳ hưng thịnh nhất trong 30 năm qua cho dù nền kinh tế thế giới đã phải đối mặt với vô số những khó khăn, thách thức. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, đây là một thời điểm trọng đại vì thế giới chưa bao giờ được chứng kiến những thành quả ngoạn mục như hiện nay.

Giá dầu cuối năm 2006 mới ở ngưỡng 50 USD mỗi thùng, song sang đến năm 2007, giá mặt hàng sống còn đối với mọi nền kinh tế này liên tục leo thang và lên đến mức kỷ lục 99,29 USD vào ngày 21-11. Mốc 100 USD luôn treo lơ lửng trong các phiên giao dịch của những tháng cuối năm và làm bùng lên những lo ngại về tình trạng lạm phát tại các nền kinh tế lớn. Theo các đánh giá và phân tích, nhu cầu năng lượng tăng cao tại các cường quốc đang nổi lên như Trung Quốc và tình hình chính trị diễn biến căng thẳng ở Trung Đông - mỏ dầu của thế giới là một vài nguyên nhân chủ đạo đẩy giá dầu tăng cao. Đến cuối năm, tình hình tại I-rắc bớt căng thẳng và nhu cầu tại Trung Quốc, nền kinh tế đang "ngốn" nhiều dầu nhất thế giới giảm bớt, đã giữ mặt hàng chiến lược này không leo lên 100 USD.

Đồng đô-la mất giá

Năm 2007 thực sự là năm gặt hái cho những quốc gia dự trữ vàng và dầu thô nhưng lại là năm thất bại đối với những nhà đầu tư bằng USD. Tính từ đầu năm, đồng tiền của nền kinh tế lớn nhất thế giới đã sụt 13% so với các đồng tiền chủ chốt khác, trong đó giảm 5% so với đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. Đồng USD sụt giá đồng nghĩa với tỷ lệ lạm phát tại Mỹ tăng cao, khiến sức tiêu thụ hàng hóa của người dân giảm sút và những người vay thế chấp để mua nhà cũng không có khả năng trả nợ cho ngân hàng. Để đối phó với tình trạng này, Cục Dự trữ liên bang (FED) Mỹ phải liên tục bơm vào thị trường những dòng tiền mặt lớn và hạ lãi suất cơ bản của đồng USD tới 3 lần. Những động thái này lại càng kéo giá đồng USD đi xuống. Cho đến cuối năm, đồng USD vẫn chưa có dấu hiệu hồi phục so với các đồng tiền chủ chốt, trong khi đó, cơn bão tín dụng đe dọa các nền kinh tế lớn khiến ngân hàng trung ương của các nền kinh tế lớn bơm hàng trăm tỉ USD vào thị trường. Một lượng tiền mặt lớn đổ vào lưu thông càng khiến giá trị đồng USD có nguy cơ tuột dốc.

Giá vàng tăng cao chưa từng có trong vòng 30 năm qua

Giá dầu không ngừng leo thang, gây áp lực lạm phát ở mức cao trong khi đồng USD mất giá là những yếu tố đi đầu trong việc đội giá vàng lên cao. Ngày 7-11-2007, vàng trên thị trường thế giới chạm mức 870 USD một au-xơ - mức cao nhất kể từ năm 1980 và dần hạ nhiệt vào giữa tháng 11. Tuy nhiên, trong những ngày cuối năm, thị trường này lại leo dốc và có lúc giá đã vượt 840 USD khi đồng đôla sụt giá mạnh. Mỗi lượt cắt giảm lãi suất cơ bản của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) luôn đi cùng những đợt tăng giá vàng mới. Đồng USD sụt giá khiến vai trò của vàng như một kênh đầu tư thay thế được khẳng định. Những diễn biến trên thị trường dầu mỏ cùng những bất ổn chính trị trên thế giới, đặc biệt tại các vựa dầu của thế giới như I-ran, I-rắc càng làm giá vàng đội lên. Mỗi khi xảy ra bất ổn về địa chính trị, giới đầu tư đều quay sang vàng như một kênh rót vốn an toàn và hiệu quả.

Giá lương thực leo thang chưa từng có

Theo khảo sát của Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) tiến hành tháng 10-2007, giá lương thực thế giới tăng cao chưa từng thấy. Tại Ấn Độ, giá lương thực tăng 10%, tại Mỹ và Trung Quốc tăng 7%, tại Anh tăng 6%. Giá lúa mì đầu tháng 10 đạt mức kỷ lục, tăng 19,5% so với tháng trước. Nguyên nhân khiến giá lương thực bị đẩy lên cao là do nhu cầu tiêu thụ lương thực toàn cầu ngày càng tăng, nhất là ở các nước đông dân cư như Trung Quốc, Ấn Độ, In-đô-nê-xi-a. Thêm vào đó, do sự ấm lên của Trái đất đã gây ra những diễn biến khí hậu bất thường như hạn hán, mưa bão mạnh hơn, tốc độ sa mạc hóa nhanh hơn, ảnh hưởng đến sản lượng lương thực toàn cầu. Chi phí cho việc nhập khẩu lương thực ở các nước kém phát triển vì thế cũng gặp nhiều khó khăn. Cộng thêm do tăng giá nhập khẩu những loại lương thực có hạt dùng cho sản xuất nhiên liệu sinh học cũng khiến cho giá lương thực tăng lên.

Cuộc khủng hoảng tín dụng ở Mỹ

Khủng hoảng trên thị trường thế chấp nhà đất Mỹ kéo dài từ năm 2006 mở rộng sang thị trường tín dụng nước này và lan sang các nền kinh tế lớn khác. Cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ hoạt động cho vay có phần dễ dãi và ồ ạt của các ngân hàng đối với người vay tiền mua nhà trả góp với hy vọng sau khi bán đi để kiếm lời. Nhưng sau một thời kỳ "sốt" dài, thị trường địa ốc rơi vào tình trạng đóng băng, khiến người vay tiền không thể bán nhà để trả nợ. Số lượng nợ xấu và khách hàng vỡ nợ cứ thế tăng lên, đẩy các tổ chức cho vay vào cảnh thua lỗ đáng sợ. Sự kiện đầu tiên cho thấy vấn đề trên thị trường tín dụng thế giới đang trở nên nghiêm trọng là vào tháng 9, hàng nghìn khách hàng của nhà băng Northern Rock (Anh) đổ xô đi rút tiền do lo sợ ngân hàng này phá sản. Ngay sau đó, vận hạn đến với Merrill Lynch khi hãng đầu tư tài chính số một thế giới để lỗ tới 2,24 tỉ USD, cao nhất trong lịch sử 93 năm hoạt động. Chủ tịch kiêm CEO Stan O'Neal phải trả giá bằng chiếc ghế lãnh đạo của mình. Một tập đoàn tài chính khác cũng phải trải qua năm 2007 trong sóng gió là Citigroup. Chủ tịch hãng Charles Prince cũng phải đệ đơn từ chức sau khi lợi nhuận sụt giảm tới 60% trong 3 quý đầu năm và nợ xấu lên tới 6 tỉ USD. Hoàng tử Ả Rập Saudi Alwaleed Bin Talal, cổ đông lớn nhất của Citigroup, cũng mất đứt 4 tỉ USD sau khi cổ phiếu tập đoàn này sụt tới 31%. Nhiều nhà phân tích dự báo, cuộc khủng hoảng này sẽ còn lan sang năm 2008 và tổng thiệt hại mà nó gây ra đối với nền kinh tế Mỹ có thể lên tới hàng nghìn tỉ USD.

Kỷ lục của các vụ mua bán và sáp nhập

Tăng tính cạnh tranh, giảm chi phí và nâng khả năng cung cấp sản phẩm, dịch vụ đa dạng là những lý do hàng đầu khiến các tập đoàn tìm mọi cách thâu tóm các doanh nghiệp khác. Sáp nhập tạo ra nguồn tài chính lớn cho các tập đoàn đa quốc gia, song cũng thường đồng nghĩa với việc cắt giảm nhân lực và thay thế ban lãnh đạo tại các công ty bị thâu tóm, do yêu cầu giảm chi phí và tái cơ cấu ở các doanh nghiệp này. Giá trị mua bán và sáp nhập toàn cầu năm 2007 đã đạt một kỷ lục mới là 4000 tỉ USD, so với mức 3.600 tỉ năm 2006. Đáng kể nhất là vụ một nhóm ba ngân hàng do Ngân hàng Hoàng gia Xcốt-len dẫn đầu mua lại ngânh hàng ABN Amro của Hà Lan với giá 99 tỉ USD, đánh dấu thỏa thuận mua lại lớn nhất đã hoàn thành trong năm. Trong khi đó, các đại gia khai thác mỏ BHP Billiton cũng đưa ra đề nghị mua lại đối thủ Rio Tino với mức giá chưa từng có: 193 tỉ USD. Một khi hoàn tất, đây sẽ là thỏa thuận mua lại lớn nhất từ trước đến nay. Việc tập đoàn thép Mittal bỏ ra 39,5 tỉ USD để mua lại đối thủ Pháp một thời là Arcelor, Citigroup bán cổ phần trị giá 7,5 tỉ USD cho cơ quan đầu tư Abu Dhabi của các Tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UEA), Merrill Lynch bán cổ phần trị giá 6,2 tỉ USD cho Tập đoàn Temasek của Xin-ga-po và ông trùm gốc Australia Murdoch mua lại hãng tin Dow Jones với hơn 5 tỉ USD, hay sự kiện Reuters về tay Thomson, Acer mua lại Gateway hay Microsoft thâu tóm Aquantive... cũng thu hút được nhiều sự chú ý.

Bước phát triển mới tại châu Á

Châu Á - Thái Bình Dương có vai trò ngày càng tăng trong quan hệ kinh tế và chính trị thế giới, hợp tác và liên kết kinh tế khu vực tiếp tục phát triển mạnh ở nhiều cấp độ khác nhau. Châu Á - Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực phát triển kinh tế năng động nhất. Các điểm nóng trong khu vực có xu hướng dịu bớt, nhất là sau khi Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên thoả thuận ngừng hoạt động của các cơ sở hạt nhân để đổi lấy viện trợ và bình thường hoá các mối quan hệ Triều - Mỹ, Triều - Nhật. Tại Đông Nam Á, các nước ASEAN thúc đẩy việc thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng sớm hơn vào năm 2015, tiếp tục phát huy vai trò trung tâm trong các cơ chế hợp tác khu vực, xây dựng và thông qua Hiến chương của Hiệp hội, đưa ASEAN chuyển sang một giai đoạn phát triển mới với sự gắn kết chặt chẽ hơn về chính trị và liên kết cao hơn về kinh tế. Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 13 tổ chức tại Xin-ga-po từ ngày 20 đến 22-11-2007 đã thông qua Đề cương thúc đẩy triển khai xây dựng Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) và ký Tuyên bố về Đề cương Cộng động kinh tế ASEAN. Đây được coi là một thành công lớn khẳng định quyết tâm xây dựng một Cộng đồng kinh tế với các kế hoạch, lộ trình, biện pháp cụ thể.

Với những thành quả nêu trên, dù cho vẫn còn nhiều khó khăn đang đợi phía trước, hy vọng rằng, bức tranh kinh tế thế giới năm 2008 sẽ hoàn thiện hơn, rực rỡ hơn.