Cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược vào Thành phố Hồ Chí Minh trong tình hình mới

Các đồng chí: Nguyễn Thanh Nghị, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; Nguyễn Văn Được, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và đồng chí Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương chủ trì hội thảo.

Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương, các cơ quan của Quốc hội, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh; Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và các đại sứ, đại diện đại sứ quán, cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế, các chuyên gia, doanh nghiệp…

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Nguyễn Thanh Nghị, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của Thành phố Hồ Chí Minh trong nền kinh tế Việt Nam, là một cực tăng trưởng, trung tâm kinh tế lớn nhất với mức đóng góp trên 23% GDP quốc gia. Nghị quyết số 98/2023/QH15 đã tạo chuyển biến tích cực, giúp kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh phục hồi và tăng trưởng, nhưng vẫn chưa đủ để tháo gỡ các “nút thắt” mang tính cấu trúc, nhất là trong thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược. Chính vì vậy, theo đồng chí Nguyễn Thanh Nghị, để tương xứng với sứ mệnh, vị trí đầu tàu kinh tế, đổi mới sáng tạo, động lực tăng trưởng của cả nước và đứng trước yêu cầu trở thành siêu đô thị hiện đại, đổi mới sáng tạo và thuộc nhóm 100 thành phố đáng sống hàng đầu, Thành phố Hồ Chí Minh cần có các cơ chế, chính sách mới, mang tính đột phá hơn, toàn diện hơn. Hội thảo càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 với nhiều chính sách mới, trong đó có chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, đồng chí Nguyễn Văn Được, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh, Thành phố Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với khát vọng trở thành đô thị hiện đại, đổi mới sáng tạo, có vị trí nổi trội ở khu vực và thuộc nhóm 100 thành phố toàn cầu đáng sống, có thu nhập cao. Hiện nay, việc thực thi Nghị quyết số 98/2023/QH15 còn nhiều bất cập này khiến Thành phố chưa thu hút được nhà đầu tư chiến lược. Đồng chí Nguyễn Văn Được gợi mở 3 vấn đề cần tập trung thảo luận tại hội thảo:

Thứ nhất, định vị vai trò then chốt của nhà đầu tư chiến lược như những đối tác kiến tạo phát triển, chứ không chỉ là người bỏ vốn đầu tư vào một dự án cụ thể vì mục đích kinh doanh. Thành phố cần những đối tác có năng lực công nghệ, quản trị và kết nối với thị trường toàn cầu; chuyển giao tri thức và công nghệ… để đồng hành, giúp cho Thành phố thoát bẫy thu nhập trung bình, bứt tốc tăng trưởng trong giai đoạn sắp tới.

Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu, đề xuất mở rộng danh mục các lĩnh vực, dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược theo các trụ cột tăng trưởng; trong đó nhấn mạnh các ngành công nghiệp phụ trợ, logistics, cảng biển, du lịch - văn hóa thể thao, chỉnh trang đô thị và các lĩnh vực công nghệ trọng điểm, như trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, nền tảng số phục vụ đô thị thông minh... nhằm tạo hành lang pháp lý linh hoạt và đầy đủ cho Thành phố, trong thu hút nhà đầu tư chiến lược để hình thành các dự án quy mô lớn, có sức lan tỏa.

Thứ ba, thiết kế khung chính sách chung về trình tự thủ tục phê duyệt quy hoạch, phê duyệt dự án, lựa chọn nhà đầu tư; các chính sách linh hoạt, cụ thể và riêng biệt cho từng lĩnh vực, phù hợp với thông lệ quốc tế. Trong đó, lưu ý các chính sách ưu đãi vượt trội, phân nhóm dự án để áp dụng các ưu đãi khác nhau và gắn với khả năng hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp phụ trợ. Đồng thời, cần chú trọng tính ổn định trong chính sách, nhất quán trong thực thi và minh bạch trong tiếp cận thông tin.

Đồng chí Nguyễn Văn Được cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 là để thành phố có “chiếc áo mới” đủ rộng, đủ mạnh để phát triển hơn nữa. Thời gian qua, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã tích cực phối hợp với các bộ, ngành xây dựng và hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98.

Để hoàn thiện dự thảo nghị quyết sửa đổi này, Thành phố Hồ Chí Minh mong muốn đại biểu đóng góp thêm sự cần thiết, các giải pháp để triển khai hiệu quả. Trong đó, Thành phố Hồ Chí Minh mong muốn nhận được các góp ý về định vị vai trò then chốt của nhà đầu tư chiến lược như những đối tác kiến tạo phát triển. Cùng với đó, Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục nghiên cứu, đề xuất mở rộng danh mục các lĩnh vực, dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược theo các trụ cột tăng trưởng. Thành phố khuyến khích cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox), tạo điều kiện điều chỉnh linh hoạt chính sách phát triển đối với các mô hình, công nghệ mới, gắn với cơ chế đánh giá tác động, giám sát rủi ro định kỳ. Đây là bước đi cần thiết để Thành phố Hồ Chí Minh trở thành “phòng thí nghiệm thể chế” của cả nước.

Tại phiên thảo luận, các khách mời tập trung nhận diện nhà đầu tư chiến lược; những nút thắt, điểm nghẽn làm hạn chế thu hút nhà đầu tư chiến lược; các lĩnh vực cần thu hút nhà đầu tư chiến lược; đề xuất các nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thu hút đầu tư cho các dự án phát triển chiến lược; cơ chế thử nghiệm chính sách; cơ chế chia sẻ rủi ro trong các dự án hợp tác công - tư; thí điểm mô hình “quản lý một đầu mối” cho các nhà đầu tư chiến lược trong một số lĩnh vực mới; thiết lập một “Tổ công tác xúc tiến và hỗ trợ xúc tiến nhà đầu tư chiến lược” cấp Thành phố; xây dựng một Cổng thông tin điện tử chuyên biệt về nhà đầu tư chiến lược;...

Hướng đến Thành phố Hồ Chí Minh trở thành siêu đô thị sáng tạo, GS, TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore), đề xuất 5 nội dung “nâng cấp” Nghị quyết số 98/2023/QH15. Cụ thể, thành lập Cơ quan Phát triển liên vùng Đông Nam Bộ với Cục Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đóng vai trò nòng cốt; bảo đảm các nhà đầu tư chiến lược vào Thành phố Hồ Chí Minh được hưởng các ưu đãi ở mức cạnh tranh với Singapore, Dubai, Ireland... hay các khu thương mại tự do của Trung Quốc; cho phép thành phố tạo nguồn thu mới gắn với phát triển nội sinh; cho phép Thành phố Hồ Chí Minh thí điểm cơ chế sandbox mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, thiết lập cơ chế “đồng hành và đồng kiến tạo” trong phát triển Thành phố Hồ Chí Minh và hệ sinh thái với 20 - 50 tập đoàn hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực chiến lược. Quan tâm đến các cơ chế, chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15, cho rằng về chính sách ưu đãi tạo động lực thu hút các nhà đầu tư chiến lược, Nghị quyết số 98/2023/QH15 vẫn chưa tạo được động lực mạnh mẽ. TS Trần Du Lịch đề nghị nên có sự phân chia thành nhiều nhóm dự án theo danh mục lĩnh vực ngành nghề đầu tư ưu tiên để xây dựng chính sách về đất đai, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân đối với chuyên gia; hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D), đào tạo nguồn nhân lực, đơn giản hóa thủ tục hải quan trong nhập khẩu nguyên vật liệu, xuất khẩu sản phẩm… tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15, cần nhìn nhận xác đáng vai trò của nhà đầu tư chiến lược - không chỉ là nhà đầu tư đối với một dự án cụ thể vì mục đích kinh doanh của doanh nghiệp, mà có vai trò góp phần vào mục tiêu kiến tạo phát triển của nhà nước. Để thu hút được các tập đoàn hàng đầu thế giới đầu tư vào những ngành, lĩnh vực mang tính chiến lược đối với phát triển kinh tế - xã hội Thành phố Hồ Chí Minh như sản xuất chip, bán dẫn, AI hay hạ tầng số... cần có chính sách mang tính cạnh tranh “vượt trội”. TS Trần Du Lịch cũng kiến nghị nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 chỉ nên ban hành khung chính sách, quy định những nguyên tắc và phân cấp cho Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành chính sách cụ thể cho từng ngành, lĩnh vực, dự án.

Nhấn mạnh nhà đầu tư chiến lược không chỉ là “nhà đầu tư lớn”, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), nêu rõ họ còn là nhà đầu tư có khả năng tạo chuyển dịch cơ cấu, lan tỏa công nghệ, vốn và quản trị cho cả hệ sinh thái kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh. Do đó, việc chọn nhà đầu tư chiến lược phải đặt trên tiêu chí đóng góp hệ thống, lâu dài vào cơ cấu lại, tạo động lực tăng trưởng mới, chuyển đổi và hình thành mô hình tăng trưởng mới cho kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Thành phố Hồ Chí Minh cũng cần xây dựng và áp dụng bộ tiêu chí định lượng được để lựa chọn nhà đầu tư chiến lược. Các tiêu chí đó có thể bao gồm quy mô đầu tư, năng lực công nghệ, cam kết R&D, tỷ lệ nội địa hóa hoặc số doanh nghiệp vừa và nhỏ liên kết trong chuỗi giá trị, tác động việc làm, đóng góp ngân sách và chỉ số ESG (môi trường - xã hội - quản trị)”...

Sau Phiên tham luận và Phiên thảo luận, phát biểu kết luận hội thảo, đồng chí Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh những nội dung lớn mang tính gợi mở và đột phá cao:

Đề xuất 3 tiêu chí phân nhóm lĩnh vực theo mục tiêu để thu hút nhà đầu tư chiến lược (gồm: nhóm các các lĩnh vực có sức lan tỏa và cộng hưởng hệ thống; nhóm các lĩnh vực đón bắt xu thế công nghệ mới (ngành của tương lai), hướng tới những ngành có khả năng tạo động lực tăng trưởng đột phá trong 5-10-20 năm tới; và nhóm các lĩnh vực thiết yếu chiến lược nhằm tăng sức chống chịu và tự chủ);

Đề xuất xây dựng “Nghị quyết sandbox thể chế” riêng cho Thành phố Hồ Chí Minh nhằm cho phép Thành phố thử nghiệm chính sách vượt khung, vượt luật trong một số lĩnh vực mới, trọng điểm (như AI, fintech, năng lượng xanh, logistics thông minh,...), có cơ chế giám sát rủi ro và đánh giá định kỳ, để Thành phố Hồ Chí Minh trở thành “phòng thí nghiệm thể chế” của cả nước;

Hình thành các “vùng đổi mới sáng tạo” hoặc khu thương mại tự do theo chuẩn quốc tế để Thành phố Hồ Chí Minh thử nghiệm các mô hình kinh tế mới, chính sách thuế linh hoạt, cơ chế tài chính quốc tế hóa, tạo sức hút mạnh mẽ với các tập đoàn toàn cầu.

Đề xuất phân cấp Quỹ hỗ trợ đầu tư và áp dụng cơ chế “tín dụng hoàn lại”; phát triển mạng lưới metro và hệ thống đô thị TOD (mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) huy động vốn quy mô lớn, dựa trên khai thác quỹ đất và giá trị gia tăng của hạ tầng, nhằm giúp Thành phố tự chủ nguồn lực mà không phải phụ thuộc quá nhiều vào ngân sách.

Ngoài ra, cần các thủ tục hành chính với cấp giấy chứng nhận đầu tư siêu tốc 48 giờ cho dự án chiến lược trong khu quy hoạch kèm cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho cán bộ dám nghĩ, dám làm; đồng thời cần có chiến lược thu hút nhân tài với thuế thu nhập cá nhân ưu đãi và cấp thẻ vàng thường trú; cuối cùng là thành lập Hội đồng tư vấn phát triển Thành phố./.