Thành phố Hồ Chí Minh: Kỳ vọng phát triển bứt phá kinh tế biển khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu trước hợp nhất

Trong suốt quá trình xây dựng, phát triển, BR-VT đã được ví như một “viên ngọc quý”, nơi đây không chỉ có vị trí chiến lược trong bảo đảm quốc phòng - an ninh trên hướng biển phía Nam của Tổ quốc; mà còn là cái nôi ngành dầu khí quốc gia, là trung tâm du lịch, cảng biển, dịch vụ hậu cần, ngư nghiệp. Những năm qua, BR-VT không ngừng nỗ lực trở thành địa phương giữ vai trò đầu tàu, động lực phát triển kinh tế biển của vùng Đông Nam Bộ và cả nước; đáng ghi nhận là, với việc triển khai thực hiện tốt tinh thần Nghị quyết số 36-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa XII, về “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nổi bật trên các lĩnh vực.

Bà Rịa - Vũng Tàu trước hợp nhất được mệnh danh là thủ phủ dầu khí của Việt Nam, với các mỏ dầu lớn như Bạch Hổ, Rồng, Đại Hùng... cùng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ dầu khí hoàn chỉnh bao gồm căn cứ hậu cần, nhà máy lọc dầu, các đơn vị dịch vụ kỹ thuật cao, do đó, sản lượng khai thác dầu khí ngoài khơi vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu chiếm trên 90% tổng sản lượng khai thác dầu khí cả nước. Cùng với đó, các dịch vụ kỹ thuật dầu khí, chế tạo giàn khoan, sửa chữa tàu biển… đã hình thành chuỗi công nghiệp hỗ trợ biển có giá trị cao. Vì vậy, ngành công nghiệp dầu khí là động lực kinh tế mũi nhọn, đóng góp tỷ trọng lớn vào ngân sách nhà nước và GDP của địa phương trong nhiều thập kỷ qua.

Với hệ thống cảng biển phát triển mạnh mẽ kéo theo ngành dịch vụ logistics phát triển sôi động, bao gồm kho bãi, vận tải đa phương thức, hải quan và các dịch vụ giá trị gia tăng khác… đã biến Bà Rịa - Vũng Tàu thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong đó, hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải trở thành một trong 19 cảng nước sâu hiếm hoi trên thế giới có khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn trọng tải đến 250.000 DWT (sức chở 24.000 TEU). Đây là cảng cửa ngõ quốc tế duy nhất của Việt Nam có tuyến tàu mẹ đi trực tiếp châu Âu, châu Mỹ, đóng vai trò trung chuyển hàng hóa khu vực. Sản lượng thông qua cảng đạt trên 120 triệu tấn/năm, chiếm khoảng 16% tổng lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển cả nước.

Với hơn 300 km bờ biển trải dài, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Bãi Sau, Bãi Trước, Long Hải, Hồ Tràm, Hồ Cốc và đặc biệt là vùng đất thiêng Côn Đảo - một di sản thiên nhiên và lịch sử mang tầm quốc gia. Du lịch biển là ngành kinh tế xanh, không chỉ mang lại nguồn thu lớn mà còn góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa của địa phương ra thế giới.

Về ngư nghiệp và chế biến hải sản, ngư dân Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ sở hữu đội tàu đánh bắt xa bờ mạnh nhất khu vực Đông Nam Bộ, sản lượng khai thác hải sản bình quân đạt trên 350.000 tấn/năm; mà còn chủ động chuyển đổi sang mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm có thương hiệu.

Bên cạnh những tiềm năng, lợi thế và thành tựu đạt được, trước yêu cầu phát triển mới, trong Báo cáo Chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã nhận diện Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đối mặt với không ít thách thức, đó là: 1- Cơ cấu ngành kinh tế biển chuyển dịch chưa đồng đều, còn phụ thuộc nhiều vào dầu khí truyền thống, trong khi các lĩnh vực dịch vụ biển chất lượng cao, công nghiệp biển mới như năng lượng tái tạo, kinh tế số biển chưa phát triển tương xứng. 2- Hệ thống hạ tầng giao thông kết nối cảng biển, du lịch, đô thị còn thiếu đồng bộ; thiếu hệ sinh thái logistics hiện đại. 3- Du lịch biển tuy phát triển mạnh nhưng sản phẩm còn đơn điệu, thiếu dịch vụ giải trí, nghỉ dưỡng cao cấp, chưa đủ sức cạnh tranh với các trung tâm du lịch quốc tế trong khu vực. 4- Ô nhiễm môi trường biển, áp lực đô thị hóa, biến đổi khí hậu và nước biển dâng ngày càng đe dọa sự phát triển bền vững. 5- Nguồn nhân lực biển chất lượng cao còn hạn chế, công tác nghiên cứu khoa học - công nghệ biển chưa đáp ứng yêu cầu.

Với mục tiêu phát triển nhanh, giàu mạnh và thịnh vượng để tiếp tục khẳng định vị trí đầu tàu kinh tế, cực tăng trưởng quan trọng của đất nước, Thành phố Hồ Chí Minh tập trung kiến trúc lại không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối. Đồng thời, xác định mục tiêu: đến năm 2030, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành trung tâm du lịch biển quốc gia và quốc tế, trung tâm logistics, cảng biển tầm khu vực; phát triển mạnh các ngành công nghiệp dịch vụ biển công nghệ cao, năng lượng tái tạo ngoài khơi; kinh tế biển đóng góp lớn cho GRDP thành phố; du lịch đón từ 15 - 17 triệu lượt khách/năm; doanh thu dịch vụ biển chiếm tỷ trọng chủ yếu; hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu công nghệ biển; hoàn thành đầu tư và đi vào hoạt động khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ. Tầm nhìn dài hạn đến năm 2045, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu là trung tâm kinh tế biển hàng đầu Đông Nam Á, đặc biệt trong các lĩnh vực cảng biển - logistics, du lịch biển - đảo cao cấp, năng lượng tái tạo ngoài khơi, dịch vụ dầu khí và công nghiệp hỗ trợ biển.

Để thực hiện tốt các mục tiêu, tầm nhìn đã đề ra, trong thời gian tới, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ tập trung đẩy mạnh thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp sau.

Một là, hoàn thiện thể chế để hình thành liên kết vùng. Theo đó, kiện toàn ban chỉ đạo phát triển kinh tế biển, hoàn thiện quy hoạch các hệ thống cảng, giao thông, du lịch, khu bảo tồn, tạo chuỗi liên kết logistics vùng công nghiệp (khu vực Bình Dương) - tài chính và khoa học, công nghệ (Thành phố Hồ Chí Minh) - sân bay (tỉnh Đồng Nai) - Cảng Cái Mép - Thị Vải (khu vực Cần Giờ).

Hai là, phát triển ngành dầu khí, năng lượng tái tạo thế hệ mới. Cùng với phát triển dịch vụ dầu khí truyền thống, nâng cao hàm lượng công nghệ, tăng tỷ trọng dịch vụ giá trị gia tăng, Thành phố Hồ Chí Minh chú trọng nghiên cứu đón đầu xu thế năng lượng tái tạo như công nghệ tuabin gió ngoài khơi, điện khí LNG, hydrogen xanh, điện mặt trời nổi gắn với xây dựng trung tâm nghiên cứu - phát triển công nghệ năng lượng biển tại Vũng Tàu, thúc đẩy sản xuất hydrogen xanh.

Ba là, phát triển dịch vụ cảng biển - logistics và đầu tư thí điểm khu thương mại tự do gắn với cảng biển khu vực Cái Mép Hạ. Trong đó, tập trung hoàn thiện Cái Mép - Thị Vải trở thành cảng cửa ngõ quốc tế hàng đầu khu vực, trung tâm trung chuyển container quốc tế; với việc chú trọng đầu tư hệ thống logistics hiện đại; xây dựng cơ chế đặc thù cho kinh tế biển như thí điểm các chính sách về Khu thương mại tự do (FTZ) theo hướng cảng biển xanh, thông minh (smart port) gắn với tự động hóa bằng AI, Iot; kết nối cảng biển đa phương thức với sân bay Long Thành, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, hệ thống đường sắt, đường thủy nội địa, đảm bảo mục tiêu giảm chi phí dịch vụ logistics, đẩy mạnh phát triển các ngành công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, dịch vụ giá trị gia tăng, phát triển nguồn nhân lực, liên kết chuỗi giá trị.

Bốn là, đẩy mạnh phát triển du lịch biển, đảo chất lượng cao. Tập trung đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng kinh tế - xã hội để xây dựng khu vực Vũng Tàu trở thành “thành phố du lịch biển bốn mùa”, điểm đến hàng đầu khu vực; đa dạng hóa sản phẩm: nghỉ dưỡng cao cấp, MICE, casino – giải trí quốc tế, du lịch thể thao biển, sinh thái, văn hóa - lịch sử; nghiên cứu liên kết Côn Đảo, Long Hải, Hồ Tràm thành cụm du lịch biển quy mô quốc tế, tăng cường thu hút các tập đoàn lớn đầu tư khu nghỉ dưỡng, khu giải trí biển hiện đại.

Năm là, phát triển ngư nghiệp hiện đại, bền vững và kinh tế tuần hoàn biển. Không ngừng đầu tư đội tàu đánh bắt xa bờ với tiêu chí hiện đại, công nghệ bảo quản tiên tiến và phát triển các khu hậu cần nghề cá, cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão nhưng vẫn đảm bảo thực hiện nhiệm vụ bảo tồn nguồn lợi thủy sản, kết hợp bảo vệ sinh thái biển với sinh kế ngư dân; triển khai truy xuất nguồn gốc điện tử, công nghệ nuôi - bảo tồn biển.

Sáu là, xây dựng đô thị biển xanh - thông minh. Rà soát, bảo đảm việc Quy hoạch đô thị ven biển hiện đại, phát triển không gian biển gắn với cảnh quan sinh thái, công viên biển, quảng trường biển; tăng cường cây xanh, xử lý nước thải, rác thải, hướng tới thành phố xanh, sạch, bền vững. Trong đó, cần chú trọng đầu tư, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đô thị, dịch vụ công, du lịch thông minh.

Bảy là, tiếp tục nghiên cứu, mạnh dạn đề xuất các phương án để huy động, thu hút các nguồn lực từ các nhà đầu tư, doanh nghiệp theo hình thức đối tác công tư (PPP), triển khai sản phẩm trái phiếu xanh mới, để thực hiện các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế biển bền vững; tăng cường liên kết đào tạo, kêu gọi nhân lực chất lượng cao các ngành hàng hải, dầu khí, du lịch, y tế, tổ chức sự kiện quy mô lớn./.