Xung quanh ý tưởng thành lập Tổ chức các nước xuất khẩu gạo

Thái Lan - nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới cho biết, nước này muốn cùng với 5 nước láng giềng ở Đông Nam Á là: Lào, Mi-an-ma, Cam-pu-chia và Việt Nam, Ấn Độ thành lập một tổ chức xuất khẩu gạo giống như Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ OPEC để cùng kiểm soát giá gạo quốc tế.

Trong bối cảnh khủng hoảng lương thực trên thế giới và giá tăng vọt, ngày 30-4 vừa qua, Thủ tướng Thái Lan Xạ-mặc Xun-đa-ra-vệt (Samak Sundaravej) đã chính thức đề nghị thành lập Tổ chức các nước xuất khẩu gạo (OREC), dựa theo mô hình Tổ chức các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC). Tổ chức này sẽ bao gồm một số nước như Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam, Cam-pu-chia, Lào, Mi-an-ma... Tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều chuyên gia thì dự án này khó khả thi, bởi cho đến nay có 2 luồng ý kiến trái ngược nhau về vấn đề nay

Ý tưởng thành lập OREC đã được Thái Lan đưa ra hồi năm 2001, nhưng không nhận được sự hưởng ứng của các quốc gia liên quan. So sánh ý tưởng trên với dầu lửa và mô hình hoạt động của OPEC, giới phân tích nhấn mạnh đến hai sự khác biệt cơ bản: yếu tố quốc gia và bản chất thị trường lương thực.

Theo ông Giô-na-than Pin-cơ (Jonathan Pincus), chuyên gia kinh tế thuộc văn phòng Tổ chức Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam, ở châu Á, phần lớn các hoạt động xuất khẩu gạo do nhà nước tiến hành, vì vậy, các nước xuất khẩu gạo có thể hạn chế xuất khẩu để phục vụ thị trường nội địa. Hơn nữa, thị trường gạo trên thế giới quá nhỏ, rất ít người mua và bán so với dầu lửa, vì gạo chủ yếu được tiêu thụ ở các nước sản xuất ra.

Đây cũng là ý kiến của ông Rô-bớt Rây-lơ (RobertZeigler), Giám đốc Học viện Quốc tế nghiên cứu của Phi-lip-pin và ông nhấn mạnh dầu lửa được khai thác bởi một số ít công ty tại một số ít quốc gia, còn gạo được sản xuất bởi hàng triệu nông dân mà mỗi hộ này chỉ có từ 1 đến 3 ha đất. Hơn nữa, sản xuất nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết vì thế sẽ không kiểm soát được giá cả nếu bản thân các nước thành viên của tổ chức không kiểm soát được nguồn cung ứng lương thực của mình.

Ngay Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan Ông Chu-ki-át Ô-pha-uông-xơ (Chookiat Ophaswongse) cũng không tán đồng dự án này. Ông giải thích rằng, một nền kinh tế thị trường thì không thể kiểm soát, bắt nông dân trồng lúa hay không. Họ đổ xô trồng lúa nếu giá gạo cao và sẽ chuyển sang trồng loại cây khác nếu giá gạo xuống thấp. Chuyên gia Ap-pi-tha Bai-cơ-ri (Arpitha Bykere), thuộc Trung tâm phân tích kinh tế tài chính RGE Monitor, có trụ sở tại Niu-óoc, cho biết các tổ chức quốc tế sẽ chống lại dự án thành lập OREC.

Chủ tịch Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) ông Ha-rư-hi-cô Cư-rô-đa (Haruhiko Kuroda) cũng không ủng hộ ý tưởng của Thái Lan đề xuất thành lập OREC với lý do nên để các lực lượng này hoạt động tự do.

Năm quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á là Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam, Mi-an-ma, Cam-pu-chia, mỗi năm sản xuất tổng cộng 60 triệu tấn gạo, tương đương với 14% tổng sản lượng thế giới. Mặc dù, cung cấp hơn 60% lượng gạo xuất khẩu của thế giới, nhưng các nước xuất khẩu gạo lại không quyết định được giá cả mà phụ thuộc vào các nước nhập khẩu. Vào lúc giá dầu lửa không ngừng gia tăng thì các nước nói trên phải mua dầu lửa đắt và bán gạo rẻ. Do vậy, theo báo chí Thái Lan, nếu được thành lập, thì OREC sẽ tránh được những rủi ro của biến động, ấn định giá gạo trên thị trường thế giới đồng thời ổn định được giá trên thị trường nội địa. Bên cạnh đó, tổ chức này còn đưa ra được những dự báo về giá cả, hỗ trợ nhà nông về kỹ thuật, để họ yên tâm sản xuất nâng cao năng suất.

Ý tưởng thành lập một tổ chức như vậy đã nhận được sự ủng hộ về nguyên tắc của Cam-pu-chia, Mi-an-ma. Còn Lào tuyên bố sẽ nghiên cứu nghiêm chỉnh đề xuất này. Tuy nhiên, hai nước có vai trò quan trọng trên thị trường gạo là Việt Nam và Ấn Độ thì không mấy mặn mà. Là nước đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu gạo, năm 2007 xuất khẩu khoảng 4,5 triệu tấn song Việt Nam khẳng định, ưu tiên hàng đầu hiện nay là bảo đảm nguồn cung ứng cho thị trường trong nước; trong năm nay, có thể chỉ xuất khẩu khoảng 3,5 triệu tấn. Ấn Độ thì dứt khoát hơn, tạm ngừng bán gạo ra bên ngoài.

Liên quan đến sáng kiến của Thái Lan về việc thành lập tổ chức các nước xuất khẩu gạo (OREC), Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Cẩm Tú khẳng định, chính sách lương thực của Việt Nam luôn theo hướng vừa bảo đảm lợi ích trong nước vừa phải có trách niệm với cộng đồng thế giới. Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú cho biết, vấn đề mà Việt Nam rất quan tâm hiện nay là định hướng của Tổ chức này như thế nào, nếu được thành lập. Thứ trưởng nhận định, đối với những tổ chức như vậy rất dễ xảy ra xu thế lợi dụng tình hình thế giới để cầu lợi cho tính chất cục bộ của một nhóm các thành viên tham gia và đây là “xu thế tiêu cực”. Vì thế, theo ông Tú, vấn đề đặt ra là định hướng của OREC có phù hợp với quan điểm của Việt Nam về vấn đề lương thực hay không và khi tham gia OREC, Việt Nam có thực hiện được trách nhiệm của mình hay không. “Trong tình hình lương thực thế giới đang khủng hoảng như hiện nay, Việt Nam phải đảm bảo hài hoà lợi ích trong nước và của cộng đồng thế giới”, Thứ trưởng khẳng định.

Theo số liệu của Tổng Cục thống kê, 4 tháng đầu năm cả nước đã xuất khẩu gần 1,57 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 775 triệu USD. So với cùng kỳ năm ngoái, lượng gạo xuất khẩu chỉ tăng chưa đến 12% nhưng giá trị xuất khẩu tăng tới gần 73%. Bộ Công Thương dự báo đến hết quý 3, lượng gạo xuất khẩu sẽ đạt khoảng 3,2 triệu tấn. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì khẳng định nguồn cung gạo trong thời gian tới sẽ rất dồi dào, khi cả hai vựa lúa phía Bắc và phía Nam đều vào vụ thu hoạch lúa với sản lượng ước tính bằng hoặc tăng chút ít so với năm ngoái. Hiện Bộ Công Thương cũng đang phối hợp cùng các ngành và địa phương tăng cường kiểm tra, kiểm soát việc kinh doanh gạo, xử lý nghiêm các vi phạm để bình ổn thị trường đối với mặt hàng đang vào loại nhạy cảm này./.