Căng thẳng quan hệ Nga – U-crai-na xung quanh việc U-crai-na xin gia nhập NATO

Trước tham vọng của NATO và việc Ngoại trưởng U-crai-na Vla-đi-mia Ô-ri-cô ngày 18-1 đã đến Bruc-xen trao cho Tổng thư ký NATO Giap Đe Hup Sep-phơ (Jaap De Hoop Scheffer) bức thư đề nghị xem xét việc U-crai-na tham gia "Kế hoạch hành động" để trở thành thành viên NATO tại Hội nghị thượng đỉnh của khối này, dự kiến diễn ra tại Ru-ma-ni tháng 4-2008, Bộ Ngoại giao Nga đã đưa ra bản thông cáo chung khẳng định rõ lập trường và quan điểm của mình: “Chúng tôi tin rằng bất kỳ quốc gia nào cũng có quyền tự do để lựa chọn cho mình một con đường nhằm đảm bảo an ninh cho mình bao gồm cả việc thắt chặt quan hệ với các tổ chức chính trị và quân sự. Tuy nhiên, sự mở rộng tiếp theo của NATO sẽ dẫn đến những thay đổi về mặt chính trị, quân sự và điều này sẽ khiến lợi ích an ninh của Nga bị đe dọa nghiêm trọng”. Còn Tổng thống V.Pu-tin cho rằng, đó là vấn đề nội bộ của U-crai-na, và Nga không có quyền và cũng sẽ không can thiệp vào vấn đề này.

Nga không chấp nhận việc U-crai-na gia nhập NATO cũng như việc Mỹ triển khai lá chắn tên lửa ở Đông Âu, đặc biệt là triển khai một hệ thống tên lửa ở U-crai-na. Nga kịch liệt phản đối kế hoạch trên và cho rằng đó là mối đe dọa đối với an ninh của Nga, dù cho Mỹ liên tục bảo đảm rằng, hệ thống này là nhằm vào các nước và các nhóm tổ chức ởTrungĐôngđang tìm kiếm vũ khí hủy diệt hàng loạt chứ không nhằm vào Nga. Tổng thống V.Pu-tin cảnh báo rằng, nếu điều đó xảy ra, Nga sẽ có hành động trả đũa và Nga có thể sẽ chĩa các tên lửa hạt nhân vào lãnh thổ U-crai-na. Phát biểu sau cuộc hội đàm với Tổng thống U-crai-na tại điện Krem-li ngày 12-2-2008, Tổng thống V.Pu-tin nói: “Tôi không chỉ hoảng sợ khi thốt ra điều này, mà thậm chí tôi còn sợ hãi khi nghĩ rằng để đáp trả việc Mỹ có thể triển khai lá chắn tên lửa ở U-crai-na, Nga sẽ phải hướng hệ thống tên lửa tấn công vào U-crai-na”.

Như vậy, lập trường và quan điểm của Nga rất rõ ràng, đó là không muốn NATO tạo ảnh hưởng ở Đông Âu và phá vỡ tầm ảnh hưởng của Nga tại khu vực. Bên cạnh đó, Bộ Ngoại giao Nga cũng khẳng định Nga và U-crai-na đã cùng bắt tay hợp tác nhằm thực hiện bản Hiệp ước hữu nghị và Hợp tác đối tác được hai bên thông qua vào năm 1997. Theo Hiệp ước này, hai nước đã cam kết sẽ hạn chế trong việc tham gia hay hỗ trợ bất kỳ hành động nào có thể tác động đến tình hình an ninh của Nga và U-crai-na. Vì vậy, nếu U-crai-na gia nhập NATO, quan hệ giữa Nga và U-crai-na sẽ rạn nứt và trở nên xấu đi.

Trước sự phản đối kịch liệt của Nga, Tổng thống I-u-sen-cô cho rằng: việc U-crai-na gia nhập NATO sẽ làm xuất hiện nhiều tình huống nhạy cảm và có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa U-crai-na và Nga, song, ông hy vọng có thể giải quyết những vấn đề đó một cách tốt đẹp, vì “mọi người phải nhận ra rằng mọi việc mà U-crai-na đang làm chắc chắn không nhằm chống lại một nước thứ ba, đặc biệt là Nga”. Đứng trước những vấn đề nhạy cảm trên, Tổng thống I-u-sen-cô cũng đưa ra quan điểm của mình khi tuyên bố U-crai-na có quyền quyết định các chính sách ngoại giao và quốc phòng. Bên cạnh đó, Tổng thống I-u-sen-cô cũng cho rằng, Nga là người bạn láng giềng, là đối tác truyền thống và mật thiết, nên những hành động của U-crai-na sẽ không bao giờ gây ảnh hưởng đến Nga, đồng thời U-crai-na sẽ không bao giờ xung đột với Nga.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, một nửa số dân U-crai-na không muốn gia nhập NATO và sự kiện gia nhập NATO cũng vấp phải sự phản kháng của nhiều quan chức trong chính phủ. Theo kết quả thăm dò dư luận của Quỹ Sáng kiến Dân chủ U-crai-na cho thấy: gần 50% người dân U-crai-na phản đối kế hoạch gia nhập Tổ chức Hiệp ước quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO), trong đó có đến 49,4% số người được hỏi phản đối mạnh mẽ chủ trương tham gia Kế hoạch hành động để trở thành thành viên NATO của Chính phủ U-crai-na. Do vậy, những người đứng đầu Chính phủ U-crai-na cho biết quyết định cuối cùng về việc có đưa U-crai-na gia nhập NATO hay không sẽ còn phụ thuộc vào kết quả cuộc trưng cầu ý dân trên toàn quốc, dự kiến sẽ được tổ chức trong thời gian tới.

Mặc dù việc U-crai-na đăng ký trở thành thành viên chính thức của NATO chưa đến hồi kết, nhưng điều đó đã làm cho mối quan hệ Nga – U-crai-na thêm căng thẳng.