TCCS - Trật tự thế giới đang thay đổi sâu sắc với xu hướng bất ổn ngày càng gia tăng, nổi bật là cạnh tranh quyết liệt của tam giác quyền lực Mỹ - Trung Quốc - Nga. Với vị thế địa kinh tế và địa - chính trị đặc biệt quan trọng, châu Á - Thái Bình Dương đang có sự đan xen lợi ích chiến lược của cả Mỹ, Trung Quốc và Nga. Cạnh tranh chiến lược của cả ba cường quốc trên tại khu vực đã và đang tác động đa chiều đến sự phát triển và an ninh quốc gia của Việt Nam.

Vị trí địa - chiến lược của khu vực châu Á - Thái Bình Dương

Về địa - chính trị, châu Á - Thái Bình Dương được coi là “yết hầu”, “cửa ngõ”  tiếp giáp với nhiều đại dương, nơi tập trung những tuyến hàng hải quan trọng nhất thế giới, đồng thời cũng là khu vực có trữ lượng dầu mỏ, khí đốt lớn. Về kinh tế, châu Á - Thái Bình Dương là khu vực phục hồi mạnh mẽ nhất sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, đi đầu thế giới về liên kết kinh tế, điển hình là sự phát triển nhanh chóng của các hiệp định thương mại tự do (FTA), như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu - Hàn Quốc (The EU-Korea FTA), Hiệp định thương mại tự do Mỹ - Hàn Quốc (KORUS FTA) và ý tưởng Khu vực thương mại tự do châu Á - Thái Bình Dương (FTAAP)... Được kỳ vọng sẽ là đầu tàu dẫn dắt kinh tế thế giới trong tương lai, do đó, châu Á - Thái Bình Dương là khu vực diễn ra sự cạnh tranh quyết liệt giữa Mỹ, Trung Quốc và Nga để giành vị thế, ảnh hưởng và bảo đảm các lợi ích kinh tế.

Đối với Mỹ, châu Á - Thái Bình Dương là vùng biển hết sức quan trọng và là khu vực có các đồng minh thân cận. Theo thống kê, 30% lưu lượng hàng hóa vận tải bằng đường biển trên thế giới đi qua Biển Đông, trong đó có 1.200 tỷ USD hàng hóa xuất nhập khẩu của Mỹ⁽¹⁾, vì vậy, duy trì tự do hàng hải ở châu Á - Thái Bình Dương đóng vai trò sống còn đối với việc chi phối cục diện thế giới của Mỹ. Bên cạnh đó, kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai, Mỹ đã tạo được liên minh vững chắc với các đồng minh ở khu vực, gồm: Nhật Bản, Hàn Quốc, Phi-líp-pin, Thái Lan, Ô-xtrây-li-a, trong đó Mỹ giữ vai trò lãnh đạo. Các liên minh này được duy trì và củng cố là sự bảo đảm cho vai trò, vị thế của Mỹ ở khu vực.

Đối với Trung Quốc, châu Á - Thái Bình Dương là khu vực có tầm quan trọng lớn nhất về kinh tế, an ninh và chính trị. Trung Quốc là một cường quốc có vai trò, ảnh hưởng, lợi ích gắn liền với khu vực, bởi đây là thị trường xuất khẩu chủ yếu, là nguồn cung cấp nguyên, nhiên liệu thô và linh kiện, công nghệ phục vụ sự phát triển kinh tế của Trung Quốc. Về góc độ an ninh, Trung Quốc có chung đường biên giới đất liền với 14 quốc gia và vùng lãnh thổ thuộc khu vực Đông Nam Á, Nam Á và Trung Á. Đây là “vành đai”, chiếm một vị trí rất quan trọng đối với an ninh quốc gia của Trung Quốc. Bên cạnh đó, nước này muốn nắm vai trò dẫn dắt khu vực, nâng cao vị thế chính trị của khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trở thành đối trọng với châu Âu và Bắc Mỹ, theo đó vị thế của Trung Quốc sẽ ngày càng tăng lên để hiện thực hóa “giấc mộng Trung Hoa”.

Đối với Nga, châu Á - Thái Bình Dương được coi là “lối thoát” trước sự bao vây, cấm vận của Mỹ và các nước phương Tây. Khi Mỹ và châu Âu đẩy mạnh thực hiện các lệnh trừng phạt đối với Nga liên quan đến sự kiện bán đảo Crưm được sáp nhập vào Nga, châu Á - Thái Bình Dương trở thành khu vực quan trọng cho sự chuyển hướng về xuất khẩu của Nga (thị trường Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ...). Ngoài ra, sự phát triển của vùng Tây Xi-bê-ri và Viễn Đông, “bức tường” an ninh và động lực phát triển của Nga ở phía Đông, phụ thuộc rất lớn vào nguồn vốn đầu tư, công nghệ của các nước trong khu vực, như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Về an ninh - chính trị, Nga tăng cường can dự, nâng cao vai trò ở châu Á - Thái Bình Dương là nhằm mục tiêu kiềm chế Mỹ, cân bằng với Trung Quốc, xử lý ổn thỏa quan hệ với Nhật Bản cũng như tìm lại vị thế cường quốc trong cục diện mới của thế giới, khu vực.

Thực trạng cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc - Nga tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương

Quan hệ Mỹ - Trung Quốc - Nga vừa mang tính hợp tác, vừa cạnh tranh, kiềm chế lẫn nhau, vì lợi ích, mục tiêu chiến lược của mỗi quốc gia. Trong đó, cặp quan hệ Mỹ - Trung Quốc thể hiện sự cạnh tranh quyết liệt về kinh tế, địa - chính trị; Mỹ và Nga đang ở thế cạnh tranh về sức mạnh quân sự, tranh giành ảnh hưởng tại các “điểm nóng” trên thế giới; Trung Quốc và Nga đang ngày càng xích lại gần nhau hơn, nhằm thay đổi trật tự thế giới do Mỹ lãnh đạo. Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc - Nga tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương chủ yếu tập trung trên bốn phương diện: địa - chính trị, kinh tế, quân sự, khoa học - công nghệ, thể hiện qua các hình thức sau:

Công bố các mục tiêu chiến lược quốc gia

Từ sau nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Mỹ B. Ô-ba-ma, thế giới đã chứng kiến sự phản tỉnh chiến lược của giới lãnh đạo, hoạch định và nghiên cứu chính sách của Mỹ đối với sự “trỗi dậy” của Trung Quốc. Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc diễn ra gay gắt và trực diện hơn sau khi Tổng thống Đ. Trăm lên nắm quyền. Chiến lược An ninh quốc gia của Mỹ (công bố ngày 17-12-2017) xác định Trung Quốc là đối thủ chính, làm ảnh hưởng đến lợi ích, tranh giành ảnh hưởng với Mỹ, đồng thời Chiến lược Hạt nhân (công bố ngày 2-2-2018) và Chiến lược Quốc phòng của Mỹ (công bố ngày 19-1-2018) xác định Trung Quốc là trọng tâm cần đối phó. Báo cáo Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Bộ Quốc phòng Mỹ (công bố ngày 1-6-2019) nêu Trung Quốc là thế lực xét lại. Mỹ đã thuyết phục các đồng minh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) xác định Trung Quốc là nguy cơ chiến lược, thay cho Nga như trước đây. Tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo các nước NATO trong cuộc họp thượng đỉnh ngày 4-12-2019 nêu rõ: “... Chúng tôi nhận thức rằng sự ảnh hưởng ngày càng gia tăng và chính sách đối ngoại của Trung Quốc tạo ra thời cơ và thách thức mà chúng tôi cần ứng phó với tư cách liên minh”⁽²⁾.

Bên cạnh đó, giới chức Mỹ luôn cảnh giác trước nguy cơ từ phía Nga. Với vai trò là cường quốc quân sự, sở hữu kho vũ khí hạt nhân khổng lồ, tài nguyên thiên nhiên phong phú và nguồn nhân lực chất lượng cao, Nga là đối thủ cạnh tranh chiến lược trực tiếp với Mỹ trên toàn cầu. Điều này được thể hiện không chỉ trong Chiến lược An ninh quốc gia Mỹ năm 2017 mà còn trong Chiến lược Quốc phòng năm 2018 và Đạo luật số 3364 về trừng phạt đối thủ của Mỹ (CAATSA) năm 2017, đặc biệt là trong báo cáo Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Bộ Quốc phòng Mỹ năm 2019⁽³⁾.

Về phía Trung Quốc, do sức mạnh tương quan đã được rút ngắn, nước này ngày càng tự tin đặt ra các mục tiêu trong quan hệ với Mỹ. Trung Quốc tỏ ra quyết đoán hơn, không ngại va chạm với Mỹ trong bảo vệ “lợi ích cốt lõi” của mình nhằm từng bước thay thế vị trí siêu cường của Mỹ, trước hết là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Sách trắng Quốc phòng Trung Quốc ban hành ngày 25-7-2019 tiếp tục chỉ rõ Mỹ là đối thủ cạnh tranh chiến lược trực tiếp, nêu rõ vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), Biển Đông là hai trong số các “lợi ích cốt lõi” của quốc gia này.

Đối với Nga, trong Học thuyết quốc phòng năm 2014 và Chiến lược an ninh quốc gia 2016 của Nga xác định Mỹ và NATO là mối đe dọa an ninh hàng đầu. Ý tưởng hình thành Liên minh kinh tế Á - Âu xuất phát từ tham vọng chiến lược của Nga trở thành siêu cường liên lục địa, cạnh tranh trực diện với Mỹ ở cấp độ toàn cầu và khu vực, nhất là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Quan hệ Nga - Trung Quốc mang đặc tính của một “liên minh cơ hội” nhằm làm suy giảm vị thế chiến lược của Mỹ⁽⁴⁾. Nga khôn khéo thực thi chính sách đối ngoại thực dụng, không “chọn bên” trong cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc đang ngày một căng thẳng. Đánh giá về quan hệ Nga - Trung Quốc, Tổng thống Nga V. Pu-tin nhận định: “Quan hệ song phương đang rất tốt đẹp, chưa từng có tiền lệ trong lịch sử, hai nước là đối tác chiến lược toàn diện trong mọi khía cạnh”. Trong khi đó, quan hệ Nga - Mỹ “đang thoái trào, ngày càng tồi tệ”. Tuy nhiên, về lập trường của Nga đối với cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc, Tổng thống V. Pu-tin cho rằng: “Có rất nhiều điều đặc biệt trong quan hệ hai nước (Mỹ và Trung Quốc). Và tất nhiên, xét về mặt thông thường, Nga không có lý do gì để can dự vào quá trình đó”⁽⁵⁾.

Đề xướng các ý tưởng, sáng kiến và mô hình phát triển

Làn sóng toàn cầu hóa 3.0 tương ứng với trật tự thế giới do Mỹ chi phối đang đi vào giai đoạn thoái trào. Về bản chất, Mỹ đang chủ động làm chậm lại quá trình toàn cầu hóa thông qua việc tăng cường chủ nghĩa bảo hộ, dùng sức ép chính trị để xét lại nhiều FTA. Các định chế quốc tế do Mỹ đóng vai trò chủ đạo, như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đều đang phải chịu thách thức suy giảm vai trò quản trị toàn cầu⁽⁶⁾.

Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ đề xướng mô hình phát triển “tự do” và “mở” khi triển khai chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. “Tự do” hàm ý không bị cưỡng ép, quản trị tốt (tôn trọng các quyền cơ bản, minh bạch, chống tham nhũng). “Mở” nhấn mạnh vấn đề các tuyến giao thông đường biển và đường không mở, tiếp vận (kết cấu hạ tầng) mở, đầu tư mở, thương mại mở (thương mại tự do, công bằng và có đi có lại)⁽⁷⁾. Ý tưởng về khu vực “tự do” và “mở” thể hiện sự đối kháng trực tiếp với hành động của Trung Quốc, được Mỹ đánh giá là “đi đầu về vi phạm nhân quyền”⁽⁸⁾ và “đe dọa không chỉ đối với các nước có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông mà còn đối với các quốc gia thương mại, tôn trọng tự do hàng hải”⁽⁹⁾.

Trong khi đó, Trung Quốc chủ động, tích cực thay đổi và xây dựng các “luật chơi” trên thế giới, tích cực tham gia và điều chỉnh quản trị toàn cầu, đẩy mạnh cạnh tranh và tranh giành ảnh hưởng quốc tế, hướng tới vị trí siêu cường lãnh đạo thế giới. Sau khi Tổng thống Đ. Trăm lên cầm quyền với phương châm “Nước Mỹ trên hết”, thi hành chính sách theo chủ nghĩa dân tộc, dân túy, Trung Quốc đã chủ động lấp “khoảng trống quyền lực”, thể  hiện trách nhiệm là người thúc đẩy toàn cầu hóa trên toàn thế giới. Trong bài phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới (BRICS) lần thứ mười một tại Thủ đô Bra-xi-li-a (Bra-xin), ngày 14-11-2019, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh: “Toàn cầu hóa kinh tế đang đối mặt với những sự thoái trào... Chúng ta phải chống lại chủ nghĩa bảo hộ và bảo vệ hệ thống đa phương của Tổ chức Thương mại thế giới”.

Về phần mình, Nga phản đối gay gắt những hành động theo chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa dân túy của Mỹ. Bên cạnh đó, Nga đẩy mạnh phối hợp với Trung Quốc, kết nối với các nền kinh tế mới nổi trong nhóm BRICS để đối trọng với Nhóm các nền kinh tế phát triển hàng đầu thế giới (G-7) do Mỹ lãnh đạo.

Triển khai hành động trên thực địa

Thứ nhất, xây dựng, củng cố các cơ chế tập hợp lực lượng. Mỹ và Trung Quốc thúc đẩy hình thành và phát triển cấu trúc an ninh do mình dẫn dắt. Mỹ mở rộng cấu trúc “trục và nan hoa” thông qua duy trì, củng cố và thắt chặt mối quan hệ với các đồng minh chủ chốt trong khu vực, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ô-xtrây-li-a, Thái Lan, Phi-líp-pin và tăng cường quan hệ với các đối tác, như Ấn Độ và các nước Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Về phần mình, Trung Quốc thúc đẩy hình thành tập hợp “đàn sếu bay”, dựa trên nền tảng sức mạnh và ảnh hưởng về kinh tế, thu hút các nước trong khu vực. Trung Quốc tích cực thúc đẩy xây dựng “quan hệ quốc tế kiểu mới”, “cộng đồng chung vận mệnh” trong “thời đại mới” với tâm thế “tiến gần trung tâm vũ đài thế giới”; đồng thời, triệt để sử dụng các diễn đàn, cơ chế hợp tác quốc tế để tập hợp lực lượng nhằm đối trọng với Mỹ. Tại Diễn đàn Hương Sơn do Trung Quốc tổ chức ngày 21-10-2019, các quan chức quân sự Trung Quốc, Nga và CHDCND Triều Tiên đã chỉ trích Mỹ về các hoạt động xúi giục “cách mạng màu”, rút ​​khỏi Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) và gây ra một vòng luẩn quẩn trong vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Giới chuyên gia quân sự Trung Quốc khẳng định, Diễn đàn Hương Sơn là điểm đến để các quốc gia ngoài phương Tây nói lên tiếng nói của mình vì họ không có nhiều cơ hội trong các diễn đàn quốc phòng do Mỹ và phương Tây tổ chức. Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc trong hình thành, phát triển cơ chế tập hợp lực lượng còn thể hiện qua sự cọ xát gay gắt giữa hai đại chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” theo trục Đông  - Tây và Sáng kiến “Vành đai, Con đường” (BRI) theo trục Bắc  - Nam.

Thứ hai, củng cố tiềm lực quốc gia, ngăn chặn sự phát triển của đối thủ. Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc đã vượt qua ranh giới của các tranh chấp thương mại và lộ rõ đó chỉ là một cuộc chiến thu nhỏ trong một cuộc chiến rộng lớn hơn nhằm cạnh tranh vị trí lãnh đạo thế giới. Giới nghiên cứu quốc tế nhận định, cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc về bản chất hướng đến một mục tiêu lớn hơn là thống trị nền kinh tế số⁽¹⁰⁾. Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc nhắm đến những mục tiêu chiến lược sâu xa hơn của Mỹ, đó là: Ngăn khả năng tiếp cận của Trung Quốc đối với các kỹ thuật mũi nhọn mới, cản phá Chương trình Sản xuất tại Trung Quốc 2025 “Made in China 2025”, làm cho Trung Quốc đi sau, phụ thuộc vào kỹ thuật của Mỹ và phương Tây, kéo dài hoặc triệt tiêu khả năng rượt đuổi, bắt kịp và vượt Mỹ của Trung Quốc.

Đối với Nga, Mỹ cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực xuất khẩu năng lượng sang thị trường các nước châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là xuất khẩu dầu đá phiến và khí đốt hóa lỏng, được Mỹ xác định là công cụ hữu hiệu để “kiểm soát” thị trường năng lượng thế giới. Một số chuyên gia, nhà phân tích nhận định đây là “công cụ” để Mỹ “hạ gục” Nga trong cạnh tranh chiến lược toàn cầu hiện nay, mở rộng từ thị trường năng lượng châu Âu sang thị trường năng lượng châu Á  - Thái Bình Dương.

Thứ ba, can dự tại các “điểm nóng” của khu vực. Về vấn đề Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ coi đây là “con bài chiến lược” để kiềm chế Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung Quốc vẫn đang tiếp diễn. Đạo luật đi lại Đài Loan, ban hành ngày 16-3-2018, được đánh giá là “vỏ bọc chính trị” nhằm thay đổi căn bản chính sách đối ngoại của Mỹ đối với Đài Loan. Mỹ vẫn bán vũ khí cho Đài Loan và duy trì khả năng quân sự của vùng lãnh thổ này trước sức ép của Trung Quốc. Đối với vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên, đây là khu vực ảnh hưởng chính trị, kinh tế truyền thống, “vùng đệm” an ninh của Trung Quốc; cũng là mối đe dọa an ninh đối với Hàn Quốc, đồng minh thân cận của Mỹ tại khu vực. Một số nhà nghiên cứu và phân tích quốc tế cho rằng, Trung Quốc coi chính sách Triều Tiên như một “lá bài” trong xử lý quan hệ với Mỹ. Về phía Nga, với những tính toán địa - chính trị tại khu vực, Nga tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Trung Quốc trong giải quyết hồ sơ hạt nhân Triều Tiên. Đối với vấn đề Biển Đông, kiểm soát vùng biển này là bước đi mang tính quyết định để Trung Quốc hiện thực hóa ý đồ, tham vọng kiềm tỏa các tuyến hàng hải thế giới trọng yếu qua khu vực. Do đó, Trung Quốc đã triển khai các hoạt động theo một lộ trình nhất quán, bài bản: Xây dựng, quân sự hóa các đảo nhân tạo phi pháp, đóng tàu sân bay, chế tạo các giàn khoan dầu biển sâu, đóng tàu thăm dò, xây dựng đội tàu cá bán vũ trang... để từng bước nâng cao năng lực kiểm soát và khai thác lợi ích ở Biển Đông, biến các vùng không tranh chấp thành vùng tranh chấp; xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế, lợi ích hợp pháp của Việt Nam trên Biển Đông mà của luật pháp quốc tế quy định. Trong khi đó, khác với thời Tổng thống B.  Ô-ba-ma, chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Đ.  Trăm hành động quyết liệt và gia tăng mức độ can dự, công khai đối đầu với Trung Quốc ở Biển Đông. Các cấp lãnh đạo của Mỹ qua nhiều kênh nhiều lần lên án đích danh và yêu cầu Trung Quốc chấm dứt các hoạt động quân sự hóa ở Biển Đông và tăng cường hoạt động tự do hàng hải (FONOP) tại khu vực.

Một số đề xuất trong định hướng ứng xử của Việt Nam

Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc  - Nga ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương tác động đến sự phát triển và an ninh quốc gia Việt Nam theo các chiều hướng khác nhau, cả mặt tích cực và tiêu cực trên nhiều lĩnh vực. Các tác động mang tính đan xen, chuyển hóa lẫn nhau, tùy thuộc vào thời điểm và phạm vi nhất định. Những tác động đó là cơ hội để Việt Nam vận dụng, tranh thủ để nâng cao vị thế chính trị, phát triển kinh tế đất nước, nhưng cũng đặt ra những thách thức, đòi hỏi phải có biện pháp ứng phó phù hợp, bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia. Theo đó, cần tập trung thực hiện:

Một là, quán triệt và thực hiện tốt phương châm xác định “đối tác, đối tượng”, “dĩ bất biến ứng vạn biến”, không để bị đẩy vào thế phải “chọn bên” trong cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc - Nga. Cần chủ động có phương án xử lý linh hoạt, hợp lý những mâu thuẫn, đồng thời bảo đảm tuyệt đối chủ quyền và lợi ích an ninh quốc gia; không tham gia liên minh quân sự. Xử lý linh hoạt các mối quan hệ hợp tác, đối ngoại trên tinh thần quan hệ hữu nghị, thân thiện với cả Mỹ, Nga và Trung Quốc, đưa các mối quan hệ vào chiều sâu, đặc biệt là về kinh tế để tạo sự ràng buộc, phụ thuộc lẫn nhau chặt chẽ hơn.

Hai là, tăng cường ngoại giao đa phương, chủ động đề xuất các sáng kiến kết nối khu vực, sáng kiến bảo đảm an ninh quốc phòng. Đóng góp nhiều hơn trong giải quyết các vấn đề khu vực và quốc tế để thể hiện Việt Nam là “thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế”, qua đó nâng cao hơn nữa vị thế và uy tín quốc tế về lâu dài. Phấn đấu đóng vai trò nòng cốt trong những vấn đề mà Việt Nam có lợi ích xuyên suốt, liên quan trực tiếp đến môi trường hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển của đất nước và khu vực; đóng vai trò dẫn dắt trong các vấn đề thúc đẩy liên kết, hội nhập quốc tế và vai trò hòa giải, giúp giải quyết các tranh chấp, xung đột, bất đồng ảnh hưởng đến an ninh, hòa bình, ổn định khu vực, trên cơ sở khả năng và lợi thế so sánh của Việt Nam.

Ba là, thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc an ninh khu vực đang định hình để bảo đảm lợi ích của các quốc gia thành viên trong đó có Việt Nam. Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược nước lớn gay gắt, hệ quả là cấu trúc an ninh khu vực chưa được định hình rõ nét, ASEAN đang có cơ hội rất lớn để vươn lên, đóng vai trò dẫn dắt. Cấu trúc an ninh khu vực do ASEAN dẫn dắt là phương án tốt nhất để bảo đảm tối đa lợi ích và an ninh quốc gia của Việt Nam. Để thực hiện điều đó, ASEAN cần phát huy vai trò của các cơ chế khu vực mà ASEAN có vai trò chủ đạo, chủ động nhưng khéo léo đưa các vấn đề chiến lược của khu vực ra bàn thảo chung một cách công khai, minh bạch và bảo đảm tiếng nói của các bên liên quan. Mặt khác, cần vận dụng nghệ thuật ngoại giao theo đúng tinh thần và tầm nhìn của ASEAN về việc xây dựng một cấu trúc khu vực mở, hướng ngoại và bao hàm, không chống lại bên nào.

Bốn là, nâng cao tiềm lực an ninh - quốc phòng để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, lợi ích chiến lược của đất nước. Nội lực quốc phòng, an ninh chính là nhân tố bảo đảm cho tiếp thu và sử dụng có hiệu quả các nguồn ngoại lực, kết hợp nội lực với ngoại lực thành nguồn lực tổng hợp to lớn cho phát triển. Chúng ta cần có lộ trình cụ thể xây dựng các chương trình, kế hoạch, phương án tổng thể phát triển chính trị, ngoại giao, kinh tế gắn với an ninh, quốc phòng. Trong các chương trình, kế hoạch, phương án phải dự báo toàn diện tình hình, nhất là những tác động từ sự cạnh tranh chiến lược của Mỹ, Trung Quốc, Nga ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương./.

------------------------------
(1) Bộ Công an: Cục diện mới tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Hà Nội, 2018, tr. 42
(2)  http://www.nato.int/cps/en/natohq/offical-text-178584.html
(3)  http://media.defense.gov/2019/jul/01/2002152311/-1/-1/1/department-of-Defense-Indo-pacific-Strategy-Report-2019.PDF
(4) Thông tấn xã Việt Nam: “Nga thua Trung Quốc ở Đông Nam Á”, Tài liệu tham khảo đặc biệt, ngày 26-10-2019
(5) Bài trả lời phỏng vấn của Tổng thống Nga V.  Pu-tin đối với Đài quốc tế “Hòa bình”, https://kremlin.ru, ngày 13-6-2019
(6) Cù Chí Lợi: “Tình hình và triển vọng của nước Mỹ và khu vực Mỹ La-tinh”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học: Thế giới trong thập niên 2011 - 2020, dự báo đến năm 2030: Tác động đến Việt Nam và đề xuất chính sách, Hà Nội, 2019, tr. 10
(7) Bộ Ngoại giao Mỹ: Họp báo về Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, https://www.state.gov, ngày 2-4-2018
(8) Phát biểu của Ngoại trưởng Mỹ M. Pom-peo khi công bố Báo cáo nhân quyền năm 2018, ngày 13-3-2019
(9) Phát biểu của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ M. E-xpơ (M. Esper) trong cuộc họp với bộ trưởng bộ quốc phòng các nước ASEAN, ngày 17-11-2019
(10) Chi Hung Kwan: “The China-US Trade war: deep-rooted causes, shifting focus and uncertain prospect”, Asian economic policy review/Volume 15, issue 1, p.55-72