Phát huy hiệu lực, hiệu quả tổ chức hoạt động của đơn vị hành chính và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh

Kết quả bước đầu

Trước yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội, việc xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, đặc biệt là chính quyền địa phương, luôn là một nhiệm vụ trọng tâm. Đại hội XIV của Đảng đã xác định chủ trương lớn là tiếp tục tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả và phục vụ nhân dân tốt hơn. Việc chuyển đổi mô hình chính quyền đại phương ba cấp sang hai cấp là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm khắc phục những hạn chế của bộ máy cũ như: giảm tính cồng kềnh của bộ máy với nhiều tầng nấc trung gian, chồng chéo chức năng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi thực hiện giải quyết thủ tục hành chính. Đây là bước đi chiến lược nhằm xây dựng hệ thống chính trị Thành phố theo phương châm “Tinh gọn - Mạnh mẽ - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả”, đặt phục vụ nhân dân làm trung tâm, hướng tới đô thị thông minh, hiện đại và bền vững.

Là một đô thị đặc biệt, đầu tàu kinh tế của cả nước, Thành phố Hồ Chí Minh đã chủ động trong việc triển khai các nghị quyết của Trung ương về thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã. Từ ngày 1-7-2025, Thành phố Hồ Chí Minh (mới) được hình thành trên cơ sở sáp nhập với tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, trở thành một siêu đô thị có quy mô dân số hơn 14 triệu người, diện tích tự nhiên hơn 6.772km². Thực hiện mục tiêu xây dựng tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, Thành phố Hồ Chí Minh tập trung triển khai quyết liệt các nhiệm vụ sắp xếp tổ chức bộ máy, kiện toàn đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp:

Về công tác tuyên truyền, nắm bắt thông tin. Công tác quán triệt, tuyên truyền, triển khai thực hiện các nghị quyết, chỉ đạo của Trung ương và Thành ủy về mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã được thực hiện một cách chủ động, kịp thời và đa dạng. Thành phố đã phát động Đợt thi đua cao điểm “100 ngày hoạt động tinh - gọn - mạnh - hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, giúp cán bộ, đảng viên và người dân hiểu rõ ý nghĩa của việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, qua đó tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Nhiều địa phương đã có những cách làm hay, mô hình sáng tạo, hiệu quả, chú trọng sử dụng các nền tảng truyền thông số và mạng xã hội như Zalo và Facebook, để tăng cường hiệu quả công tác tuyên truyền.

Về công tác tổ chức, sắp xếp bộ máy, sắp xếp đơn vị hành chính. Tại cấp tỉnh: Thành phố đã giảm từ 43 cơ quan chuyên môn xuống còn 15 cơ quan (giảm 65,12%) và từ 6 cơ quan hành chính khác xuống còn 3 cơ quan (giảm 50%). Việc tinh gọn này đã giúp loại bỏ sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các sở, ban, ngành. Tại cấp xã có 168 đơn vị hành chính cấp xã mới đã được thành lập trên cơ sở sáp nhập từ 441 đơn vị cũ. Điều này giúp giảm đáng kể đầu mối quản lý, giảm gánh nặng về biên chế và chi phí hoạt động.

Công tác tinh gọn bộ máy được triển khai đúng tiến độ, hình thành hệ thống cơ quan hành chính - sự nghiệp tinh giản, hợp lý, hiệu lực và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của Thành phố. Việc thực hiện tinh gọn bộ máy trong thời gian vừa qua không chỉ đơn thuần là giảm số lượng đầu mối, mà quan trọng hơn là tạo lập một hệ thống hành chính hai cấp thật sự hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân và thúc đẩy phát triển bền vững của Thành phố.

Về công tác sắp xếp, bố trí nhân sự và giải quyết chính sách. Nhằm bảo đảm việc triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh được bảo đảm, Thành phố đã quan tâm, kiện toàn nhân sự lãnh đạo Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và Ban Chỉ huy quân sự tại 168 phường, xã, đặc khu, bảo đảm bộ máy vận hành thông suốt ngay từ đầu. Thành phố đã thực hiện phân công, điều động nhiều trường hợp cán bộ, công chức, viên chức và lãnh đạo, quản lý tại các Sở, ngành Thành phố đến nhận nhiệm vụ tại Ủy ban nhân dân các phường, xã, đặc khu nhằm kịp thời hỗ trợ, hướng dẫn cho đội ngũ cán bộ, công chức ở cấp xã. Tổ chức nhiều buổi tập huấn trực tiếp và trực tuyến cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Các buổi tập huấn đã góp phần trang bị kiến thức và những kỹ năng cơ bản, cần thiết cho đội ngũ cán bộ, công chức giúp họ thích ứng với môi trường làm việc mới, đồng thời giải đáp các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Thành phố quan tâm đến an sinh xã hội và sự phát triển lâu dài của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Thành phố. Nhiều chính sách thiết thực hỗ trợ về nhà ở, đi lại cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động từ các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) và tỉnh Bình Dương (cũ) đến làm việc tập trung tại các trụ sở thuộc khu vực trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh được Thành phố quan tâm triển khai thực hiện, bước đầu phát huy hiệu quả, góp phần giúp cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động yên tâm công tác.

Về phân cấp, ủy quyền và hoàn thiện thể chế. Nhằm tạo hành lang pháp lý cho các cơ quan, đơn vị, Thành phố đã rà soát, công bố 2.239 thủ tục hành chính (TTHC) thuộc thẩm quyền hai cấp (trong đó có 345 thủ tục toàn trình và 1.281 thủ tục một phần), chỉ đạo xây dựng quy trình nội bộ phân định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, cá nhân trong giải quyết TTHC cho người dân. Điều này tạo cơ sở pháp lý vững chắc, giúp chính quyền cấp xã chủ động hơn trong công tác quản lý và điều hành.

Về kết cấu hạ tầng, ứng dụng công nghệ và cải cách hành chính. Nhiều địa phương đã có những mô hình sáng tạo trong cải cách hành chính, như mô hình “quầy giao dịch số”, “5 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ kết quả, rõ trách nhiệm) mô hình “2 không, 3 có” (không hẹn, không trễ hẹn; có niềm nở, có tư vấn, có trách nhiệm); thí điểm sử dụng Robot hỗ trợ làm thủ tục hành chính; thành lập các tổ tình nguyễn hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính trong những ngày đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp,… những mô hình này đã góp phần nâng cao chất lượng phục vụ và giảm thiểu thời gian, chi phí cho người dân.

Những kết quả bước đầu không chỉ thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng, quyết tâm cao và đồng lòng của toàn hệ thống chính trị, mà còn tạo nền tảng quan trọng để nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính quyền địa phương hai cấp công khai, minh bạch, hướng tới phục vụ nhân dân và doanh nghiệp ngày càng tốt hơn. Thời gian tới, việc hoàn thiện thể chế, củng cố nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ hiện đại và tăng cường giám sát sẽ là những giải pháp then chốt, đưa Thành phố Hồ Chí Minh trở thành hình mẫu về chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, năng động, sáng tạo và bền vững, xứng đáng với vai trò đầu tàu kinh tế - xã hội của cả nước.

Phát huy hiệu lực, hiệu quả chính quyền địa phương hai cấp

Để tiếp tục phát huy hiệu lực, hiệu quả của mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và phục vụ nhân dân tốt hơn, Thành phố Hồ Chí Minh cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp trọng tâm:

Về thể chế. Thành phố tiếp tục kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành sớm hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là các quy định về phân cấp, phân quyền, chức năng, nhiệm vụ của các phòng chuyên môn cấp xã, nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho chính quyền địa phương hai cấp vận hành hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, đề xuất Quốc hội sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 98/2023/QH15 để tăng cường tính tự chủ, linh hoạt, phù hợp với mô hình chính quyền mới. Song song đó, Thành phố sẽ tham mưu xây dựng và ban hành các nghị quyết của Hội đồng nhân dân, quyết định của Ủy ban nhân dân và các văn bản hướng dẫn cơ chế phối hợp, chế độ, chính sách giữa các sở, ban, ngành, cũng như giữa chính quyền cấp Thành phố với cấp xã, bảo đảm rõ ràng, minh bạch, loại bỏ tình trạng chồng chéo và đùn đẩy trách nhiệm.

Về nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực là nền tảng quyết định sự thành công của mô hình chính quyền hai cấp. Thành phố sẽ tiếp tục đổi mới phương thức tuyển dụng, triển khai chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài trong hệ thống chính trị, cơ quan hành chính, tổ chức chính trị - xã hội. Đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đánh giá, xếp loại cán bộ, công chức dựa trên số lượng, chất lượng và tiến độ sản phẩm (KPI), ứng dụng công nghệ điện tử và gắn kết quả với trách nhiệm người đứng đầu.

Thành phố đặc biệt quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng các chương trình phù hợp với yêu cầu từng vị trí việc làm; phát triển kho học liệu mở trực tuyến; nâng cao vai trò của Học viện Cán bộ Thành phố trở thành trung tâm đào tạo chất lượng cao. Công tác phát hiện, bổ nhiệm và đề bạt cán bộ lãnh đạo, quản lý sẽ được thực hiện kịp thời, công bằng, minh bạch; cơ chế khen thưởng, khuyến khích sáng kiến và nỗ lực vượt khó được triển khai mạnh mẽ. Song song đó, tiếp tục mở rộng thi tuyển cạnh tranh các chức danh lãnh đạo, quản lý cấp sở và tương đương, đồng thời duy trì các chính sách hỗ trợ, bảo đảm an sinh cho cán bộ, công chức, giúp đội ngũ yên tâm công tác, cống hiến.

Về cơ sở vật chất và hiện đại hóa hành chính. Thành phố tập trung đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin, triển khai chuyển đổi số mạnh mẽ để xây dựng chính quyền số, xã hội số theo lộ trình của Trung ương và Thành phố. Ứng dụng khoa học, công nghệ để xây dựng nền tảng trợ lý ảo hỗ trợ công chức và phục vụ người dân; hoàn thiện hệ thống quản trị thực thi trên nền tảng số, xây dựng và đồng bộ dữ liệu dùng chung, tích hợp với Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Đồng thời, các Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã sẽ được trang bị đầy đủ thiết bị, phần mềm chuyên ngành, đảm bảo đường truyền ổn định, bảo mật và liên thông dữ liệu. Công tác cải cách hành chính tiếp tục được đẩy mạnh, phát triển dịch vụ công trực tuyến toàn trình, hoàn thiện kết nối giữa các hệ thống chuyên ngành, nâng cao chất lượng phục vụ và giảm thiểu thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp.

Về phối hợp, kiểm tra và giám sát. Thành phố tăng cường công tác phối hợp liên ngành, thành lập các nhóm công tác giải quyết các vấn đề phức tạp, đặc biệt trong các lĩnh vực nóng như trật tự đô thị, xây dựng. Các đợt khảo sát, đánh giá toàn diện tại cơ sở sẽ được tổ chức thường xuyên để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc. Kết quả được công khai minh bạch, lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo hiệu quả, tạo động lực thúc đẩy các địa phương không ngừng cải cách, hoàn thiện tổ chức bộ máy, hướng tới chính quyền tinh gọn, năng động, sáng tạo và phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn./.