Cân nhắc

Nỗ lực còn nhiều trở ngại

Năm 1993, Nga chính thức nộp đơn xin gia nhập Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT - tiền thân của WTO hiện nay). Tại thời điểm đó, khi Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu vừa tan rã, kinh tế Nga suy thoái nghiêm trọng, tình hình chính trị trong nước biến động mạnh mẽ, châu Âu và Mỹ đã vin vào các vấn đề thuế quan, quyền sở hữu trí tuệ để gây nhiều trở ngại trong các cuộc đàm phán.

Gia nhập WTO có thể mang lại nhiều lợi ích cho Nga. Với tư cách là một thành viên WTO, việc tiếp cận các thị trường nước ngoài sẽ trở nên dễ dàng hơn đối với Nga do tránh được những rào cản thuế quan và phi thuế quan. Nga cũng sẽ được tham gia vào quá trình phát triển và cải tổ của các luật lệ thương mại quốc tế. Việc mở rộng cạnh tranh với các công ty nước ngoài sẽ buộc các nhà sản xuất Nga phải hạ giá thành sản phẩm thông qua việc cắt giảm chi phí và như vậy người tiêu dùng Nga cũng được hưởng lợi.

Từ đầu năm 2011 đến nay, Tổng thống Nga Ð. Mét-vê-đép đã không ít lần lạc quan cho rằng: Nga rất có thể trở thành thành viên của WTO trong năm nay. Để nhanh chóng đạt được mục tiêu gia nhập WTO, Chính phủ Nga đã áp dụng một loạt biện pháp nhằm thu hẹp khoảng cách với yêu cầu của các nước thành viên WTO, bao gồm: điều chỉnh các mức thuế, xây dựng và sửa đổi các đạo luật, quy định pháp luật, xóa bỏ những phân cách thị trường địa phương, thống nhất thị trường cả nước...

Tuy nhiên, trung tuần tháng 6 vừa qua, phát biểu bên lề Diễn đàn Kinh tế Xanh Pê-téc-bua (St.Petersburg), Bộ trưởng Bộ Phát triển kinh tế Nga En-vi-ra Na-biu-li-na (Elvira Nabiullina) cho biết: Nga cần phải đạt được sự đồng thuận về ba vấn đề lớn, đó là: hạn mức nhập khẩu thịt bò và bảo hộ nông nghiệp, lắp ráp xe hơi, các biện pháp kiểm dịch động, thực vật. Ngoài ra, Tổ công tác của WTO phụ trách đàm phán Nga gia nhập WTO cũng cần phải hoàn thành công tác soạn thảo 6 chương cuối cùng trong báo cáo Nga gia nhập WTO vào cuối tháng 7.

Vướng mắc lớn nhất về mặt kỹ thuật là những quy định trong lĩnh vực đầu tư lắp ráp ô tô ở Nga. Quy mô và thời hạn của những ưu đãi mà Nga dành cho các nhà đầu tư trong lĩnh vực lắp ráp ô tô không phù hợp với “yêu sách” của WTO. Để tháo gỡ vướng mắc này, Nga phải giải quyết vấn đề đánh thuế linh kiện xe hơi nhập khẩu của các doanh nghiệp lắp ráp ô tô nội địa, trong tương lai Nga sẽ giảm mức thuế suất 5% - 15% như hiện nay xuống dưới 5%, thậm chí rút xuống chỉ còn 0%. Đồng thời, các doanh nghiệp lắp ráp xe hơi Nga còn cần phải nâng sản lượng hằng năm tối thiểu lên 25.000 nghìn chiếc sau 3 năm gia nhập WTO, sau đó sẽ lại tăng công suất lên 30%.

Các vấn đề còn lại cũng gặp vướng mắc như hạn ngạch nhập khẩu thịt; cung cấp các loại thông tin; đàm phán với đoàn đại biểu EU, hóa giải những nghi ngờ của EU về giấy phép sản xuất rượu; vạch ra các điều lệ xử phạt với những hành vi vi phạm quy định của WTO…

Bên cạnh đó, một trong những trở ngại chính trên con đường gia nhập WTO của Nga là lập trường của Gru-di-a. Quan hệ hai nước đã xấu đi rất nhiều kể từ khi xảy ra cuộc chiến chớp nhoáng Nga - Gru-di-a tháng 8-2008 và việc Mát-xcơ-va công nhận độc lập của Áp-kha-di-a và Nam Ô-xê-ti-a. Tuy nhiên, theo ban lãnh đạo WTO, “vấn đề Gru-di-a” về lý thuyết có thể được giải quyết.

Việc Nga kiên quyết duy trì Liên minh Hải quan Nga - Bê-la-rút - Ca-dắc-xtan, có thời điểm đề cập cả ba nước này cùng gia nhập WTO cũng là một trở ngại lớn. Từ trước tới nay, điều này chưa có tiền lệ và cũng như chưa rõ quy trình này sẽ diễn ra như thế nào. Nga còn tỏ ý đưa U-crai-na ra khỏi WTO và dự tính cho U-crai-na trở thành thành viên Liên minh Hải quan, sau đó mới cùng gia nhập WTO. Nếu điều này xảy ra, đó là một thắng lợi lớn của Thủ tướng Nga V. Pu-tin xét về góc độ tái thiết lập không gian hậu Xô Viết, nó cũng ảnh hưởng tích cực tới hình ảnh của V. Pu-tin khi “mùa” bầu cử tổng thống đang đến gần.

Gần đây, Mỹ cũng đã liên tục bày tỏ thiện ý ủng hộ Nga gia nhập WTO. Tuy nhiên, luật sửa đổi Jackson - Vanik - đạo luật Quốc hội Hoa Kỳ thông qua năm 1974 được sử dụng để gây áp lực với Nga trong việc cho phép người dân di cư tự do hơn tại quốc gia này chưa được bãi bỏ cũng là trở ngại. Mặc dù nội dung đàm phán song phương giữa Nga và Mỹ đã được thông qua, Mỹ vẫn hoài nghi về mức độ cam kết của Nga, đặc biệt liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ và khả năng của Nga để thực thi các cam kết như vậy.

Nga - không gia nhập WTO bằng mọi giá

Để đạt được quyền lợi kinh tế mà Nga mang lại trong việc tái khởi động quan hệ song phương, chính quyền của Tổng thống Mỹ B. Ô-ba-ma đã và đang đẩy mạnh việc giúp Nga hoàn tất quá trình gia nhập WTO. Người Mỹ hiểu rằng họ không thể thay đổi bên trong nước Nga nhưng nếu tập trung vào các quyền lợi quốc gia của Nga, Mỹ có thể giành được nhiều hiệu quả hơn. Những tháng gần đây, đối thoại Nga và Mỹ về vấn đề WTO đã được thúc đẩy đáng kể. EU cũng đã giải quyết xong các vấn đề song phương với Nga từ cuối năm 2010, ủng hộ Nga gia nhập WTO.

Tâm lý người dân Nga cũng lạc quan hơn, họ cho rằng Nga gia nhập WTO sẽ là một dấu mốc về sự hội nhập của nước này vào kinh tế toàn cầu, từ đó góp phần thay đổi cái nhìn của các nhà đầu tư đối với Nga. Đối với thế giới, việc Nga, nền kinh tế lớn trên thế giới gia nhập WTO có thể đem lại hy vọng để Vòng đàm phán Đô-ha về thương mại toàn cầu đạt được kết quả khả quan.

Tuy nhiên, ngay trong lòng nước Nga cũng có những nhận thức cho rằng: gia nhập WTO có thể sẽ gây tổn hại cho Nga trong quá trình đa dạng hóa nền kinh tế. Do Nga phụ thuộc phần lớn vào dầu mỏ và khí đốt, trong khi các quy định của WTO hạn chế khả năng bảo vệ ngành công nghiệp trong nước. Nếu không gia nhập WTO, kinh tế Nga cũng không bị thiệt hại nhiều. Điều đáng lưu ý, các thăm dò ý kiến gần đây tại Nga cho thấy, Mát-xcơ-va không thực sự thoải mái với tư tưởng tự do thương mại; thậm chí việc tuân thủ các luật lệ còn là một sự phiền toái với Nga hơn là thúc đẩy cơ cấu kinh tế của họ.

Lãnh đạo Nga cũng quan ngại, bởi một mặt Mỹ tỏ ra hết sức “nghiêm túc” trong vấn đề “khởi động lại” mối quan hệ song phương với Nga nhưng mặt khác Mỹ lại đòi hỏi ở Nga những chuyện hoàn toàn khác về bản chất và cấp độ. Nga được Mỹ và phương Tây yêu cầu làm trung gian hòa giải trong bối cảnh NATO sa lầy trong cuộc chiến chống Li-bi. Mỹ cũng yêu cầu Nga ủng hộ một nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Xi-ri mà nó chắc chắn sẽ được sử dụng vì lợi ích của các nước chủ chốt trong NATO…

Vì vậy, phát biểu tại cuộc họp công tác liên quan tới việc Nga gia nhập WTO tháng 6 vừa qua, Thủ tướng Nga V. Pu-tin cho biết hiện nay tất cả các vấn đề phức tạp thậm chí gây tranh cãi trong cuộc đàm phán song phương đều đã được giải quyết, trong đó, có cả vấn đề liên quan Nga, Bê-la-rút, Ca-dắc-xtan thành lập Liên minh thuế quan cũng đã được thương lượng ổn thỏa và đã đưa ra những sự điều chỉnh tương ứng. Tuy nhiên, ông V. Pu-tin cũng nhấn mạnh, Nga sẽ “không gia nhập WTO bằng mọi giá” và Nga “không muốn hy sinh quyền lợi của các nhà sản xuất trong nước”.

Có thể thấy, “cánh cửa” WTO đã khá rộng mở với Nga, nhưng do Nga có quan điểm khá thận trọng, nên nhiều khả năng Nga chưa thể trở thành thành viên chính thức của WTO trong năm nay. Nga chắc chắn sẽ không “mở toang” thị trường nội địa của mình, Nga cũng rất rạch ròi trước những đòi hỏi của Mỹ và EU trong việc phải có những nhượng bộ chiến lược hoặc đưa ra sự ủng hộ chiến lược đối với những vấn đề quốc tế.

Như vậy, dù đã tiến sát ngưỡng cửa WTO, Nga vẫn đang cân nhắc khá kỹ lưỡng./.