Năm 2010 thế giới lo nhiều hơn vui

TCCSĐT - Nhìn vào bức tranh toàn cảnh chính trị - quân sự toàn cầu năm 2010, có thể thấy thế giới vừa phải trải qua một năm có cả niềm vui, hy vọng và nỗi lo, nhưng ấn tượng mạnh nhất vẫn là lo nhiều hơn vui và có những nỗi lo lớn tới mức khó có thể xua tan được trong một vài năm tới.

Từ cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ chưa từng có…

Nền kinh tế toàn cầu trong năm 2010 nhìn chung tuy có dấu hiệu phục hồi với động lực từ các nền kinh tế mới nổi, nhưng đầu tàu kinh tế thế giới là Mỹ vẫn ì ạch oằn mình nhích dần lên từng tí một, trong điều kiện số ngân hàng ở Mỹ bị phá sản trong năm 2010 đạt tới con số cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tín dụng năm 1992.

Năm 2010 được đánh giá là năm đen tối nhất đối với ngành ngân hàng Mỹ trong gần hai thập kỷ qua. Trong tình thế đó, Quốc hội Mỹ đã thông qua gói kích thích mới hơn 600 tỉ USD trước thềm Hội nghị G20 ở Hàn Quốc vào tháng 11-2010. Nhiều nước công nghiệp phát triển, trước hết là các nước EU, ngập sâu vào cuộc khủng hoảng nợ chưa từng có với tâm điểm là Hy Lạp và Ai-len, buộc liên minh này phải điều chỉnh nội dung Hiệp ước Li-xbon để sẵn sàng ứng cứu một khi có sự biến tồi tệ.

Kể từ khi bùng phát cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế thế giới năm 2008 từ Mỹ, G20 gồm các nền kinh tế phát triển và các nền kinh tế mới nổi đã đồng thuận trong việc đưa ra được một số giải pháp nhằm vực nền kinh tế toàn cầu thoát khỏi khủng hoảng. Nhưng trong năm 2010, nội bộ G20 bắt đầu bộc lộ mâu thuẫn trong việc phân bổ lại lực lượng trong nền kinh tế và chính trị thế giới.

Trên thực tế, đang diễn ra cuộc đấu tranh nhằm xác định ai sẽ là người đóng vai trò chủ đạo trong toàn bộ tiến trình của thế kỷ XXI. Trong tình thế đó, Mỹ đang ra sức vận động lôi kéo các đồng minh mới với tham vọng lập lại vị thế dẫn đầu kinh tế thế giới của họ đang bị lung lay, chao đảo.

…đến những toan tính chính trị

Trong quan hệ giữa các nước lớn có tác dụng chi phối cục diện chính trị quốc tế tuy chỗ này, chỗ khác có được cải thiện hoặc “cài đặt lại”, nhưng vẫn tiềm ẩn những mâu thuẫn và xung đột tiềm tàng, mang tính nguyên tắc căn bản, nên đằng sau những cái bắt tay và những nụ cười “rạng rỡ” trước ca-mê-ra truyền hình, mỗi lần kết thúc ký kết các hiệp định hoặc tuyên bố chung là những toan tính địa - chính trị nhằm mục tiêu dài hạn.

Hiệp ước cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược mới giữa Mỹ và Nga (START-3), được tổng thống hai nước ký tháng 4 năm nay và vừa được Thượng viện Mỹ thông qua trước khi kết thúc năm 2010, tuy là một bước quan trọng trong quá trình giải trừ vũ khí hạt nhân của hai cường quốc quân sự hàng đầu thế giới, nhưng vẫn như trước đây, Mỹ đang theo đuổi tham vọng bất di bất dịch là chiếm ưu thế toàn diện đối với Nga, trong đó có ưu thế hạt nhân chiến lược, để có thể “bắt nạt Nga” khi cần thiết trong các công việc quốc tế.

Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc - hai quốc gia được giới phân tích đánh giá là ứng cử viên sáng giá nhất vào vị thế “lãnh đạo” thế giới trong thế kỷ XXI, trong năm 2010 đã bắt đầu công khai, bộc lộ những động thái “đối đầu”, trước hết là trong “cuộc chiến tranh tiền tệ” và sự phân bố lại cục diện chính trị - quân sự ở châu Á - Thái Bình Dương.

Dấu hiệu “cuộc chiến tranh tiền tệ” Mỹ - Trung bộc lộ rõ tại Hội nghị Bộ trưởng tài chính và Thống đốc ngân hàng trung ương các nước thuộc G20 tại Hàn Quốc tháng 10-2010. Tại Hội nghị này, Mỹ đề nghị thông qua quyết định buộc các nước có thặng dư ngoại thương lớn (ám chỉ Trung Quốc) phải thay đổi chính sách tiền tệ của họ. Trong khi Bắc Kinh cho rằng, các đề xuất đó của Oa-sinh-tơn là nhằm “vụ lợi” cho Mỹ, còn đa số các quốc gia có nền kinh tế định hướng xuất khẩu như Trung Quốc sẽ bị thiệt hại. Trong nhiều năm qua, Mỹ đã gây sức ép buộc Trung Quốc tăng giá đồng nhân dân tệ, trong khi vẫn tự cho mình hạ giá đồng USD mà động thái điển hình nhất là việc Mỹ quyết định bơm tiếp vào thị trường hơn 600 tỉ USD trong năm 2010.

Quan hệ giữa NATO và Nga trong năm 2010 tuy được tuyên bố là chuyển sang giai đoạn “đối tác chiến lược” sau Hội nghị thượng đỉnh của liên minh này vào tháng 11-2010 ở Li-xbon, thậm chí NATO còn “mời” Nga tham gia xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa chung ở châu Âu. Nhưng những bất đồng và mâu thuẫn có tính nguyên tắc vẫn còn đó. NATO vẫn tiếp tục mở rộng và đưa hạ tầng cơ sở quân sự sát biên giới Nga nhằm từng bước thu hẹp “không gian sinh tồn” của Nga. NATO vẫn chuẩn bị sẵn hàng chục các sư đoàn quân tinh nhuệ bố trí trên lãnh thổ các nước Đông Âu vừa gia nhập NATO. Mỹ vẫn duy trì kho vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ các đồng minh ở châu Âu, hoàn toàn trái với quy định trong Hiệp ước NPT mà Oa-sinh-tơn đã cam kết, trong khi Mỹ lại một mực yêu cầu Nga dỡ bỏ vũ khí hạt nhân chiến thuật ngay trên lãnh thổ của chính mình (!)

Và xung đột leo thang…

“Điểm nóng hạt nhân” ở I-ran và CHDCND Triều Tiên không chút hạ nhiệt trong năm 2010, mà còn tiềm ẩn nguy cơ trở thành “lò thuốc súng” có thể bùng nổ bất cứ lúc nào. Lệnh cấm vận mạnh mẽ nhất từ trước tới nay do Mỹ khởi xướng đối với I-ran trong năm 2010 đã đặt Trung Đông trước nguy cơ biến thành ngòi nổ Chiến tranh thế giới thứ ba như Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtrô nhận định. Còn ở Đông Bắc Á, vụ chìm tàu ngầm Cheo-nan đầy bí ẩn của Hàn Quốc ngày 26-3-2010 tại Hoàng Hải gần vùng biển tranh chấp với CHDCND Triều Tiên, tiếp đến là các bên liên tục cócác động thái khiêu khích lẫn nhau dẫn đến vụ đọ pháo trên đảo Giông-piêng. Đáp trả hành động này, phía Hàn Quốc liên tục thực hiện các cuộc tập trận bắn đạn thật và nhiều cuộc diễn tập báo động phòng thủ dân sự, đề phòng chiến tranh lớn. Tình hình trên bán đảo Triều Tiên trở nên căng thẳng nhất kể từ khi chiến tranh kết thúc năm 1953.

Năm 2010 cũng là năm khủng bố diễn biến rất phức tạp. Tháng 4-2009, Tổng thống Nga Đ.Mét-vê-đép tuyên bố chấm dứt cuộc chiến chống khủng bố ở Che-xni-a nhưng trên thực tế, làn sóng bạo lực mới vẫn liên tục bùng phát ở Nga với hai vụ nổ bom kinh hoàng tại hai ga tàu điện ngầm ở thủ đô Mát-xcơ-va, làm 39 người thiệt mạng, hơn 70 người bị thương. Tiếp sau đó là hàng loạt vụ khủng bố ở các nước cộng hòa trong Liên bang Nga. Cả châu Âu chấn động vì làn sóng khủng bố bằng bom thư với quy mô chưa từng có trong năm 2010 bắt đầu từ Hy Lạp. Và nước Mỹ luôn nơm nớp trong lo âu bị khủng bố.

Tình hình chính trị ở nhiều nước cũng trải qua khủng hoảng đáng lo ngại trong năm 2010. Đó là cuộc khủng hoảng chính trị tại Kiếc-gi-xtăng vào tháng 4-2010, lật đổ chế độ cầm quyền của thủ lĩnh “cách mạng hoa tuy-líp” Ba-ki-ép, dẫn tới làn sóng bạo lực mới đẫm máu; cuộc khủng hoảng chính trị tại Thái Lan đến cuối năm 2010 tuy có lắng dịu nhưng vẫn âm ỉ và có thể bùng phát bất cứ lúc nào; tiến trình hoà bình Trung Đông rơi vào bế tắc hoàn toàn và Mỹ đã thất bại trong vai trò trung gian hòa giải. Ở Mỹ La-tinh và châu Phi, các cuộc bạo động chính trị vẫn rình rập ở đâu đó.

Năm 2010, thế giới trải qua nhiều nỗi lo âu trước những cuộc thay đổi lớn dưới tác động của các sự kiện làm rung chuyển tới tận địa tầng sâu địa - chính trị trong suốt cả thập kỷ qua. Sẽ hóa giải thế nào những nỗi lo âu đó trong thập kỷ tới là bài toàn còn chứa quá nhiều ẩn số./.