Châu Á trước nguy cơ khủng hoảng lúa gạo

Thế giới đang bước vào một thời kỳ mà nguồn cung ứng lúa gạo bị hạn chế rất nhiều, và điều này chắc chắn sẽ dẫn tới giá cả tăng. Nếu cả Ấn Độ và Trung Quốc đều trở thành những nước nhập khẩu nhiều lương thực, giá cả trên thế giới sẽ còn tăng cao nữa. Và điều này có nghĩa là thời kỳ của lương thực giá rẻ sắp kết thúc.

Thời kỳ lương thực giá rẻ không còn nữa

Các chuyên gia về phát triển cho rằng, giá lúa gạo nói riêng và giá lương thực nói chung sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới, đe dọa cuộc sống của hàng trăm triệu người trên khắp châu Á. Trong năm 2008, các nước như I-ran (Iran), Băng-la-đét (Bangladesh), Ni-giê-ri-a (Nigeria), và nhiều quốc gia châu Phi khác sẽ thiếu nguồn gạo để nhập khẩu. Kế hoạch 3,5 triệu tấn gạo mà Ấn Độ dành cho xuất khẩu trong năm nay cũng khó thực hiện được.

Giám đốc Chương trình Phát triển Liên hợp quốc ở Việt Nam, ông Giô-na-tan Pin-cớt (Jonathan Pincus) cảnh báo rằng, giá lương thực leo thang có nguy cơ khiến nhiều người ở châu Á lâm vào tình trạng nghèo túng mà họ vừa thoát ra được. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI), qua xem xét những vấn đề như giá cả, lượng tồn kho trên thế giới, xu thế năng suất, cùng với động thái của các nước sản xuất và tiêu thụ quan trọng trên thế giới như Ấn Độ (nước về cơ bản đã quyết định ngưng xuất khẩu gạo), có thể thấy rằng thế giới đang bước vào một thời kỳ mà nguồn cung ứng lúa gạo bị hạn chế rất nhiều, và điều này chắc chắn sẽ dẫn tới giá cả gia tăng.

Những chuyên gia về nông nghiệp của Ấn Độ cũng tán thành nhận định trên, đồng thời cho rằng nhu cầu lương thực ngày càng tăng của những nước như Ấn Độ đang làm giá cả leo thang trên thị trường quốc tế. Nếu cả Ấn Độ và Trung Quốc đều trở thành những nước nhập khẩu nhiều lương thực, chắc chắn giá cả trên thế giới sẽ tiếp tục tăng. Và điều đó có nghĩa là thời kỳ của lương thực giá rẻ sẽ kết thúc.

Các nhà kinh tế học cho rằng, giá các loại ngũ cốc khác như lúa mì, ngô và đậu nành tăng trên thị trường quốc tế từ vài năm qua cũng khiến khủng hoảng lúa gạo trở nên nghiêm trọng hơn. Các nước xuất khẩu gạo ở châu Á đã có những phản ứng khác nhau trước tình hình này. Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam đều quyết định hạn chế xuất khẩu gạo để đảm bảo nguồn cung trong nước. Trong khi đó, Thái Lan - nước xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới - lại đề ra kế hoạch bán thêm 500.000 tấn gạo từ kho dự trữ để đáp ứng nhu cầu của thế giới. Trong tháng 1-2008, Thái Lan đã xuất khẩu 800.000 tấn gạo, tăng 25% so với cùng kỳ năm trước.

Về phương hướng giải quyết lâu dài, nhiều ý kiến cho rằng cần phải có một cuộc cách mạng tương tự “cuộc cách mạng xanh” trong những năm 60-70 của thế kỷ trước về sản xuất nông nghiệp. Hiện nay thế giới đã có những giải pháp khoa học để đối phó với những thách thức từ biến đổi khí hậu đối với sản xuất lúa gạo, cho phép có được bước tiến lớn trong cải thiện cây trồng và năng suất thu hoạch. Các chuyên gia khuyến cáo chính phủ các nước cần giúp đỡ các hộ nông dân sản xuất quy mô nhỏ và ủng hộ phương pháp canh tác hữu cơ.

Cơ hội của những nước xuất khẩu gạo

Người tiêu dùng ở các nước trên thế giới khuynh hướng sẽ ăn nhiều gạo hơn vì giá lúa mì đã tăng lên gấp ba lần, giá ngô tăng gấp đôi so năm trước. Tuy nhiên, các nước đang xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới như Thái Lan, Việt Nam, Hoa Kỳ, Pa-ki-xtan, Trung Quốc, Ai Cập… chỉ có đủ gạo để cung cấp cho thị trường xuất khẩu khoảng 30 triệu tấn cho năm 2008. Con số này quá nhỏ bé so với nhu cầu thực tế.

Các chuyên gia lúa gạo của Việt Nam cũng đồng ý rằng, thị trường gạo đang đứng lại. Trên thị trường chỉ còn Thái Lan là nước duy nhất có dư gạo để xuất vào lúc này. Vì thế, dự báo giá gạo sẽ tăng thêm vì các công ty nhập khẩu hiện đang rất "đói" gạo.

Người tiêu dùng trên thế giới ngoài khuynh hướng chuyển dần bớt ăn lúa mì sang ăn gạo, họ lại thích ăn gạo thơm hơn ăn gạo chất lượng cao hoặc gạo thường. Vì thế mà khối lượng gạo Hom Mali của Thái Lan và Bát-ma-ti (Basmati) của Ấn Độ và Pa-ki-xtan luôn được bạn hàng ưa chuộng mặc dù giá cao. Do đó, trong tương lai các nước xuất khẩu gạo nên quan tâm tăng diện tích gạo thơm chất lượng hảo hạng để nắm bắt nhu cầu thế giới. Nhiều công ty xuất khẩu gạo Việt Nam cũng đã chú ý tìm mua gạo Jasmine để xuất nên đã đạt giá cao gần bằng giá của Thái Lan, nhưng khối lượng không đủ bán, vì nông dân vẫn sản xuất cá thể, thương lái thu gom nhiều nguồn, không bảo đảm chất lượng ổn định.

Việt Nam cần có giống lúa gạo thơm chủ lực của riêng mình, như Thái Lan có giống Hom Mali. Hiện nay các nhà khoa học tỉnh Sóc Trăng đã chọn tạo các giống lúa gạo thơm như ST3, ST5, ST15 cần được thử nghiệm rộng rãi để chọn ra giống khá nhất ưu việt hơn Jasmine. Các viện, trường cũng cần tập trung chọn tạo giống lúa để sớm tìm ra được giống lúa gạo thơm chủ lực của Việt Nam.