Mạnh vì gạo…

TCCSĐT - Việt Nam là quốc gia thuộc nền văn minh lúa nước và đến nay vẫn là một nước nông nghiệp. Suốt chiều dài lịch sử, mùa màng nhiều khi gắn với sự hưng vong của cả một triều đại bởi có “thực túc” thì dân mới yên, binh mới cường. Không phải ngẫu nhiên mà người xưa trân quý gọi gạo là ‘ngọc mễ’. Có thấu hiểu nỗi ám ảnh về nạn đói, sự nhọc nhằn, thậm chí phải hy sinh cả mạng sống để giữ mùa màng của người nông dân cả đời một nắng hai sương mới cảm nhận hết giá trị của hạt gạo.

Và cũng chính hạt gạo đã làm nên kỳ tích đầu tiên của công cuộc đổi mới. Trong suốt giai đoạn 1961-1988, Việt Nam luôn phải nhập khẩu gạo, bình quân mỗi năm xấp xỉ 440.000 tấn. Thế nhưng một cuộc đảo chiều ngoạn mục đã diễn ra kể từ năm 1989, Việt Nam trở thành nhà xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới và giành ngôi á quân vào năm 1992 với gần 2 triệu tấn gạo xuất khẩu. Hơn 20 năm qua, Việt Nam đã nổi lên với tư cách nhà xuất gạo hàng đầu thế giới, gần đây lại liên tiếp xác lập hai kỷ lục mới 6 triệu tấn rồi 6,72 triệu tấn gạo xuất khẩu trong hai năm 2009, 2010. Lần đầu tiên giá trị xuất khẩu gạo đạt con số 3 tỉ USD.

Nếu so với tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước năm 2010 khoảng 72 tỉ USD thì lúa gạo nói riêng và ngành nông nghiệp nói chung chiếm tỷ trọng khá khiêm tốn. Tuy nhiên, trong bối cảnh dân số thế giới liên tục gia tăng, biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt trên phạm vi toàn cầu, đại hồng thủy ở Pa-ki-xtan, hạn hán nghiêm trọng tại Trung Quốc, Nga… khiến giá lương thực không ngừng leo thang, đẩy thế giới đứng trước một cuộc khủng hoảng lương thực mới. Người ta từng chứng kiến tình trạng bất ổn bùng phát tại một loạt quốc gia thời điểm năm 2008 do thiếu lương thực. Làn sóng bạo loạn hiện đang “quét” qua các nước Bắc Phi, Trung Đông cũng một phần khởi nguồn từ nạn thiếu đói, vật giá leo thang. Vấn đề an ninh lương thực trở nên cấp thiết, nổi lên như một ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia.

Từ giác độ nào đó, có thể nói rằng Việt Nam là một “bồ gạo” của thế giới. Chúng ta từng được ngợi khen khi đảo ngược tình thế từ nước nhập khẩu gạo thành quốc gia xuất khẩu gạo đứng hàng thứ hai toàn cầu. Không chỉ thế, xuất khẩu cà phê, cao su, điều, hạt tiêu, thủy sản Việt Nam cũng vào hàng đầu thế giới. Đây rõ ràng là một lợi thế đáng kể của nước ta. Nếu có chiến lược phát triển và quy hoạch tốt, được đầu tư đúng mức từ các khâu dự báo, nghiên cứu, sản xuất, dự trữ, chế biến, Việt Nam hoàn toàn có khả năng điều tiết, thậm chí chi phối giá cả một số loại hàng hóa nông sản mình có thế mạnh trên thị trường thế giới như gạo, cà phê...

Thực tế Việt Nam đang “mạnh vì gạo” theo nghĩa gốc và có lẽ cũng cần nhận thức tường minh thế mạnh không ít nước mong muốn có được này. Hạt gạo nhỏ nhoi, thơm thảo ấy đại diện cho một nền nông nghiệp giàu tiềm năng và một thực tế khác rằng gần 70% dân số nước ta là nông dân. Trong nhiều năm qua, nông nghiệp và nông thôn đã minh chứng là “thành lũy” đáng tin cậy trong việc gìn giữ vốn văn hóa, là tấm đệm “hấp thu” hết khó khăn của các cuộc suy trầm kinh tế. Dù đầu tư cho lĩnh vực nông nghiệp còn hạn chế nhưng nhiều mặt hàng nông sản đã đạt kim ngạch xuất khẩu hàng tỉ USD.

Điều này đặc biệt có ý nghĩa khi một số ngành công nghiệp được nhà nước dành cho vô số ưu đãi, bảo hộ trong hàng chục năm trời lại vẫn chưa thể mạnh như công nghiệp ô tô hay sản xuất hàng điện tử..., đến nay, vẫn chỉ thuần túy là nhập khẩu, lắp ráp.

“Mạnh vì gạo” cũng sẽ giúp ổn định tình hình kinh tế - xã hội, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam có sự chọn lựa chính xác và hợp lý, tham gia chuỗi sản xuất toàn cầu một cách khôn ngoan.

Mới đây, Bộ NN&PTNT đã lên tiếng báo động về việc đất nông nghiệp đang từng ngày bị chuyển đổi mục đích sử dụng một cách thiếu quy hoạch và tùy tiện nên ngày càng bị thu hẹp một cách báo động. Tổng diện tích đất lúa toàn quốc hiện nay là trên 4,1 héc-ta. Song từ năm 2000 - 2005, diện tích đất lúa đã giảm nghiêm trọng với hơn 302.000 ha. Với tốc độ đô thị hóa chóng mặt như hiện nay, Việt Nam sẽ không còn lúa gạo để xuất khẩu vào năm 2020.

Để Việt Nam vẫn là “bồ gạo” của thế giới, để hạt gạo không bị những dự án khu đô thị và sân golf lấn lướt, đe dọa, cần tầm nhìn và quyết tâm lớn của những người có trách nhiệm. Mặt khác, lịch sử cho thấy: lợi thế hoàn toàn không phải là thứ bất biến, nó hoàn toàn có thể suy yếu hoặc biến mất nếu không có sự quan tâm, đầu tư đúng mức và hạt gạo cũng không ngoại lệ./.