Những sự kiện quốc tế đáng chú ý trong tuần (từ ngày 31-8 đến ngày 6-9-2009)

1. Công bố kết quả chính thức cuộc bầu cử Hạ viện Nhật Bản

Ngày 31-8-2009, kết quả chính thức cuộc bầu cử Hạ viện Nhật Bản đã được Ủy ban Bầu cử quốc gia Nhật Bản công bố, theo đó, Đảng Dân chủ đối lập (DPJ) giành được 308 trong tổng số 480 ghế, vượt xa mức quá bán cần thiết 241 ghế để có thể tự đứng ra thành lập chính phủ mới. Thắng lợi này được coi là “cơn động đất chính trị” trên chính trường Nhật Bản, chấm dứt 54 năm cầm quyền gần như liên tục của Đảng Dân chủ tự do (LDP), đồng thời xoá bỏ thế bế tắc tại Quốc hội Nhật Bản vì DPJ đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản vào năm 2007. Với kết quả này, chính trường Nhật Bản bước vào giai đoạn chuyển giao quyền lực lịch sử từ Đảng LDP sang Đảng DPJ, hứa hẹn mang “luồng gió mới” trên đất nước Mặt trời mọc. Tuy nhiên, khả năng DPJ giải quyết được những “cội rễ” đã ăn sâu vào xã hội Nhật Bản và thành công trong việc xây dựng những điều mới mẻ hoàn toàn thì chỉ có thời gian mới mang lại câu trả lời chính xác. Ngay sau khi kết quả bầu cử Hạ viện mang tính bước ngoặt ở Nhật Bản được công bố, các Chính phủ Mỹ, Hàn Quốc, Nga, Xin-ga-po, Ô-xtrây-li-a đã chúc mừng chiến thắng áp đảo của đảng DPJ.

2. Châu Phi thành khu vực phi hạt nhân lớn nhất

Ngày 31-8, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) và Liên minh châu Phi (AU) công bố Khu vực phi hạt nhân toàn châu Phi (NWFZ) đã chính thức có hiệu lực vào giữa tháng 8, sau khi Burundi trở thành nước thứ 28 của châu lục này phê chuẩn Hiệp ước phi hạt nhân toàn châu Phi. Theo hiệp ước được ký ngày 11-4-1996 tại Cai-rô (Ai Cập), 53 nước châu Phi phải ký với IAEA các hiệp định bảo vệ toàn diện theo Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Các nước này cam kết áp dụng các tiêu chuẩn cao nhất về an ninh và bảo vệ các thiết bị, phương tiện và nguyên liệu hạt nhân để ngăn chặn nạn trộm cắp và sử dụng trái phép cũng như cấm tấn công vũ trang vào các cơ sở hạt nhân trong khu vực. Các nhà lãnh đạo châu lục đen nhấn mạnh, châu Phi phi hạt nhân sẽ bảo vệ các nước trong khu vực không bị tấn công hạt nhân, tránh được ô nhiễm phóng xạ. Tuy nhiên, các nước vẫn được quyền nghiên cứu, phát triển và sử dụng hạt nhân vào mục đích hòa bình. Tổng Giám đốc IAEA Mô-ha-mét En-ba-ra-đây (Mohamed ElBaradei) tuyên bố, Khu vực phi hạt nhân toàn châu Phi cùng với các khu vực phi hạt nhân khác trên thế giới như Khu vực phi hạt nhân Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê, Đông Nam Á, Nam Thái Bình Dương và Trung Á sẽ là bước đi quan trọng nhằm tăng cường an ninh và củng cố niềm tin khu vực, tiến tới một thế giới phi hạt nhân.

3. Tổ chức Ân xá quốc tế kêu gọi Mỹ xóa bỏ lệnh cấm vận đối với Cu-ba

Ngày 2-9-2009, vào thời điểm chỉ còn vài ngày nữa các điều khoản trong "Đạo luật Giao dịch thương mại với kẻ thù", một trong số những biện pháp trừng phạt mà Oa-sinh-tơn áp dụng chống La Ha-ba-na, sẽ hết hạn và Tổng thống Mỹ có quyền gia hạn thêm một năm hoặc chấm dứt những điều khoản này, Tổ chức Ân xá quốc tế đưa ra lời kêu gọi Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma nên chấm dứt các biện pháp trừng phạt Cu-ba. Thông cáo của Tổng Thư ký tổ chức Ân xá quốc tế I-ren Khan (Irene Khan) nhấn mạnh: "Đây là cơ hội tốt nhất để Tổng thống Mỹ tránh được những chính sách thất bại trong quá khứ và gửi một thông điệp mạnh mẽ tới Quốc hội Mỹ về sự cần thiết phải chấm dứt lệnh cấm vận này. Lệnh cấm vận Mỹ áp đặt chống Cu-ba là trái đạo đức và phải được dỡ bỏ. Nó đang ngăn cản hàng triệu người Cu-ba được hưởng lợi từ những loại dược phẩm cũng như trang thiết bị y tế cần thiết cho sức khỏe". Kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Mỹ Ô-ba-ma đã có những bước đi tỏ ra cởi mở hơn trong quan hệ đối với La Ha-ba-na so với chính quyền tiền nhiệm, đặc biệt là việc Oa-sinh-tơn dỡ bỏ hạn chế đi lại và gửi hàng hóa sang Cu-ba cho những người Mỹ gốc Cu-ba có thân nhân tại hòn đảo này. Dấu hiệu phản ánh tình trạng tiếp tục "tan băng" trong quan hệ hai nước mới nhất là Mỹ và Cu-ba dự kiến tiến hành đàm phán nối lại dịch vụ thư tín giữa hai nước vào trung tuần tháng 9 tại thủ đô La Ha-ba-na của Cu-ba.

4. Hàn Quốc và CHDCND Triều Tiên khôi phục đường dây nóng quân sự Liên Triều

Ngày 2-9-2009, Hàn Quốc và CHDCND Triều Tiên đã khôi phục đường dây nóng quân sự Liên Triều sau gần 4 tháng bị cắt đứt, buộc các quan chức quân đội hai nước phải sử dụng các đường dây trao đổi thông tin cấp chuyên viên được lắp đặt dọc đường biên giới phía Tây bán đảo Triều Tiên. Đây là động thái mới nhất trong hàng loạt dấu hiệu nồng ấm trở lại trong quan hệ giữa hai miền Triều Tiên sau gần hai năm căng thẳng. Người phát ngôn Bộ Thống nhất Hàn Quốc Chun Hê Xung (Chun Hae-Sung) thông báo, hệ thống liên lạc trực tiếp bằng điện thoại và fax giữa hai bên đã chính thức được nối lại vào sáng 2-9 sau gần 4 tháng bị cắt đứt, theo đó, các quan chức quân đội hai nước sẽ sử dụng các đường dây trao đổi thông tin cấp chuyên viên được lắp đặt dọc đường biên giới phía Tây bán đảo Triều Tiên. Kênh liên lạc này được tái khởi động một ngày sau khi Bình Nhưỡng dỡ bỏ các hạn chế đi lại qua biên giới giữa hai miền, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động tại khu công nghiệp chung Kê-xâng (Kaesong). Trước đó, ngày 1-9, hai miền Triều Tiên cũng đã tiến hành trao đổi danh sách các đối tượng sẽ tham gia cuộc đoàn tụ gia đình bị ly tán do chiến tranh, dự kiến sẽ được tổ chức từ ngày 26-9 đến ngày 1-10-2009.

5. Diễn đàn xã hội lần thứ hai do Liên hợp quốc tổ chức tại Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ)

Ngày 2-9-2009, Diễn đàn xã hội lần thứ hai do Liên hợp quốc tổ chức tại Giơ-ne-vơ kết thúc sau ba ngày họp, với sự tham dự của đại diện các nước thành viên Liên hợp quốc, các chuyên gia kinh tế và vấn đề xã hội, đại diện các tổ chức phi chính phủ. Diễn đàn tập trung thảo luận các vấn đề tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đối với nỗ lực xóa đói, giảm nghèo; các chương trình giảm nghèo quốc gia và kinh nghiệm của các nước trong việc thực hiện các chương trình an sinh xã hội trên quan điểm bảo đảm nhân quyền; chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất hợp tác quốc tế trong xóa đói, giảm nghèo. Diễn đàn là cơ hội đối thoại trực tiếp giữa đại diện các nước thành viên Liên hợp quốc, các tổ chức liên chính phủ và phi chính phủ về những vấn đề liên quan tới môi trường quốc gia và quốc tế nhằm thúc đẩy quyền con người. Đoàn đại biểu Việt Nam do đại diện Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội làm trưởng đoàn cũng đã tham dự diễn đàn này. Phát biểu tại diễn đàn, đoàn Việt Nam đã chia sẻ kinh nghiệm trong việc đối phó với khủng hoảng, nêu bật những cam kết chính trị và nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo an sinh xã hội nói chung, cũng như những thành tựu, bài học kinh nghiệm và định hướng giảm nghèo trong thời gian tới.

6. Báo Gran-ma, cơ quan ngôn luận của Ðảng Cộng sản Cu-ba, đăng bài viết về Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ngày 3-9-2009, nhân kỷ niệm 64 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2-9 và 40 năm thực hiện bản Di chúc của Bác Hồ, báo Gran-ma, cơ quan ngôn luận của Ðảng Cộng sản Cu-ba, đăng bài viết của nữ nhà báo nổi tiếng Mác-ta Rô-hát, với tiêu đề "Bản Di chúc của Hồ Chí Minh đã được thực hiện" cùng bức ảnh Bác Hồ đang chăm chú làm việc trước chiếc máy chữ. Bài báo nêu bật quá trình hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như vai trò của Người trong việc thành lập Ðảng Cộng sản Ðông Dương. Bài báo khẳng định, Chủ tịch Hồ Chí Minh như chưa bao giờ mất vì Người đã thực hiện sự nghiệp của mình. Sự tồn tại vĩnh hằng trong tư tưởng và hành động của Người đã và đang lan tỏa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Và, những thành tựu của Người đang được nhân dân Việt Nam tiếp tục gặt hái và trở thành tấm gương cho những người cách mạng và bè bạn trên toàn thế giới noi theo. Trong bản Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh, như một nhà tiên tri, đã khẳng định, cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam "dù phải kinh qua nhiều khó khăn, gian khổ" nhưng cuối cùng sẽ thắng lợi hoàn toàn.

7. Thế giới lo ngại về việc CHDCND Triều Tiên tuyên bố đang chế tạo thêm bom nguyên tử

Ngày 4-9-2009, nhiều nước trên thế giới bày tỏ lo ngại sâu sắc sau khi CHDCND Triều Tiên tuyên bố đã bước vào giai đoạn cuối của tiến trình thử nghiệm làm giàu u-ra-ni (uranium) và đang chế tạo thêm bom nguyên tử từ các thanh nhiên liệu đã qua sử dụng. Nga coi tuyên bố trên của Bình Nhưỡng là "rất đáng báo động" và gây lo ngại cho cộng đồng quốc tế. Ngoại trưởng các nước trong Liên minh châu Âu (EU) cho biết, các nước thành viên EU đều tỏ ra lo ngại trước thông báo Triều Tiên bước vào giai đoạn cuối tiến trình thử nghiệm làm giàu u-ra-ni. Cùng ngày, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết, các thanh sát viên Liên hợp quốc chưa từng được tiếp cận các cơ sở hạt nhân mà Triều Tiên tuyên bố đang làm giàu u-ra-ni. Nhật Bản cũng kêu gọi Triều Tiên "kiềm chế mọi hành động gây căng thẳng". Trong khi đó, Đặc phái viên của Mỹ phụ trách chính sách đối với Triều Tiên, ông Xtê-phen Bô-xơ-uốt (Stephen Bosworth) gọi tuyên bố của Bình Nhưỡng là một "quan ngại" và khẳng định, nếu Triều Tiên gần hoàn tất việc làm giàu u-ra-ni, đây sẽ là một bước có thể mở đường cho việc sử dụng vật liệu phân hạch để chế tạo vũ khí hạt nhân mà không cần vận hành lò phản ứng hạt nhân. Hàn Quốc cũng phản đối mạnh mẽ hành động làm giàu u-ra-ni và sản xuất plu-tô-ni-um của Triều Tiên. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hàn Quốc Mun Tai-i-ô-ung (Moon Tae-young) cho rằng, hành động "tiếp tục khiêu khích" của Triều Tiên đi ngược lại tiến trình phi hạt nhân hóa cũng như hòa bình ở Đông Bắc Á. Ông khẳng định, Hàn Quốc sẽ cứng rắn và kiên quyết trước các "mối đe dọa và khiêu khích" của Triều Tiên.

8. Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng G20 nhóm họp

Ngày 4-9-2009, Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng các nước G20 nhóm họp tại Luân Đôn, tập trung thảo luận ba vấn đề lớn gồm những biện pháp khôi phục nền kinh tế thế giới, cải tổ hệ thống ngân hàng và thành lập một trật tự tài chính toàn cầu mới. Ðại diện các nước G20 nhất trí rằng, tình hình kinh tế thế giới hiện nay khá hơn nhiều so với thời điểm G20 họp hội nghị cấp cao tháng 4-2009, tuy nhiên, vẫn là quá sớm để tuyên bố cuộc khủng hoảng kinh tế đã chấm dứt. Cuộc họp của Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng này nhằm chuẩn bị cho Hội nghị thượng đỉnh G20 dự kiến diễn ra tại Mỹ vào cuối tháng 9 tới. Trước thềm Hội nghị, lãnh đạo các nước G20 đều nhất trí rằng, tình hình kinh tế thế giới hiện nay khá hơn nhiều so với thời điểm G20 họp hội nghị thượng đỉnh tháng 4-2009 và những chuyển biến tích cực này là kết quả của việc áp dụng các gói kích thích kinh tế đồng loạt ở các nước. Nhưng tại Hội nghị đã xuất hiện nhiều bất đồng giữa các thành viên G20. Ðức và Pháp đưa ra đề xuất chấm dứt các chương trình kích cầu kinh tế, nhưng Anh cùng nhóm BRIC và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cho rằng, mạo hiểm lớn nhất trong quá trình khôi phục kinh tế là nghĩ rằng mọi việc đã hoàn thành, và kêu gọi duy trì các biện pháp cứu trợ kinh tế. Ngoài ra, cũng có những câu hỏi lớn về sự tăng trưởng trở lại đã bền vững chưa và ở quy mô ra sao.

9. Máy bay của NATO ném bom vào dân thường Áp-ga-ni-xtan

Ngày 4-9-2009, máy bay của NATO đã ném bom xuống một vị trí dân cư ở Cun-đút (Kunduz), phía bắc Áp-ga-ni-xtan, nơi họ cho là quân Ta-li-ban đang phân phát xăng dầu lấy được của liên quân cho người dân, làm ít nhất 90 người chết và nhiều người bị bỏng cháy. Sự kiện này đang gây ra bất bình trong dư luận và nhân dân địa phương. Ngày 5-9, Liên minh châu Âu (EU) đã chỉ trích Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây dương (NATO) về vụ không kích trước đó một ngày làm 90 người ở Áp-ga-ni-xtan bị thiệt mạng, coi đây là một sai lầm lớn. Vụ việc xảy ra giữa lúc EU hy vọng chuyển hướng quan tâm từ giai đoạn xung đột sang tái thiết quốc gia Nam Á bị chiến tranh tàn phá này. Trước đó, ngày 3-9-2009, trong cuộc họp báo chung ngày 3-9 với Ðô đốc M. Mu-len, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ R.Ghết khẳng định, những nỗ lực của chính quyền Tổng thống Ba-rắc Ô-ba-ma trong cuộc chiến tranh tại Áp-ga-ni-xtan vừa bắt đầu nên chưa có đủ thời gian và cơ hội để phát huy hiệu quả. Còn theo ông M.Mu-len, Mỹ cần duy trì lực lượng tại Áp-ga-ni-xtan nếu muốn đánh bại mạng lưới khủng bố quốc tế An Kê-đa, đồng thời nêu rõ hiện chưa phải là thời điểm thích hợp để rút quân khỏi quốc gia Nam Á này./.