Hải Hậu: Đào tạo nghề cho lao động nông thôn phải phù hợp, thực chất, hiệu quả và bền vững

TCCS - Quyết định số 1956/2009/QĐ-TTg về việc Phê duyệt Đề án Dạy nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 ra đời như một “cú hích” cho công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm tại khu vực nông thôn và đang được các địa phương hào hứng đón nhận và khẩn trương triển khai. Huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định, là địa phương sớm có cách làm phù hợp, mang lại hiệu quả thiết thực.

Phóng viên Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề cơ sở có cuộc trao đổi, tìm hiểu và trân trọng giới thiệu với bạn đọc điểm sáng trên.

Ông Nguyễn Văn Tìm - Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định - “Đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động nông thôn cần sự quan tâm, vào cuộc của cả hệ thống chính trị”.

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là lương tâm và trách nhiệm của các cấp và của cả hệ thống chính trị. Lại là huyện mới nhiều năm nay độc canh cây lúa, ngành nghề phụ ít có điều kiện phát triển, kéo theo nền kinh tế kém năng động, chậm phát triển nên chúng tôi càng chú trọng đẩy mạnh sản xuất và chuyển dịch cơ cấu lao động và coi dạy nghề là một nhiệm vụ trọng tâm. Khi chưa có Quyết định số 1956 của Chính phủ, cấp ủy, chính quyền từ huyện đến cơ sở đã trăn trở, vào cuộc, và năm 2006, Hải Hậu thành lập được Trung tâm Dạy nghề. Từ đó đến nay, công tác đào tạo nghề gặp nhiều thuận lợi và đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế, xã hội địa phương.

Sở dĩ dạy nghề phát triển được trong những năm gần đây là do huyện có cách làm phù hợp. Dạy nghề gắn với doanh nghiệp, gắn với tiêu thụ sản phẩm, trực tiếp tạo việc làm, thu nhập cho người lao động. Từ năm 2009 trở về trước, hằng năm, Hải Hậu mở được từ 30 - 40 lớp nghề, đào tạo được từ 1.000 - 1.200 lao động có học nghề và có việc làm. Quyết định số 1956 ra đời có tác dụng như một “cú hích”, tạo điều kiện cho Hải Hậu đẩy nhanh tiến độ, chất lượng công tác đào tạo nghề.

Hiện tại, Hải Hậu đang tổ chức triển khai tốt những nhiệm vụ, chỉ tiêu được tỉnh và các cơ quan Trung ương hướng dẫn như xác định mục tiêu, điều tra nhu cầu đào tạo,... triển khai đồng bộ trên diện rộng và bước đầu bảo đảm số lượng, chất lượng đào tạo.

Đối với các cơ quan chuyên môn, chức năng, huyện tạo cơ chế thuận lợi bằng việc sử dụng quỹ hỗ trợ việc làm vào hỗ trợ địa điểm học tập, giáo viên và những chi phí về trang thiết bị phục vụ công tác dạy nghề.

Huyện khuyến kích chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, ngành nghề. Trước hết, khuyến khích phát triển tiểu thủ công nghiệp và ngành nghề trong nông thôn, gắn với nông thôn, chỉ có như vậy mới giữ người dân ở lại quê hương được. Còn nếu như chỉ trông chờ vào việc phát triển công nghiệp lớn, công nghiệp tập trung thì thật khó. Đơn cử ngay việc đào tạo nghề, học viên là nông dân, khi qua các lớp đào tạo nghề may của các cơ sở công nghiệp, họ sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi muốn tự mình đứng ra mở một hiệu may. Bởi đa số các cơ sở may công nghiệp có quy mô lớn, họ đào tạo công nhân theo dây chuyền chứ không đào tạo cả quy trình may.

Phát triển công nghiệp tất yếu nảy sinh vấn đề bảo vệ môi trường. Hiện tại, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của huyện cũng bước đầu phát triển, môi trường sinh thái tại Hải Hậu chưa phải là vấn đề bức xúc, vẫn còn giữ được trong sạch và bảo đảm sinh hoạt cho nhân dân. Tới đây, khi Hải Hậu phát triển nhiều làng nghề, nhiều khu vực sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tập trung thì công tác giữ gìn vệ sinh môi trường được xác định là nhiệm vụ trọng yếu. Vì vậy, huyện đã sớm có quy hoạch vùng sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Và khi có quy hoạch rồi thì những nơi sản xuất tập trung phải bảo đảm các điều kiện về vệ sinh môi trường trước khi đưa vào hoạt động sản xuất. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư không ít chi phí, nên cũng sẽ gặp nhiều khó khăn. Dù sao, quan điểm chỉ đạo của huyện là khó cũng phải làm bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống, điều kiện sinh hoạt của nhân dân.

Bà Trần Thị Bích Hồng - Phó Giám đốc Trung tâm Dạy nghề huyện Hải Hậu - “Không chỉ đào tạo, quan trọng hơn là việc hướng nghiệp, giới thiệu, tạo việc làm cho bà con nông dân”.

Khi mới thành lập Trung tâm, dù có được sự ủng hộ và trợ giúp lớn từ phía lãnh đạo và các phòng, ban chuyên môn của huyện, nhưng chúng tôi gặp không ít khó khăn trong việc xác định ngành, nghề đào tạo, gây dựng cơ sở vật chất, giáo viên. Đặc biệt nan giải là công tác vận động người dân đi học, sau đó tạo công ăn, việc làm cho bà con.

Thời gian đầu, chúng tôi phải nhờ các trưởng xóm xuống từng hộ thăm dò ý kiến, hỏi họ muốn học và làm nghề gì. Sau đó, chúng tôi tập hợp nhu cầu và mở lớp. Lúc đầu tuyển sinh chỉ có hơn 100 người, cứ mở, cứ học, sau khi học xong có nhiều mô hình thực hiện, nhiều người dân đi tham quan thấy hiệu quả mới đăng ký tham gia. Thậm chí, để huy động được bà con nông dân đi học, trước hết, chúng tôi phải đào tạo, gây dựng được một vài mô hình điểm có hiệu quả đưa xuống tận thôn, xóm, cho người dân nhìn thấy tận mắt. Việc tuyên truyền, vận động theo các cách thông thường dễ bị bà con tẩy chay, không tiếp nhận. Nhiều trường hợp, Trung tâm chúng tôi tự bỏ tiền trợ cấp để động viên họ đi học. Chẳng hạn, gần đây, để khuyến khích người dân đi học đan cói, chúng tôi trợ cấp cho mỗi học viên 20 nghìn/ngày, sau khi học được 10 ngày, Trung tâm cung cấp nguyên liệu cho họ trực tiếp vừa thực hành vừa sản xuất thành phẩm. Nhiều khi học viên làm hỏng sản phẩm, chúng tôi thuê người đan lại trong khi vẫn trả tiền công để động viên. Với doanh nghiệp họ có trách nhiệm trả công theo số lượng, chất lượng sản phẩm cho người học nghề. Chính vì vậy, Trung tâm duy trì được các lớp dạy nghề và sau khi học nghề là bảo đảm có việc làm cho bà con.

Lúc ban đầu, bà con rất e ngại, câu đầu tiên họ hỏi các thầy cô là “sau này khi kết thúc khóa học chúng tôi sẽ làm nghề gì?”. Bà con bàn tán về việc các hợp đồng ký kết với doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm thì bấp bênh, không ổn định, nhiều người nghi ngờ không muốn đi học. Hiện giờ, ngược lại, khi hỏi gần 500 hộ gia đình làm nghề cói trong huyện, họ đều trả lời là rất yên tâm khi biết rằng, hợp đồng mà chúng tôi đang thực hiện có thời hạn tới 5 năm. Hơn nữa, Trung tâm Dạy nghề Hải Hậu còn chuẩn bị nhiều phương án thay thế và sẵn sàng chuyển sang sản xuất sản phẩm khác cùng dòng. Nghĩa là những sản phẩm không có sự khác biệt nhiều về nguyên liệu, về kỹ thuật, phương pháp gia công. Hơn nữa, nghề này rất đơn giản, phù hợp với mọi đối tượng ở nông thôn, kể cả người già và trẻ em, có người trên 60 tuổi vẫn là kỹ thuật viên chính của một xã.

Quan điểm của chúng tôi là tận dụng cơ sở vật chất, nhà xưởng hiện có của các hộ gia đình tại nông thôn và gắn họ với việc vừa lao động nông nghiệp, vừa sản xuất nghề thủ công. Vừa làm nghề, vừa sinh hoạt ăn nghỉ tại gia đình, giảm chi phí sinh hoạt thì các ngành nghề mới trụ lại được. Bình quân thu nhập mới chỉ đạt từ 20 - 30 nghìn đồng, nếu lao động giỏi mới đạt 40 - 50 nghìn đồng mỗi ngày. Nếu so với các hoạt động lao động khác ở các thành phố, thị xã thì tiền công lao động ở đây tương đối thấp. Câu hỏi đặt ra là, tại sao họ vẫn tồn tại được? Bởi vì họ gắn nghề thủ công với lao động nông nghiệp, gắn với những sinh hoạt hằng ngày, với nơi ăn, chốn ở của họ vì vậy họ vẫn có thể duy trì cuộc sống, phát triển kinh tế gia đình.

Theo kế hoạch đăng ký tuyển sinh năm 2010 với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh, đến tháng 9 - 2010, Trung tâm Dạy nghề huyện Hải Hậu đã tuyển sinh đào tạo được 1.255 lao động ở các ngành nghề như: thêu ren - móc sợi, đan bẹ chuối, cói, nuôi trồng nấm, may công nghiệp, mộc dân dụng, đạt 128,7% so với chỉ tiêu kế hoạch của Sở giao. Với số lượng lớp và học viên lớn như vậy, hiện Trung tâm đang gặp nhiều khó khăn khi phải tự xoay sở tìm giáo viên hợp đồng mà hoàn toàn chưa có biên chế nào.

Ông Nguyễn Văn Tuần - Chủ tịch ủy ban nhân dân xã Hải Đường, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định - “Tập trung mọi nguồn lực và đặt nhiệm vụ đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho nông dân lên vị trí ưu tiên hàng đầu”.

Hải Đường được Ban Bí thư chọn là 1 trong 11 xã trên toàn quốc thí điểm Chương trình Nông thôn mới. Theo đó, chúng tôi bám sát 19 tiêu chí của Chính phủ để xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Trong quá trình thực hiện, có 2 tiêu chí mà chúng tôi gặp không ít khó khăn, đó là thu nhập và chuyển đổi nghề cho nông dân.

Hải Đường là một xã thuần nông chủ yếu tập trung vào sản xuất nông nghiệp, lại không có ngành nghề truyền thống, nên việc chuyển giao ngành nghề cho nông dân cũng rất khó khăn. Xã có 13 ngàn người, trong đó có 6 ngàn lao động (3 ngàn lao động làm sản xuất nông nghiệp, 3 ngàn lao động không có công ăn việc làm). Trong năm 2009 và 2010, địa phương được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Nam Định và Trung tâm dạy nghề huyện Hải Hậu tiến hành đào tạo, hỗ trợ một số nghề. Có khoảng ba đến bốn trăm lao động tham gia là nghề dệt đay, đan bẹ chuối, cói (trong đó có cả những lao động tranh thủ thời gian nông nhàn để làm thêm). Từ việc làm thêm, bà con thu nhập khoảng từ 7 trăm nghìn đến một triệu đồng/tháng.

Vừa qua, được sự hỗ trợ của Trung tâm Dạy nghề huyện Hải Hậu, một số hộ gia đình đã mở xưởng may gia công thu hút khoảng một trăm lao động tham gia, với thu nhập khoảng 1,2 triệu đồng đến 1,5 triệu đồng/tháng. Đặc biệt, có hộ nông dân mở xưởng thêu ren và tuyển dụng 50 lao động địa phương, thu nhập từ 1,5 triệu đồng đến 2 triệu đồng/tháng. Hiện nay, Hải Đường đang phát triển tiếp nghề mộc, thủ công mỹ nghệ với hơn một trăm lao động tham gia, thu nhập khoảng 2 triệu đồng/tháng. Tính đến thời điểm này, số lao động tham gia các ngành nghề thủ công trong xã khoảng 600 đến 700 người. Khi tham gia nghề phụ, đa số các lao động đều bảo đảm được đời sống ổn định.

Trên cơ sở đã có, để phát triển các ngành nghề nhiều hơn nữa, trong thời gian qua, được sự hỗ trợ của Trung tâm Khuyến nông 1, Trung tâm Khuyến nông Nam Định, Trung tâm Dạy nghề huyện Hải Hậu, và Công ty cổ phần May Haproximex Giao Thủy mở một lớp dạy may với 3 trăm học viên. Sau khi hoàn thành khóa học, hơn 100 công nhân có việc làm. Chủ trương của chúng tôi là, sau thời gian lớp may bế giảng 6 tháng, sẽ kêu gọi một số doanh nghiệp về địa phương mở xưởng may với quy mô từ 300 đến 400 công nhân. Chúng tôi cũng mong muốn sau này xã sẽ trở thành trung tâm phát triển ngành nghề thủ công, làm thay đổi cơ cấu lao động ở địa phương.

Tới đây, căn cứ vào Quyết định số 1956/2009/QĐ-TTg, chúng tôi được Trung tâm Dạy nghề huyện, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh hướng dẫn và sẵn sàng tạo điều kiện cho chúng tôi mở 7 lớp dạy nghề tiểu thủ công nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm,... Trung tâm Khuyến nông Nam Định có kế hoạch mở tại xã 3 lớp dạy chăn nuôi và trồng rau sạch.

Để thực hiện tốt chủ trương dạy nghề, chuyển nghề cho nông dân chúng tôi mong muốn, việc đào tạo nghề, tăng thu nhập cho nông dân trên địa bàn Hải Đường sẽ được các cấp, các ngành trong tỉnh tạo điều kiện thuận lợi đầu tư cả về cơ sở vật chất, tiền hỗ trợ, trang thiết bị sản xuất. Đặc biệt là, tạo điệu kiện hỗ trợ kinh phí đi học hằng ngày cho các số đối tượng chính sách, đối tượng nông dân nghèo trong quá trình học tập./.