Chính trường Xéc-bi-a và vấn đề Cô-xô-vô

Nước Cộng hoà Xéc-bi-a từng là một thành phần của Liên bang Nam Tư cũ hiện thu hút sự quan tâm của dư luận thế giới bởi chính trường nơi đây đang sôi động, nóng bỏng xung quanh cuộc bầu cử Tổng thống mà tâm điểm là vấn đề Cô-xô-vô, một “lãnh thổ nhỏ nhưng vấn đề lớn”.

 Bối cảnh phức tạp của cuộc bầu cử

Từ hơn một tháng nay, tình hình chính trường Xéc-bi-a trở nên sôi động, nóng bỏng khi quyết định tiến hành cuộc bầu cử tổng thống vào ngày 20-1-2008 được công bố. Đây là cuộc bầu cử Tổng thống đầu tiên ở Xéc-bi-a kể từ khi bản Hiến pháp mới được thông qua hồi năm ngoái, trong đó khẳng định tỉnh Cô-xô-vô là vùng lãnh thổ không thể tách rời của Xéc-bi-a. Cuộc bầu cử lần này được coi là rất hệ trọng và nhạy cảm do có những cảnh báo rằng, ngay sau khi cuộc bầu cử hoàn tất, chính quyền tỉnh Cô-xô-vô sẽ đơn phương tuyên bố độc lập. Các nhà phân tích cho rằng, kết quả của cuộc bầu cử sẽ xác định rõ phản ứng của Xéc-bi-a trong việc lựa chọn giải pháp với vấn đề Cô-xô-vô ly khai.

Cuộc bầu cử tổng thống ở Xéc-bi-a đã diễn ra trong bối cảnh liên minh cầm quyền bị chia rẽ, mâu thuẫn gay gắt. Liên minh gồm bốn đảng này đã bị chia rẽ sâu sắc bởi không có sự nhất trí trong việc đưa ra quyết định tiến hành cuộc bầu cử tổng thống vào thời điểm hiện nay, cũng như quan điểm, cách xử lý với việc Cô-xô-vô đòi ly khai.

Đảng Dân chủ Xéc-bi-a (DSS) của Thủ tướng V.Cô-xtu-ni-ca, một người có tư tưởng dân tộc, ôn hoà cáo buộc rằng Đảng Dân chủ (DS) thân phương Tây của Tổng thống B.Ta-dích đã “vi phạm thoả thuận” giữa các đảng trong liên minh cầm quyền khi tự ý đưa ra quyết định tiến hành cuộc bầu cử tổng thống trong thời điểm “không thích hợp” hiện nay. Bởi vậy, cho đến sát ngày bầu cử, DSS vẫn không giới thiệu ứng cử viên ra tranh cử. Theo Thủ tướng V.Cô-xtu-ni-ca, đây là lúc Xéc-bi-a cần tập trung vào việc bảo vệ chủ quyền đối với Cô-xô-vô. Ông cảnh báo rằng, Xéc-bi-a sẽ cắt đứt quan hệ ngoại giao với các nước EU và sẽ không gia nhập “ngôi nhà chung” EU nếu khối này ủng hộ Cô-xô-vô độc lập. Chính phủ Xéc-bi-a cũng bác bỏ ý tưởng của EU cử một phái bộ gồm 1.800 cảnh sát, thẩm phán và nhân viên hành chính đến để giám sát Cô-xô-vô trong khi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vẫn chưa tìm được quy chế cuối cùng cho tỉnh này. Thủ tướng V.Cô-xtu-ni-ca chỉ trích Mỹ công khai tuyên bố ủng hộ Cô-xô-vô tuyên bố độc lập, cho rằng hành động của Mỹ là phá hoại trật tự quốc tế; đồng thời khẳng định Xéc-bi-a chỉ tham gia quá trình hội nhập quốc tế với tư cách một quốc gia toàn vẹn lãnh thổ, chứ không phải một quốc gia bị chia cắt.

Cuộc đua tranh của hai ứng cử viên

Trong số mười ứng cử viên tham gia tranh cử tổng thống Xéc-bi-a lần này, theo điều tra dư luận, chỉ có hai người có khả năng lớn nhất giành thắng lợi. Đó là đương kim Tổng thống B.Ta-dích và Cựu Chủ tịch Quốc hội, thủ lĩnh Đảng Cấp tiến Xéc-bi-a (SRS), ông T.Ni-cô-lích đều có quan điểm chống lại việc tỉnh Cô-xô-vô tuyên bố độc lập, tách khỏi nhà nước Xéc-bi-a. Nhưng Tổng thống B.Ta-dích được coi là người thân phương Tây, khẳng định rằng, Xéc-bi-a cần phải duy trì nỗ lực để trở thành thành viên của EU vì điều đó sẽ giúp cho quốc gia này mạnh lên. Xéc-bi-a chỉ có thể bảo vệ được quan điểm về Cô-xô-vô khi đất nước vững mạnh. Vì thế, từ bỏ việc gia nhập EU là “con đường sai lầm”, đưa Xéc-bi-a trở lại tình trạng cô lập, nghèo đói và sống trong mối lo ngại xảy ra chiến tranh.

Trong khi đó, ông Ni-cô-lích là người ủng hộ đường lối thân Nga lại tuyên bố sẽ làm mọi cách để Cô-xô-vô không thể tách rời Xéc-bi-a. Ông sẽ áp dụng những biện pháp cứng rắn đối với bất cứ nước nào công nhận độc lập của Cô-xô-vô. Ông Ni-cô-lích nêu rõ, Xéc-bi-a hiện đang rơi vào tình trạng khủng hoảng và cáo buộc Tổng thống Ta-dích muốn tổ chức bầu cử vào thời điểm này để cho phép EU can thiệp vào nội bộ Xéc-bi-a và tạo điều kiện để Cô-xô-vô tuyên bố độc lập.

Theo các nhà phân tích cũng như các cuộc thăm dò dư luận trước bầu cử, lập trường quan điểm của ông Ni-cô-lích nhận được sự ủng hộ của nhiều cử tri hơn. Nguyên nhân là do chủ nghĩa dân tộc đang trỗi dậy mạnh mẽ ở nước này, trong đó người dân Xéc-bi-a tỏ ra kiên quyết trong việc duy trì sự toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Mặt khác, ảnh hưởng của Nga đang tăng cao ở Xéc-bi-a và Mát-xcơ-va ủng hộ việc duy trì chủ quyền của Xéc-bi-a đối với Cô-xô-vô. Hiện nay, Nga là bạn hàng lớn nhất của Xéc-bi-a với tổng kim ngạch thương mại song phương đạt hơn 4 tỉ USD (năm 2007) và Nga đã đề ra kế hoạch đầu tư một dự án gần 3 tỉ USD vào ngành năng lượng của Xéc-bi-a trong thời gian tới.

Cuộc bầu cử ngày 20-1-2008 đã được tiến hành như dự định, 61% trong tổng số gần bảy triệu cử tri Xéc-bi-a đã đi bỏ phiếu. Có hơn 3.000 quan sát viên trong nước và quốc tế, trong đó có các quan sát viên của Nga, các nước trong Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) và Tổ chức an ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) tham gia giám sát cuộc bầu cử. Xéc-bi-a không cho phép Mỹ và Anh cử quan sát viên giám sát bầu cử với lý do hai nước này ủng hộ việc Cô-xô-vô độc lập tách khỏi Xéc-bi-a. Theo kết quả cuộc bầu cử, hai ông Ni-cô-lích và Ta-dích giành được nhiều phiếu nhất (39,4% và 34,4%). Tuy nhiên, không có ứng cử viên nào giành được quá bán số phiếu để chiến thắng. Vì thế, theo Hiến pháp Xéc-bi-a, hai ông Ni-cô-lích và Ta-dích sẽ tiếp tục tham gia vòng hai bầu cử Tổng thống dự kiến vào ngày 3-2 tới.

Triển vọng tình hình

Vậy là, cử tri Xéc-bi-a phải đợi đến vòng bầu cử thứ hai mới chọn được vị Tổng thống mới của mình. Các nhà phân tích cho rằng sẽ có đông cử tri đi bỏ phiếu vòng hai hơn, vì ngày càng có nhiều người dân Xéc-bi-a quan tâm đến chính trường của đất nước, bởi đó là nghĩa vụ và cũng là quyền lợi thiết thân đối với cuộc sống của họ.

Điều chắc chắn rằng chính trường Xéc-bi-a sau cuộc bầu cử Tổng thống vòng 1sẽ tiếp tục sôi động, nóng bỏng xung quanh vấn đề quy chế của Cô-xô-vô. Có tin lực lượng chủ trương ly khai tách Cô-xô-vô khỏi Xéc-bi-a sẽ đơn phương tuyên bố độc lập khi cuộc bầu cử Tổng thống Xéc-bi-a hoàn thành. Hành động này có thể được nhiều nước phương Tây công nhận, bất chấp sự phản đối của Xéc-bi-a và Nga. Ngày 14-1, Chính phủ Xéc-bi-a thông báo họ đã thông qua một “kế hoạch mật” trong trường hợp tỉnh ly khai Cô-xô-vô tuyên bố độc lập, gồm các biện pháp như cắt nguồn điện, cấm vận thương mại, hàng hoá, và biện pháp đối phó với làn sóng tỵ nạn của cộng đồng người Xéc-bi-a thiểu số ở Cô-xô-vô...

Tờ “Báo Nga” ngày 17-1 cho rằng, kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Xéc-bi-a sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến các vấn đề liên quan. Nếu ông B.Ta-dích thắng cử thì phương Tây có hy vọng thuyết phục Xéc-bi-a nhượng bộ phần nào trong vấn đề Cô-xô-vô. Còn ông T. Ni-cô-lích đắc cử thì phương Tây sẽ gặp nhiều khó khăn, vì “không thể đem vấn đề độc lập của Cô-xô-vô ra thương lượng Bê-ô-grát”. Trong trường hợp này, Nga có thể nêu vấn đề bảo vệ lợi ích kinh tế của mình - được quyền dùng những biện pháp cần thiết để kiểm soát và bảo vệ các tuyến đường ống chiến lược hiện có và dự kiến xây dựng ở châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc đưa quân đội Nga vào lãnh thổ Xéc-bi-a và Cô-xô-vô. Bởi vì theo văn kiện được ký kết năm 1999, Nga có quyền có mặt về quân sự tại Cô-xô-vô. Phó Tổng thư ký NATO, ông C.Bi-sô-ni-e-rô tuyên bố các lực lương NATO sẵn sàng hỗ trợ đảm bảo an ninh cho tỉnh ly khai Cô-xô-vô của Xéc-bi-a. Hiện NATO có 15.000 quân vẫn được triển khai ở Cô-xô-vô.

Trước những thông tin như vậy, quả thật chính trường Xéc-bi-a sẽ tiếp tục sôi động và nóng bỏng. Vấn đề đặt ra là để mang lại ổn định cho đất nước Xéc-bi-a, cần phải nối lại cuộc đàm phán giữa Chính phủ Xéc-bi-a và chính quyền tỉnh Cô-xô-vô về quy chế cuối cùng của tỉnh tự trị này. Cộng đồng quốc tế, đặc biệt Liên hợp quốc, EU, NATO và các nước lớn như Mỹ, Nga cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, giúp đỡ ổn định tình hình Xéc-bi-a, trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia này. Mọi mưu toan ủng hộ, dung túng cho chủ nghĩa ly khai ở Cô-xô-vô chỉ có thể gây thêm mất ổn định ở Xéc-bi-a nói riêng, bán đảo Ban-căng và thế giới nói chung.