Cần đánh thuế nặng 4 tỉ bao thuốc lá

Tỷ lệ hút thuốc lá và tỉ lệ người tử vong do khói thuốc vẫn đang có xu hướng không giảm tại Việt Nam hiện nay, nhà nước cần một biện pháp mạnh tay, đó là tăng thuế thuốc lá. Đề xuất biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá, đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại VN cho rằng, biện pháp quyết liệt và hiệu quả nhất là đánh thuế nặng 4 tỷ bao thuốc ra “lò” mỗi năm tại VN và thành lập Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá từ nguồn thu thuế khổng lồ này.

Còn vướng mắc khi gây sức ép lên ngành thuốc lá

Năm 2006, khi trả lời các chất vấn của quốc hội về yêu cầu tăng thuế thuốc lá, phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng cho biêt vấn đề vướng mắc là việc làm cho 15.000 công nhân ở 12 nhà máy sản xuất thuốc lá và 200.000 nông dân trồng cây nguyên liệu. Cần phải có thời gian để chuyển đổi doanh nghiệp sản xuất thuốc lá sang ngành nghề khác cũng như nông dân chuyển sang trồng cây khác, nuôi con khác.

Đây cũng là trở ngại lớn đối với việc gia tăng thuế thuốc lá, bởi khi tăng thuế đồng nghĩa với việc doanh thu của ngành thuốc giảm, qui mô sản xuất và số lượng lao động cũng bị thu hẹp. Trong khi đó, việc chuyển đổi ngành nghề, cơ cấu cây trồng tại địa phương cũng như tái sử dụng lại quĩ đất dùng cho cây thuốc lá không phải một sớm một chiều. Tuy nhiên, bên cạnh các vấn đề còn tồn tại thì việc tăng thuế thuốc lá, rõ ràng, sẽ mang lại rất nhiều lợi ích.

Được nhiều hơn mất

Cái được trước mắt là nguồn thu của nhà nước từ thuế thuốc lá sẽ tăng đáng kể. Số tiền này có thể bù vào khoản ngân sách nhà nước chi trực tiếp cho việc nâng cấp các điều kiện, cơ sở vật chất y tế được dùng trong điều trị các căn bệnh liên quan tới khói thuốc lá. Bên cạnh đó, khoản tiền tăng từ thuế có thể đóng góp vào các hoạt động tuyên truyền, xây dựng các tổ chức phòng chống thuốc lá. Theo một nghiên cứu của WHO cho thấy nếu Việt Nam tăng thuế thuốc lá thêm 20%, thì giá bán lẻ sẽ tăng lên khoảng 10%, nguồn thu của chính phủ sẽ tăng thu thêm 1.500-2.000 tỉ đồng mỗi năm.

Ngoài giá trị vật chất, tăng thuế thuốc lá còn mang lại tác động to lớn tới ý thức của người dân, từ đó giảm tỉ lệ hút thuốc và số lượng người chết do khói thuốc. Nghiên cứu về thuế thuốc lá thực hiện bởi các chuyên gia Canađa và trường Đại học Thương mại chỉ ra rằng nếu tăng giá bán lẻ 33% sẽ giúp giảm hàng trăm ngàn ca tử vong, nếu tăng giá 70% sẽ giảm trên 500.000 ca tử vong liên quan đến thuốc lá, thuốc lào tính đến năm 2050.

Trên thực tế, theo Quyết định 69/2008/QĐ-BTC, giá bán tối thiểu của sản phẩm thuốc lá hiện nay là 2.500 đồng với bao cứng và 2.100 đồng với bao mềm. Đây thực sự là giá bán rất thấp, cộng với việc điều kiện kinh tế của người dân đang phát triển đã tạo cơ hội cho nhiều người, đặc biệt là thanh thiếu niên sớm tiếp cận với việc hút thuốc. Làm một phép tính nhỏ, với thu nhập bình quân từng người hiện nay (khoảng hơn 1024 USD/năm) thì mỗi người dân Việt Nam có thể mua tối đa gần 700 bao thuốc bao cứng mỗi tháng. Vì vậy, việc tăng thuế thuốc lá là rất cần thiết, nó tác động trực tiếp vào túi tiền của “các con nghiện”, giúp giảm tỉ lệ hút thuốc trong người dân.

Tăng bao nhiêu là đủ?

Hiện nay, Việt Nam áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá từ năm 2008 là 65% và 10% là thuế giá trị gia tăng. Tương đương với 45% giá bán lẻ. Mức thuế này thấp hơn nhiều so với các khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới là từ mức 66% đến 80% giá bán lẻ.

Tại hội thảo "Giới thiệu kết quả nghiên cứu tổng quan về thuế thuốc lá tại Việt Nam" tháng 3 năm nay, tổ chức Y tế thế giới đề xuất có thể áp dụng một trong hai biện pháp. Đó là tăng thuế tiêu thụ đặc biệt hằng năm thêm 20% sao cho giá các sản phẩm thuốc lá tăng ít nhất là bằng, hoặc vượt quá tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam. Biện pháp thứ hai là áp dụng một loại thuế theo số lượng với mức thuế là 1.750 đồng cho một bao thuốc 20 điếu, và có điều chỉnh tăng theo lạm phát hàng năm. Mức thuế này sẽ tăng giá bán thuốc lá trung bình khoảng 30%.

Chưa thể nói áp dụng biện pháp nào, tăng bao nhiêu là hợp lí nhưng rõ ràng, xã hội đang cần một mức thuế mới đối với thuốc lá vì nhiều lợi ích lâu dài mà nó mang lại. Tăng thuế thuốc lá hiện cũng là xu hướng chung của nhiều nước phát triển nhằm ngăn chặn thói quen độc hại này./.