TCCS - Bước vào Nhà Trắng ngày 20-1-2021 và trở thành vị tổng thống thứ 46 của nước Mỹ, chính quyền mới của tân Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn kế thừa một nước Mỹ bề bộn với nhiều thách thức và cơ hội đan xen, đòi hỏi chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn phải nhanh chóng xây dựng và quyết liệt triển khai một đường hướng lãnh đạo đất nước trong bối cảnh tình hình mới.

Thách thức đa chiều đan xen thuận lợi 

Thứ nhất, dưới tác động bất ngờ của dịch bệnh COVID-19, nền kinh tế Mỹ năm 2020 rơi vào cuộc suy thoái ngắn nhưng sâu, để lại nhiều hệ lụy lâu dài về nợ công và thâm hụt ngân sách do các biện pháp chống đỡ của chính phủ còn thiếu tính bền vững, chủ yếu tập trung vào các công cụ nới lỏng chính sách tiền tệ và tài khóa. Tuy nhiên, với những nền tảng làm nên sức mạnh kinh tế vượt trội của Mỹ, nổi bật là sức chịu đựng và chống chọi trước những khó khăn của dịch bệnh COVID-19 với phương thức tổ chức sản xuất  - kinh doanh hiện đại, ngày càng có nhiều dự báo khả quan về triển vọng phục hồi kinh tế Mỹ sau khi dịch bệnh COVID-19 được kiểm soát. Trong đó, ngày 8-3-2021, Ngân hàng Đầu tư Goldman Sachs (Mỹ) dự báo tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ sẽ giảm xuống 4,1%, gần bằng mức trước dịch bệnh COVID-19, còn Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), ngày 9-3-2021, nâng mức dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ năm 2021 từ 3,2% (đưa ra hồi tháng 12-2020) lên 6,5%.

Thứ hai, dù diễn biến dịch bệnh COVID-19 tại Mỹ còn phức tạp với sự xuất hiện của nhiều biến thể vi-rút mới có tốc độ lây lan nhanh, song chương trình chủng ngừa vắc-xin trên diện rộng được duy trì với tiến độ tích cực, mang lại nhiều kết quả khả quan ban đầu, hứa hẹn triển vọng sớm đưa dịch bệnh COVID-19 vào vòng kiểm soát. Nhờ đó, tại thời điểm kết thúc 58 ngày đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã hoàn thành cam kết tranh cử, tiêm vắc-xin ngừa COVID-19 cho 100 triệu người dân Mỹ.

Thứ ba, nước Mỹ rơi vào vòng xoáy bất ổn, nổi bật là sự chia rẽ và mâu thuẫn xã hội, phân cực và xung đột chính trị sâu sắc nhất trong nửa thế kỷ qua, bộc lộ rõ nét qua cuộc biểu tình, bạo loạn tại tòa nhà Quốc hội Mỹ vào ngày 6-1-2021. Dù vậy, Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn vẫn gặp nhiều thuận lợi khi cả lưỡng viện Quốc hội Mỹ đều nằm dưới sự kiểm soát của Đảng Dân chủ, hứa hẹn giúp chính quyền tránh được nguy cơ rơi vào tình thế bế tắc trong việc thúc đẩy các ưu tiên đối nội và đối ngoại.

Thứ tư, dù việc theo đuổi chính sách “nước Mỹ trên hết” của chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Đô-nan Trăm đã làm suy giảm nhất định uy tín và ảnh hưởng của Mỹ trên trường quốc tế, song chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn vẫn kế thừa một mạng lưới đồng minh, đối tác được làm mới thông qua nhiều sáng kiến hợp tác theo mô hình “mạng lưới” dựa trên nguyên tắc phổ quát và luật pháp quốc tế⁽¹⁾ do chính quyền tiền nhiệm khởi xướng. Sự hưởng ứng của các nước đồng minh, đối tác với nội dung hợp tác trong các sáng kiến (dù còn ở giai đoạn sơ khởi) là chỉ dấu tích cực để chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn cân nhắc hướng đi phù hợp trong nỗ lực hiện đại hóa hệ thống đồng minh, đối tác trong bối cảnh tình hình mới.

Thứ năm, cục diện cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, nhất là cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung Quốc ngày càng trở nên gay gắt, song Mỹ vẫn là cường quốc có sức mạnh tổng hợp vượt trội so với Trung Quốc và Nga. Đây là lợi thế quan trọng mà các nhà hoạch định chính sách trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn sẽ có sự tính toán kỹ lưỡng để có hướng sử dụng hài hòa hai công cụ “cây gậy và củ cà rốt” trong các quyết sách chiến lược, hướng tới hiện thực hóa mục tiêu củng cố vị thế lãnh đạo toàn cầu của Mỹ.

Hoạch định, triển khai chính sách đối nội và đối ngoại

Thừa kế một nước Mỹ cùng lúc phải đối mặt với nhiều thách thức trầm trọng, đòi hỏi phải có những biện pháp quyết liệt trong thời gian ngắn, chính quyền của Tổng thống Giô Bai-đơn đặt ưu tiên chính sách và quan tâm hàng đầu vào việc xử lý các vấn đề trong nước, triển khai đồng bộ các biện pháp mạnh mẽ, cứng rắn trong “Kế hoạch giải cứu nước Mỹ”, theo hai hướng: Một là, trong nỗ lực kiểm soát dịch bệnh COVID-19, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tập trung vào tính hiệu quả của các biện pháp khống chế sự lây lan của dịch bệnh, hạn chế những tác động của yếu tố chính trị đến quá trình này; hai là, để đẩy nhanh quá trình khôi phục nền kinh tế Mỹ, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn quyết liệt thúc đẩy Quốc hội Mỹ sớm thông qua và ban hành gói cứu trợ trị giá 1.900 tỷ USD vào ngày 11-3-2021 và dự kiến sẽ sớm đề xuất gói hỗ trợ tài chính mới trị giá 3.000 tỷ USD, gắn ưu tiên đầu tư cho kết cấu hạ tầng với hai ưu tiên lớn khác là chống biến đổi khí hậu và thúc đẩy bình đẳng giới.

Bên cạnh đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đặc biệt chú trọng nỗ lực khôi phục vị thế dẫn dắt của Mỹ với chủ trương “nước Mỹ trở lại”, đặt ưu tiên cao và hết sức coi trọng công cụ ngoại giao khi xác định đây là “mạch điện ngầm” trong chính sách đối ngoại, là “nguồn lực vô tận” và “lợi thế vĩnh cửu” của Mỹ⁽²⁾, với một số đặc điểm đáng chú ý:

Một là, về bộ máy nhân sự an ninh - đối ngoại, khác với chính quyền tiền nhiệm, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn chú trọng lựa chọn và xây dựng đội ngũ nhân sự là những chuyên gia hàng đầu. Ngay trong những ngày đầu của quá trình chuyển giao, đội ngũ cố vấn chiến dịch tranh cử của ông Giô Bai-đơn đã nhanh chóng tiếp cận và xây dựng danh sách ứng cử viên cho những vị trí quan trọng tại các bộ, ngành. Nhờ đó, bộ máy nhân sự chủ chốt về an ninh, đối ngoại của chính quyền mới đã sớm được hoàn thiện. Điểm sáng về đội ngũ nhân sự của chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn là việc ưu tiên lựa chọn các chuyên gia, cựu quan chức dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma, những người có quan điểm và cách tiếp cận “dòng chính”, với kinh nghiệm dày dạn và chuyên môn sâu rộng về các vấn đề chiến lược và an ninh, đối ngoại. Ngoài ra, để tăng tính chủ động và linh hoạt trong việc thích ứng với những biến động không ngừng của tình hình mới, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã sớm có bước đi sáng tạo, bổ sung một số vị trí, chức danh mới phụ trách các vấn đề đối ngoại ưu tiên⁽³⁾ hay thành lập mới cơ chế Nhóm đặc trách⁽⁴⁾ về một vấn đề cụ thể tại các bộ, ngành.

Hai là, về hoạch định chính sách đối ngoại, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn có lộ trình xây dựng, công bố những ưu tiên đối ngoại với các bước đi theo trình tự. Về phát biểu chính sách, hai tuần sau lễ tuyên thệ nhậm chức, Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã lựa chọn Bộ Ngoại giao Mỹ là cơ quan đầu tiên ghé thăm, khác với người tiền nhiệm từng lựa chọn Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) là nơi ghé thăm đầu tiên trong nỗ lực hàn gắn và củng cố quan hệ với cộng đồng tình báo Mỹ. Quyết định lựa chọn Bộ Ngoại giao để tới thăm đầu tiên của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn gửi đi thông điệp về việc coi trọng sử dụng công cụ ngoại giao trong chính sách đối ngoại. Tại đây, Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã có bài phát biểu chính sách đối ngoại đầu tiên, một mặt, nhằm định hướng, đưa ra chỉ đạo rõ ràng cho các cơ quan cấp dưới trong quá trình hoạch định và triển khai chính sách đối ngoại; mặt khác, khẳng định cam kết ở cấp cao nhất thể hiện sự quyết tâm đưa “nước Mỹ trở lại”. Không lâu sau bài phát biểu của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn, Ngoại trưởng Mỹ An-tô-ni Blin-kin (Antony Bliken) cũng đã có bài phát biểu, định rõ những đánh giá về thách thức và cơ hội với ngành ngoại giao của nước Mỹ, từ đó đề ra tám ưu tiên đối ngoại cụ thể. Về văn bản chính sách, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã thực hiện một quyết sách chưa từng có tiền lệ trong lịch sử khi công bố tài liệu hướng dẫn tạm thời cho Chiến lược An ninh quốc gia. Dù chỉ là tài liệu hướng dẫn tạm thời, song việc công bố tài liệu chỉ trong vòng một tháng sau khi Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn nhậm chức cho thấy chính quyền mới của Mỹ đã có sự chuẩn bị kỹ càng nhằm tạo đồng thuận, đưa ra định hướng bằng văn bản cụ thể để các bộ, ngành sớm xây dựng kế hoạch hành động, cũng như nhằm thăm dò phản ứng của dư luận ở trong và ngoài nước để tiếp tục hoàn thiện Chiến lược An ninh quốc gia (dự kiến sẽ được công bố sau vài tháng).

Về cơ bản, các tuyên bố và tài liệu nói trên đã định hình rõ những định hướng lớn trong chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn, bước đầu thể hiện cách tiếp cận toàn diện thay vì quá tập trung vào những vấn đề hay lợi ích cụ thể, nhờ đó phần nào giảm bớt tính bất định, khó lường và cực đoan trong chính sách: Thứ nhất, mục tiêu bao trùm là đưa Mỹ trở lại vị thế lãnh đạo thế giới thông qua ưu tiên ngoại giao, trong đó các mục tiêu cụ thể được nêu tại tài liệu hướng dẫn tạm thời về Chiến lược An ninh quốc gia gồm mục tiêu bảo vệ an toàn của người dân Mỹ, củng cố thịnh vượng, mở rộng các cơ hội phát triển kinh tế và bảo vệ các giá trị dân chủ. Thứ hai, phương châm đối ngoại của chính quyền Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn thể hiện một số điều chỉnh so với thời chính quyền tiền nhiệm, như coi ngoại giao là công cụ tiên phong; xử lý các thách thức thông qua việc tận dụng sức mạnh tổng hợp của Mỹ và mạng lưới đồng minh, đối tác; Mỹ phải đảm đương vai trò dẫn dắt tại các cơ chế, diễn đàn đa phương và khu vực; chính sách kinh tế - thương mại quốc tế phải phục vụ lợi ích của người dân, kết hợp hài hòa với các mục tiêu chiến lược khác của Mỹ. Thứ ba, các ưu tiên đối ngoại lớn được xác định trên tám trụ cột là ứng phó với dịch bệnh COVID-19, an ninh y tế toàn cầu; xử lý khủng hoảng kinh tế, xây dựng một nền kinh tế toàn cầu ổn định và bao trùm; khôi phục nền dân chủ đang bị đe dọa; thiết lập hệ thống nhập cư hiệu quả; phục hồi mạng lưới quan hệ đồng minh và đối tác; ứng phó với biến đổi khí hậu và thúc đẩy cách mạng năng lượng xanh; bảo vệ vị thế lãnh đạo về công nghệ; xử lý “phép thử” địa - chính trị lớn nhất thế kỷ XXI là mối quan hệ với Trung Quốc, tiếp tục xử lý các thách thức khác từ Nga, I-ran và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Triều Tiên.

Ba là, về triển khai chính sách đối ngoại, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn trong những ngày đầu nhiệm kỳ đã triển khai các phương châm đối ngoại trong tất cả tám ưu tiên đề ra, thể hiện rõ nét chiều hướng điều chỉnh cách tiếp cận của Mỹ trong quan hệ với đồng minh và đối tác, trong ứng xử với các đối thủ, cũng như trong xử lý các thách thức, mối đe dọa toàn cầu và các vấn đề quốc tế, khu vực. Cụ thể:

Với hệ thống đồng minh và mạng lưới đối tác, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn chủ trương củng cố các mối quan hệ song phương, khôi phục các khuôn khổ hợp tác đa phương và các cơ chế hợp tác nhóm. Trước mắt, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn sẽ củng cố các mối quan hệ song phương theo hướng từng bước giải tỏa căng thẳng⁽⁵⁾, khôi phục uy tín và củng cố lòng tin của các nước đồng minh, đối tác quan trọng tại cả khu vực châu Âu và Ấn Độ Dương  - Thái Bình Dương. Thông qua đó, củng cố vai trò dẫn dắt của Mỹ tại các khuôn khổ đa phương và hợp tác nhóm mà nòng cốt là các nước đồng minh, đối tác; tranh thủ sự ủng hộ và đóng góp của các nước với những sáng kiến và chương trình nghị sự cụ thể nhằm ứng phó với những thách thức cấp bách, như kiểm soát dịch bệnh COVID-19, phối hợp chính sách để thúc đẩy phục hồi kinh tế sau dịch bệnh cũng như nhiều thách thức chiến lược lâu dài, như ứng phó với biến đổi khí hậu, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt… Về lâu dài, triển vọng khôi phục vai trò lãnh đạo, dẫn dắt của Mỹ tại các khuôn khổ đa phương và hợp tác nhóm còn giúp Mỹ gây dựng lại ảnh hưởng, củng cố và mở rộng tập hợp lực lượng để ứng phó với những thách thức toàn diện từ các đối thủ chiến lược trong bối cảnh một số nước đồng minh, đối tác đang ngày càng có xu thế tăng cường sự tự chủ chiến lược đối với Mỹ⁽⁶⁾. Kết quả nổi bật thời gian qua của chính quyền Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn là đã tổ chức trực tuyến Hội nghị thượng đỉnh đầu tiên Nhóm Bộ Tứ⁽⁷⁾ vào ngày 12-3-2021 và lần đầu tiên các bên nhất trí ra tuyên bố chung với nội dung toàn diện, tổng thể, đề ra mục tiêu, tầm nhìn, phương châm hoạt động, kế hoạch hợp tác và cách thức tổ chức, giúp thể chế hóa khuôn khổ hợp tác giữa các bên và bước đầu hiện thực hóa mục tiêu đưa nhóm Bộ Tứ trở thành “một khuôn khổ hợp tác trọng yếu ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”.

Với các “đối thủ” chiến lược, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn  một mặt, xác định rõ những thách thức cụ thể cần phải ứng phó từ từng đối thủ; mặt khác, để ngỏ cánh cửa hợp tác. Tiếp nối quan điểm cứng rắn của chính quyền tiền nhiệm trong việc xác định Trung Quốc và Nga là những đối thủ chiến lược đối với Mỹ, song chính quyền Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn có sự điều chỉnh nhất định trong cách thức ứng phó với hai đối thủ này, theo hướng “cạnh tranh từ vị thế sức mạnh” thông qua việc coi trọng kênh phối hợp, tham vấn chặt chẽ với đồng minh và đối tác, thay vì theo đuổi chủ trương “hòa bình thông qua sức mạnh” của chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Đ. Trăm, vốn đề cao sức mạnh quân sự và công cụ trừng phạt, gây sức ép để tăng cường răn đe các đối thủ.

Đối với Trung Quốc, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tiếp tục xác định cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc là lâu dài và gay gắt, “phép thử địa - chính trị lớn nhất của thế kỷ XXI”; coi Trung Quốc là “đối thủ cạnh tranh chiến lược số 1”, đối thủ duy nhất có khả năng kết hợp sức mạnh kinh tế, ngoại giao, quân sự và công nghệ tạo ra  thách thức đối với thịnh vượng, an ninh và các giá trị dân chủ của Mỹ. Theo đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tiến hành song song việc củng cố cơ chế hợp tác nhóm Bộ Tứ tại khu vực Ấn Độ Dương  - Thái Bình Dương và đẩy mạnh nhận thức chung với Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) về ảnh hưởng, thách thức ngày càng lớn từ Trung Quốc đối với an ninh xuyên Đại Tây Dương. Trước mắt, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đặt ưu tiên cao trong việc đạt đồng thuận về phương thức ứng xử với Trung Quốc trên các lĩnh vực ít nhạy cảm, tập trung vào việc đối phó với Trung Quốc trong lĩnh vực kinh tế, nhằm buộc Trung Quốc phải tuân theo “luật chơi” và tiêu chuẩn chung mà Mỹ và phương Tây áp đặt. Đặc biệt, để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Mỹ còn đẩy mạnh sự hợp tác với các nước đồng minh nhằm bảo vệ chuỗi cung ứng, cơ sở sản xuất và công nghệ. Bên cạnh đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn cũng thăm dò khả năng hợp tác với Trung Quốc trong một số vấn đề mà hai bên cùng quan tâm (như an ninh y tế, biến đổi khí hậu và kiểm soát vũ khí) trên tinh thần không đánh đổi các lợi ích chiến lược của Mỹ với sự hợp tác của Trung Quốc, như Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về biến đổi khí hậu Giôn Ke-ry đã từng tuyên bố vào ngày 27-1-2021.

Đối với Nga, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn nhận thức rõ thách thức từ Nga khác với thách thức từ Trung Quốc, nhận định Nga là thách thức an ninh hàng đầu nhưng đang trên đà suy yếu. Trong xử lý quan hệ song phương với Nga, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn thi hành chính sách tái can dự,  nêu rõ những quan ngại và sẵn sàng sử dụng công cụ trừng phạt trên từng vấn đề cụ thể. Bên cạnh đó, Mỹ cũng đẩy mạnh phối hợp với NATO để ngăn chặn việc Nga mở rộng không gian ảnh hưởng tại các khu vực ngoại vi, nhất là khu vực Đông Âu. Mặt khác, Mỹ tìm kiếm khả năng thiết lập kênh “trao đổi ổn định chiến lược” với Nga trên một số vấn đề, như cắt giảm và hạn chế kho vũ khí hạt nhân.

Với các thách thức, mối đe dọa toàn cầu và các vấn đề quốc tế, khu vực, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tái lập và thúc đẩy vai trò dẫn dắt của Mỹ theo hướng duy trì tham vấn chặt chẽ với đồng minh và đối tác, tìm kiếm khả năng hợp tác từ các đối thủ, tái can dự mạnh hơn vào các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương. Theo đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đặt ưu tiên cao trong xử lý các thách thức và mối đe dọa toàn cầu, như chống biến đổi khí hậu, phòng, chống sự bùng phát và lây lan của dịch bệnh COVID-19, giải trừ quân bị và chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, củng cố và thúc đẩy mạnh mẽ các giá trị của phương Tây về tự do, dân chủ, nhân quyền…

Trong các vấn đề cần giải quyết trước mắt, vấn đề chống biến đổi khí hậu được chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đặt ưu tiên cao nhất. Đó là, quay trở lại Hiệp định Pa-ri về biến đổi khí hậu, đưa nội dung hợp tác ứng phó với tình trạng biến đổi khí hậu vào chương trình nghị sự trong trao đổi song phương với các nước cũng như tại các khuôn khổ đa phương và hợp tác nhóm. Trước mắt, Mỹ chủ động phối hợp với các nước châu Âu trong quyết tâm hướng tới xây dựng nền kinh tế bền vững, năng lượng sạch, giảm thiểu khí thải vào năm 2050, đồng thời chủ động đề xuất tổ chức Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu vào ngày Trái đất (ngày 22-4).

Về phòng, chống sự bùng phát và lây lan của dịch bệnh COVID-19, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đặc biệt coi trọng cách tiếp cận đa phương và nhận thức rõ về vai trò dẫn dắt của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) trong phòng, chống dịch bệnh nói chung và ứng phó với dịch bệnh COVID-19 nói riêng. Chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn bước đầu rút lại quyết định từ bỏ tư cách thành viên WHO của Mỹ dưới thời chính quyền tiền nhiệm, tham gia tích cực và đóng góp tài chính lớn cho “Cơ chế tiếp cận vắc-xin toàn cầu” (COVAX). Về mục tiêu trung và dài hạn, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn hướng tới việc hợp tác chặt chẽ với WHO trong thúc đẩy y tế trên toàn cầu, thúc đẩy và từng bước cải tổ hoạt động của WHO.

Về chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn từng bước khôi phục cam kết của Mỹ về kiểm soát vũ khí, cùng Nga gia hạn Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START) trong thời hạn 5 năm và tìm kiếm khả năng thúc đẩy một hiệp định kiểm soát vũ khí mới trong đó bao gồm tất cả các loại vũ khí hạt nhân của Nga. Về chương trình hạt nhân và vũ khí của I-ran, thông qua kênh đồng minh (Nhóm E3) và Cơ chế đối thoại P5+1, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn để ngỏ thiện chí quay trở lại bàn đàm phán với I-ran để trao đổi về Kế hoạch hành động toàn diện chung, hay còn gọi là Thỏa thuận hạt nhân I-ran (JCPOA) dù vẫn có hành động đáp trả cứng rắn với những động thái khiêu khích của phía I-ran, như quyết định không kích nhóm dân quân do I-ran hậu thuẫn tại Xy-ri vào ngày 26-2-2021. Về vấn đề CHDCND Triều Tiên, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tham vấn chặt chẽ với đồng minh Nhật Bản và Hàn Quốc để rà soát, xem xét lại toàn bộ cách tiếp cận, tìm kiếm các biện pháp hiệu quả để thuyết phục CHDCND Triều Tiên quay lại bàn đàm phán, trong đó chú ý tới cả sự cân bằng giữa khía cạnh an ninh và nhân đạo.

Về vấn đề dân chủ - nhân quyền, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn trở lại cách tiếp cận truyền thống của Đảng Dân chủ, đưa vấn đề dân chủ - nhân quyền trở lại thành một cấu phần quan trọng trong chương trình nghị sự đối ngoại của Mỹ. Một mặt, Mỹ đẩy mạnh can dự tích cực tại các cơ chế đa phương, nhất là các diễn đàn đa phương về nhân quyền, như Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, Ủy ban 3 Đại hội đồng Liên hợp quốc, thúc đẩy tổ chức Hội nghị thượng đỉnh vì dân chủ gồm các nền dân chủ toàn cầu nhằm củng cố các nền tảng tự do. Mặt khác, Mỹ chú trọng thúc đẩy các vấn đề, như cải cách tư pháp, việc bảo đảm các quyền phổ quát, tự do tôn giáo, tự do tín ngưỡng trong quan hệ với các nước.

Về kinh tế - thương mại, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn trước mắt sẽ kế thừa từ chính quyền tiền nhiệm nội hàm kinh tế trong chính sách đối ngoại, xác định chính sách đối ngoại của Mỹ là một “chính sách đối ngoại cho tầng lớp trung lưu”, nghĩa là chính sách lấy người lao động làm trung tâm, ra quyết sách an ninh quốc gia trên cơ sở lợi ích người lao động Mỹ⁽⁸⁾. Qua đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn dự kiến sẽ chưa từ bỏ những lợi thế, đòn bẩy thu được từ các biện pháp gây sức ép của chính quyền tiền nhiệm, tiếp tục coi an ninh kinh tế là an ninh quốc gia, triển khai chọn lọc các biện pháp bảo hộ. Tuy nhiên, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn sẽ từng bước điều chỉnh theo hướng cân nhắc yếu tố chiến lược nhiều hơn trong chính sách thương mại, nhất là với đồng minh, đối tác; chuyển từ tập trung xử lý thâm hụt thương mại song phương sang cải cách WTO, phối hợp với đồng minh và đối tác tái định hình chuẩn mực, “luật chơi” thương mại toàn cầu. Về trung và dài hạn, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn để ngỏ việc xem xét gia nhập các hiệp định thương mại tự do (FTA) hiện hành hoặc khởi động đàm phán các FTA song phương và đa phương mới.

Nhìn chung, trong bối cảnh tiếp quản một nước Mỹ có nhiều thách thức, khó khăn đan xen với không ít thuận lợi, cơ hội, với bề dày kinh nghiệm chính trường của cá nhân ông Giô Bai-đơn cùng bộ máy nhân sự chủ chốt và đội ngũ cố vấn chính sách là các cựu quan chức, chuyên gia có thâm niên và dày dạn kinh nghiệm, chính quyền của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn đã bước đầu định hình và triển khai đồng bộ các ưu tiên chính sách đối nội và đối ngoại, mở ra cơ hội giúp đưa nước Mỹ vượt qua dịch bệnh COVID-19, nhằm khẳng định vị thế cường quốc số 1 thế giới, củng cố uy tín và hình ảnh của Mỹ trên trường quốc tế./.

--------------------------

(1) Nhóm Bộ Tứ, các Mạng lưới an ninh có nguyên tắc, Mạng lưới viễn thông sạch, Mạng lưới điểm xanh
(2) Bài phát biểu “Vị trí của nước Mỹ trên thế giới” của Tổng thống Mỹ Giô Bai-đơn tại trụ sở Bộ Ngoại giao Mỹ vào ngày 4-2-2021
(3) Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về biến đổi khí hậu Giôn Ke-ry, Đặc phái viên cao cấp của Tổng thống Mỹ về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương K. Cam-pơ-beo (Kurt Campbell)...
(4) Nhóm đặc trách về Trung Quốc do Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng E. Rát-nơ (Ely Ratner) phụ trách
(5) Giảm sức ép về vấn đề chi phí quốc phòng, xem xét lại quyết định rút quân đồn trú ở Đức, đối thoại giải quyết bất đồng về thương mại và năng lượng...
(6) Gần đây, bất chấp những cảnh báo của Mỹ, các nước EU đã ký kết với Trung Quốc Thỏa thuận Đầu tư toàn diện (CAI)
(7) bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Ô-x trây-li-a
(8) Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Gi. Xăn-li-van (Jake Sullivan) trả lời họp báo ngày 4-2-2021. Trong đó, các điều chỉnh chính sách thương mại sẽ được triển khai theo hướng thúc đẩy tạo cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người lao động Mỹ, thay vì ưu tiên mở cửa thị trường nước ngoài cho hàng hóa và dịch vụ của các tập đoàn lớn; đẩy mạnh xử lý bán phá giá, trợ cấp, vi phạm sở hữu trí tuệ, thao túng tiền tệ tác động đến các doanh nghiệp nhỏ; chú trọng phát triển nội lực, đầu tư vào các ngành, nghề tại Mỹ, nhất là công nghệ