Phát triển kinh tế di sản tại tỉnh Ninh Bình

Tiềm năng và giá trị di sản của tỉnh Ninh Bình

Trong giai đoạn 2010 - 2019, du lịch tỉnh Ninh Bình tăng trưởng bình quân hơn 12%/năm, đặc biệt đạt mốc 7,65 triệu lượt khách vào năm 2019, đem lại doanh thu 3.671 tỷ đồng.

Quần thể danh thắng Tràng An

Quần thể danh thắng Tràng An là một trong những di sản quan trọng nhất của tỉnh Ninh Bình, được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên và Văn hóa Thế giới vào năm 2014. Với hệ thống sông ngầm, hang động tự nhiên và cảnh quan núi đá vôi tuyệt đẹp, Tràng An được xem là một “bảo tàng địa chất” của thế giới. Khu vực này không chỉ nổi bật với cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử đặc biệt, liên quan đến quá trình hình thành văn minh con người trong khu vực.

Theo thống kê, Tràng An đã đón hơn 3 triệu lượt khách vào năm 2022. Nơi đây mang lại nguồn thu không nhỏ cho kinh tế địa phương, góp phần tạo việc làm cho hàng ngàn lao động, từ dịch vụ du thuyền, hướng dẫn viên du lịch đến các hoạt động kinh doanh tại khu vực lân cận.

Cố đô Hoa Lư

Cố đô Hoa Lư là kinh đô đầu tiên của nhà nước phong kiến Việt Nam, nơi gắn liền với các triều đại Đinh, Tiền Lê và Lý. Đây không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là biểu tượng của lòng tự hào dân tộc. Khu vực Hoa Lư bao gồm nhiều công trình như đền Đinh Tiên Hoàng, đền Lê Đại Hành và các di tích khảo cổ học khác.

Năm 2019, khu di tích Hoa Lư đã đón hơn 1 triệu lượt khách, trong đó có không ít khách quốc tế đến để tìm hiểu về lịch sử Việt Nam. Các sự kiện thường niên như lễ hội Trường Yên đã góp phần quảng bá văn hóa và tăng cường giá trị du lịch của địa danh này.

Chùa Bái Đính

Chùa Bái Đính được biết đến là quần thể chùa lớn nhất Đông Nam Á với kiến trúc độc đáo và quy mô đồ sộ. Chùa bao gồm nhiều công trình lớn nhỏ, trong đó nổi bật là tượng Phật bằng đồng lớn nhất Đông Nam Á, hành lang La Hán dài nhất châu Á và tháp chuông cao nhất Việt Nam.

Hằng năm, đặc biệt trong các dịp lễ hội Xuân, chùa Bái Đính thu hút hàng trăm nghìn lượt khách hành hương và tham quan. Đây không chỉ là nơi để tìm kiếm sự thanh tịnh trong tâm hồn mà còn là một điểm nhấn quan trọng trong việc phát triển du lịch tâm linh của tỉnh Ninh Bình. Doanh thu từ các dịch vụ tại khu vực này đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương.

Các làng nghề truyền thống

Ngoài các di sản thiên nhiên và văn hóa, tỉnh Ninh Bình còn nổi tiếng với những làng nghề truyền thống, mang đậm giá trị văn hóa bản địa. Trong số đó, làng đá mỹ nghệ Ninh Vân và làng thêu ren Văn Lâm là hai cái tên nổi bật.

Làng đá mỹ nghệ Ninh Vân: Với hàng trăm năm lịch sử, làng nghề này nổi tiếng với các sản phẩm chạm khắc đá tinh xảo, từ các bức tượng Phật, cổng tam quan đến các sản phẩm mỹ nghệ nhỏ phục vụ khách du lịch. Làng nghề không chỉ là nơi bảo tồn nghệ thuật truyền thống mà còn góp phần tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng trăm hộ dân.

Làng thêu ren Văn Lâm: Đây là nơi sản xuất các sản phẩm thêu tay truyền thống, được du khách yêu thích vì tính độc đáo và chất lượng cao. Các sản phẩm thêu tay từ Văn Lâm không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài, góp phần nâng cao giá trị kinh tế của khu vực.

Khai thác kinh tế di sản tại tỉnh Ninh Bình thời gian qua

Trong thời gian qua, tỉnh Ninh Bình đã tập trung khai thác hiệu quả tiềm năng di sản để phát triển kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch. Điều này được thể hiện qua các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản và xây dựng các sản phẩm du lịch độc đáo.

Đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng du lịch: Ninh Bình đã đầu tư hơn 10.000 tỷ đồng trong 5 năm gần đây để nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng. Những công trình như đường cao tốc, bãi đỗ xe và các khu dịch vụ tại các điểm di sản đã được cải thiện đáng kể. Sự đầu tư này không chỉ giúp thu hút khách du lịch trong và ngoài nước mà còn góp phần nâng cao chất lượng trải nghiệm của du khách.

Phát triển các sản phẩm du lịch đặc sắc: Tỉnh Ninh Bình đã xây dựng và đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, như 1- Du lịch sinh thái: Tập trung tại quần thể danh thắng Tràng An và Tam Cốc - Bích Động, nơi du khách có thể trải nghiệm chèo thuyền qua những dãy núi đá vôi kỳ vĩ và khám phá các hang động độc đáo; 2- Du lịch tâm linh: Chùa Bái Đính, với các công trình tôn giáo quy mô lớn, đã trở thành điểm nhấn thu hút hàng trăm nghìn lượt khách hành hương hàng năm, đặc biệt trong dịp lễ hội xuân; 3-Du lịch lịch sử và văn hóa: Cố đô Hoa Lư và các lễ hội truyền thống như lễ hội Trường Yên giúp tái hiện không gian lịch sử phong phú, tạo cơ hội cho du khách tìm hiểu về nền văn hóa đặc sắc của vùng đất này.

Bảo tồn di sản song hành với khai thác: Tỉnh đã triển khai nhiều chương trình bảo tồn và tôn tạo các di sản, bảo đảm rằng việc khai thác không làm ảnh hưởng đến giá trị nguyên bản. Các dự án, như phục hồi đền Đinh Tiên Hoàng, đền Lê Đại Hành và tôn tạo các hang động tại Tràng An đã nhận được sự đánh giá cao từ các chuyên gia và tổ chức bảo tồn quốc tế.

Hiệu quả kinh tế từ khai thác di sản: Năm 2019, du lịch đã đóng góp 6,2% GDP toàn tỉnh, chứng minh vai trò quan trọng của ngành này đối với kinh tế địa phương. Với lượng khách trung bình hàng năm lên đến hàng triệu lượt, ngành du lịch không chỉ tạo nguồn thu lớn mà còn tạo ra việc làm cho hàng ngàn lao động trong tỉnh. Những công việc, như hướng dẫn viên du lịch, dịch vụ lưu trú và các ngành, nghề hỗ trợ đều được hưởng lợi từ sự phát triển của kinh tế di sản.

Quảng bá hình ảnh trên trường quốc tế: Các sự kiện văn hóa quốc tế, như Liên hoan Phim quốc tế năm 2023 được tổ chức tại tỉnh Ninh Bình đã giúp nâng tầm hình ảnh của tỉnh trên bản đồ du lịch toàn cầu. Những nỗ lực trong việc quảng bá qua các kênh truyền thông quốc tế cũng đã thu hút sự quan tâm từ du khách nước ngoài.

Tổng lượng du khách đến tỉnh Ninh Bình đạt mốc trung bình hàng triệu lượt khách mỗi năm. Năm 2019, doanh thu du lịch đóng góp 6,2% GDP toàn tỉnh. Việc bảo tồn và khai thác hiệu quả các giá trị di sản đã góp phần nâng cao vị thế của tỉnh Ninh Bình trên bản đồ du lịch Việt Nam. Nhờ vào những chiến lược đúng đắn và sự đầu tư bài bản, tỉnh Ninh Bình đã trở thành hình mẫu thành công trong việc khai thác kinh tế di sản. Tuy nhiên, tỉnh vẫn cần đối mặt với các thách thức về bảo tồn và cạnh tranh trong khu vực, đòi hỏi những giải pháp dài hạn và sáng tạo hơn trong tương lai.

Trong quá trình khai thác và phát triển kinh tế di sản, tỉnh Ninh Bình đang phải đối mặt với một số thách thức lớn:

Nguy cơ suy giảm giá trị di sản: Việc khai thác du lịch quá mức có thể dẫn đến tác động tiêu cực lên môi trường và làm suy giảm giá trị văn hóa, lịch sử của các di sản. Ví dụ, tình trạng ô nhiễm môi trường từ rác thải nhựa tại các điểm du lịch, như Tràng An và Tam Cốc - Bích Động đã trở thành vấn đề nổi cộm.

Cạnh tranh từ các địa phương khác: Các tỉnh thành khác trong khu vực Bắc Bộ, như Hà Nội, Quảng Ninh cũng đầu tư mạnh mẽ vào phát triển du lịch. Điều này đòi hỏi tỉnh Ninh Bình phải liên tục đổi mới và tạo sự khác biệt để thu hút du khách.

Hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân sự: Mặc dù đã có sự đầu tư lớn, nhưng việc phân bổ nguồn lực cho bảo tồn và khai thác bền vững vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khi đối mặt với nhu cầu tăng trưởng du lịch ngày càng cao.

Tác động của biến đổi khí hậu: Các hiện tượng thời tiết cực đoan và nguy cơ lũ lụt ảnh hưởng trực tiếp đến cảnh quan thiên nhiên, đặc biệt tại các khu vực núi đá vôi như Tràng An.

Một số định hướng

Để vượt qua những thách thức và bảo đảm phát triển kinh tế di sản bền vững, tỉnh Ninh Bình cần tập trung vào các định hướng chiến lược sau:

Một là, đẩy mạnh bảo tồn di sản: Tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và bảo tồn các giá trị lịch sử, văn hóa, và thiên nhiên tại các điểm di sản. Sử dụng công nghệ số như thực tế ảo (VR) để tái hiện các giá trị văn hóa và giảm áp lực lên các di tích gốc.

Hai là, phát triển du lịch xanh: Khuyến khích các mô hình du lịch sinh thái, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu tác động tiêu cực từ rác thải nhựa. Các doanh nghiệp và du khách cần được khuyến khích sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường.

Ba là, nâng cấp kết cấu hạ tầng thông minh: Tích hợp công nghệ thông minh vào quản lý du lịch, như ứng dụng đặt vé trực tuyến, bản đồ du lịch số và hệ thống kiểm soát số lượng khách tham quan. Điều này không chỉ giúp nâng cao trải nghiệm du khách mà còn quản lý tốt hơn các tác động lên di sản.

Bốn là, xây dựng thương hiệu du lịch quốc tế: Đẩy mạnh quảng bá hình ảnh Ninh Bình qua các sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch mang tầm quốc tế. Các chiến dịch truyền thông sáng tạo trên nền tảng số như mạng xã hội, kênh video sẽ giúp mở rộng thị trường khách quốc tế.

Năm là, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Mở rộng các chương trình đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu cho nhân sự ngành du lịch, đặc biệt là hướng dẫn viên và nhân viên phục vụ. Tăng cường kỹ năng ngoại ngữ và nâng cao nhận thức về bảo tồn di sản trong cộng đồng.

Sáu là, hợp tác khu vực và quốc tế: Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như UNESCO, các tỉnh thành trong cả nước để chia sẻ kinh nghiệm và huy động nguồn lực phát triển du lịch bền vững.

Ninh Bình với tiềm năng và giá trị di sản đặc biệt đã chứng minh được vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế du lịch của Việt Nam. Tuy nhiên, để phát triển bền vững và khẳng định vị thế quốc tế, tỉnh cần tiếp tục đầu tư chiến lược vào bảo tồn di sản, nâng cấp kết cấu hạ tầng và tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo. Sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương sẽ là yếu tố then chốt giúp tỉnh Ninh Bình trở thành hình mẫu về phát triển kinh tế di sản không chỉ tại Việt Nam mà còn trên thế giới./.