Cho ý kiến về báo cáo giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn

Mục đích chính của cuộc giám sát là đánh giá tình hình ban hành và thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn từ năm 2006 đến 2011; làm rõ những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, vướng mắc; xác định nguyên nhân, trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, từ đó đưa ra các đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và thực hiện có hiệu quả hơn.

Kết quả giám sát cho thấy: Đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc huy động vốn đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn giai đoạn 2006 -2010 và năm 2011 đã từng bước được cải thiện; cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn được ưu tiên đầu tư và ngày càng hoàn thiện, tác động tích cực cho phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, cải thiện diện mạo nông thôn. Việc đầu tư phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp được chú trọng đã tác động tích cực đến sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Đồng thời, việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình mục tiêu khác đã đạt được nhiều kết quả to lớn trong giảm nghèo, phát triển bền vững; phương thức hoạt động của các hợp tác xã bước đầu được đổi mới, phù hợp hơn với cơ chế thị trường.

Tuy vậy, qua giám sát cũng cho thấy, nguồn lực đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn còn thiếu so với yêu cầu, chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, chưa huy động được nguồn lực đầu tư của toàn xã hội. Công tác lập và thực hiện quy hoạch còn hạn chế, chưa sát với thực tế; vẫn còn tình trạng đầu tư dàn trải, kéo dài, hiệu quả sử dụng vốn chưa cao; một số nơi còn xảy ra sai phạm trong quản lý đầu tư. Bên cạnh đó, dù công tác xóa đói, giảm nghèo đã đạt nhiều kết quả quan trọng nhưng chưa thực sự bền vững, nguy cơ phát sinh nghèo và tái nghèo vẫn ở mức cao; cơ sở hạ tầng mặc dù đã được tăng cường đầu tư nhưng nhiều khu vực vẫn còn khó khăn.

Đoàn giám sát đã kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành liên quan cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn; tăng cường các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quy hoạch; phân bổ nguồn vốn đầu tư công hợp lý; rà sóat, nâng mức hỗ trợ kinh phí, có kế hoạch bố trí nguồn lực để triển khai tốt các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình mục tiêu, dự án hỗ trợ có mục tiêu khác; đổi mới nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý đầu tư công… Đoàn giám sát cũng kiến nghị cần tăng cường vai trò giám sát của Quốc hội, hội đồng nhân dân, vai trò chỉ đạo điều hành của Chính phủ, các bộ và ủy ban nhân dân các cấp trong lĩnh vực đầu tư công nói chung và đầu tư cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn nói riêng…

Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao những cố gắng cao của đoàn giám sát đã hoàn thành khối lượng công việc lớn trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nhiều thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng phạm vi báo cáo còn dàn trải, nội dung chưa tập trung vào mục tiêu chính của cuộc giám sát là đầu tư công trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, nông thôn. Một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị báo cáo giám sát cần làm rõ hơn những nội dung liên quan đến chính sách đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đồng thời trả lời được câu hỏi: Hệ thống đầu tư công có gì bất cập, chính sách nào chưa phù hợp; làm thế nào để thu hút các thành phần đầu tư vào lĩnh vực này...? Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị đoàn giám sát cần sớm hoàn chỉnh báo cáo để trình Quốc hội khóa XIII vào kỳ họp thứ 3 sắp tới.

*Trong phiên làm việc chiều 18-4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã cho ý kiến về dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi).

Báo cáo thẩm tra sơ bộ về  dự thảo Luật của Ủy ban Kinh tế cho biết, đa số ý kiến tán thành sự cần thiết ban hành Luật Hợp tác xã (sửa đổi) như trong tờ trình của Chính phủ.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh, việc sửa đổi Luật Hợp tác xã lần này nhằm thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tập thể, xây dựng khung pháp luật cơ bản phù hợp với bản chất của tổ chức hợp tác xã (HTX); tăng năng lực cạnh tranh của kinh tế hộ gia đình, đặc biệt là kinh tế hộ  nông dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh quy mô vừa và nhỏ trong điều kiện cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế.

Một trong những vấn đề vẫn còn có ý kiến khác nhau đó là khái niệm, bản chất của HTX. Một số ý kiến tán thành với quy định của dự thảo Luật, cho rằng HTX là một tổ chức kinh tế tập thể tự chủ, bình đẳng với các loại hình doanh nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu chung, do các thành viên, cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân tự nguyện hợp tác với nhau về tư liệu sản xuất, sức lao động, cung cấp các sản phẩm dịch vụ, tự chủ sản xuất, kinh doanh nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập, đem lại lợi ích cho thành viên. Tuy nhiên, loại ý kiến thứ hai đề nghị giữ nguyên quy định trong Luật Hợp tác xã năm 2003 quy định HTX là tổ chức kinh tế tập thể hoạt động như một loại hình doanh nghiệp, tự chủ tự chịu trách nhiệm.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển, đây là một luật khó. Thứ nhất, thực tế các HTX hiện đang gặp khó khăn, hoạt động chưa chất lượng và manh mún, do vậy, sứ mệnh tạo hành lang pháp lý để mô hình HTX đi vào cuộc sống là một áp lực. Thứ hai, làm sao làm rõ được sự khác biệt giữa HTX và doanh nghiệp. Đồng chí cũng cho rằng cách quy định như trong dự thảo sẽ gây hiểu lầm HTX là tự cung, tự cấp, không phù hợp với nền kinh tế thị trường. Trong khi đó, mục tiêu tiên quyết của HTX là phải sản xuất hàng hóa, khi sản lượng dư thừa thì quay lại phân phối cho thành viên. Cũng liên quan đến nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX, đa số ý kiến nhận thấy dự thảo Luật chưa quy định rõ nguyên tắc đặc trưng trong quản lý HTX là “cơ chế đối nhân”. Đây là nguyên tắc quan trọng thể hiện bản chất HTX khác với loại hình doanh nghiệp.

Do đó, các thành viên đề nghị dự thảo Luật cần làm rõ, đồng thời xem xét điều chỉnh quy định thành viên được chia thu nhập còn lại chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX cho phù hợp với quy định về phân phối phần thu nhập còn lại theo mức độ sử dụng sản phẩm.

Giải trình về những vướng mắc liên quan đến khái niệm, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng mô hình HTX không chỉ là những người góp vốn mà đây là sự liên kết của các thành phần kinh tế, cá nhân để cùng giải quyết đầu vào, đầu ra của sản phẩm cũng như xây dựng thương hiệu tốt hơn.

Cũng theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, dự thảo Luật quy định mọi thành viên phải góp số vốn tối thiểu có thể là đất, là chất xám và quy ra tiền nhưng tối đa không quá 30% để không có xã viên chi phối, mọi thành viên trong HTX đều có quyền quyết như nhau.

Ngoài ra, một số vấn đề về tài sản, chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước, về điều kiện trở thành thành viên của HTX cũng đã được các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến. Trong đó vấn đề xử lý tài sản và xử lý tài sản khi giải thể của HTX cũng vẫn còn những tranh luận. Một loại ý kiến tán thành với dự thảo luật cho rằng đây là tài sản không chia, dù có biến động về thành viên thì tài sản đó vẫn cần được duy trì như là tài sản chung của cộng đồng thành viên. Trường hợp HTX giải thể, chấm dứt hoạt động thì phải chuyển tài sản cho các tổ chức phục vụ cộng đồng hoặc chính quyền địa phương quản lý. Loại ý kiến thứ hai cho rằng cần quy định tài sản không chia chỉ bao gồm phần được Nhà nước hỗ trợ giao hoặc cấp, phần còn lại nên do Hội đồng thành viên quyết định phương án xử lý để bảo đảm quyền tự chủ của HTX.

Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đồng ý với loại ý kiến thứ nhất và cho rằng việc duy trì tài sản không chia là điều kiện cần thiết cho sự tồn tại liên tục của HTX, là sự gắn kết các thành viên, ngăn ngừa các hành vi mua bán, chuyển nhượng HTX./.