Giữ vững mặt trận về tư tưởng của Đảng qua gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới đất nước

Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn xác định: “Công tác tư tưởng, lý luận là bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ… thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁽¹⁾; đây cũng là nhận thức, quan điểm nhất quán về vai trò của công tác tư tưởng của Đảng trong bất cứ hoàn cảnh lịch sử nào.

Trong tác phẩm “Làm gì?”, V.I. Lê-nin đã viết: “Không có lý luận cách mạng thì cũng không thể có phong trào cách mạng”⁽²⁾. Chỉ dẫn này được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Chủ tịch Hồ Chí Minh trích dẫn lại trên trang bìa cuốn sách “Đường Kách mệnh” để huấn luyện cán bộ, chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận động... Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới làm nổi trách nhiệm cách mệnh tiền phong^”(3).

Đại hội VI của Đảng (năm 1986) đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trước hết là đổi mới về tư duy, nhất là tư duy kinh tế. Để chuẩn bị cho Đại hội VI của Đảng, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 82-CT/TW, ngày 15-4-1986, “Về công tác tư tưởng năm 1986”, mở đường về tư tưởng, lý luận để đất nước bước sang giai đoạn phát triển mới.

Cuối những năm 90 của thế kỷ XX, thời điểm có những tác động lớn về mặt tư tưởng, khi hệ thống các nước chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng, tan rã, Đảng ta đã kiên định những nguyên tắc trong tổ chức và hoạt động, đặc biệt giữ vững mặt trận tư tưởng. Hội nghị Trung ương 6 (lần 2) khóa VIII ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 2-2-1999, “Về một số vấn đề cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay”, xác định rõ những vấn đề về quan điểm có tính nguyên tắc: 1- Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là mục tiêu, lý tưởng của Đảng ta, dân tộc ta; 2- Chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng; 3- Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo cách mạng Việt Nam; không chấp nhận “đa nguyên, đa đảng”⁽⁴⁾.

Đây là những bài học vô cùng quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, trong đó có xây dựng Đảng về tư tưởng, giúp công cuộc đổi mới đi đúng hướng, tạo sự thống nhất cao trong toàn Đảng; phê phán, đấu tranh kịp thời những tư tưởng lệch lạc, sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đảng tiếp tục khẳng định bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định lý tưởng, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đảng luôn kiên định, giữ vững ngọn cờ tư tưởng, lý luận trong bất luận hoàn cảnh lịch sử nào, luôn xác định công tác tư tưởng đi trước mở đường để tiên phong dẫn đường, soi đường, đi cùng thực hiện, để cổ vũ, chung sức cùng các lực lượng cách mạng và đi sau tổng kết, rút ra những bài học thực tiễn, khái quát thành lý luận, để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam...

Các kỳ Đại hội của Đảng tiếp tục nhất quán nguyên tắc quan trọng này, trong đó, Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, không ngừng vận dụng và phát triển sáng tạo phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Kiên định đường lối đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng”⁽⁵⁾.

Những năm đầu đổi mới, lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội trên thế giới và ở nước ta đứng trước thách thức to lớn. Báo cáo chính trị tại Đại hội VI của Đảng đã chỉ rõ: “Trong lĩnh vực tư tưởng, đã bộc lộ sự lạc hậu về nhận thức lý luận và vận dụng các quy luật đang hoạt động trong thời kỳ quá độ; đã mắc bệnh duy ý chí, giản đơn hóa, muốn thực hiện nhanh chóng nhiều mục tiêu của chủ nghĩa xã hội trong điều kiện nước ta mới ở chặng đường đầu tiên. Chúng ta đã có những thành kiến không đúng, trên thực tế, chưa thật sự thừa nhận những quy luật của sản xuất hàng hóa đang tồn tại khách quan; do đó, không chú ý vận dụng chúng vào việc chế định các chủ trương, chính sách kinh tế”⁽⁶⁾.

Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết chuyên đề, quy định… về công tác lý luận, như Nghị quyết số 01-NQ/TW, ngày 28-3-1992 của Bộ Chính trị khóa VII, về “Tăng cường công tác lý luận trong thời kỳ mới”, Nghị quyết số 37-NQ/TW, ngày 9-10-2014 của Bộ Chính trị “Về công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030”; Quy định số 285-QĐ/TW, ngày 25-4-2015 của Bộ Chính trị “Về dân chủ trong nghiên cứu lý luận chính trị trong các cơ quan đảng, nhà nước”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX “Về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa X “Về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới”,… góp phần làm sáng rõ lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, lý luận về đường lối đổi mới, củng cố và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng, lý luận của Đảng.

Công tác lý luận góp phần “nâng cao vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁽⁷⁾. Đại hội XIII của Đảng đánh giá: “Lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam ngày càng hoàn thiện và từng bước được hiện thực hóa”⁽⁸⁾.

Đại hội VII (năm 1991), Đảng ta đã xác định tư tưởng Hồ Chí Minh là một bộ phận trong nền tảng tư tưởng của Đảng: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”⁽⁹⁾, đến Đại hội IX của Đảng đã đưa ra định nghĩa khá hoàn chỉnh: Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Khẳng định lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động là bước phát triển quan trọng trong nhận thức và tư duy lý luận của Đảng.

Qua các kỳ đại hội của Đảng, Đảng luôn coi trọng công tác tuyên truyền, giáo dục lý luận chính trị trong toàn Đảng. Đảng yêu cầu toàn Đảng phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung và phương thức công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng, nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Văn kiện Đại hội VI chỉ rõ: “Quán triệt các nghị quyết của Đại hội đến từng đảng viên, từng người lao động, tạo nên sự đổi mới về nhận thức, nâng cao nhiệt tình cách mạng của cán bộ, đảng viên và nhân dân là nhiệm vụ hàng đầu của công tác tư tưởng” và “Công tác tư tưởng phải đổi mới về nội dung và hình thức, tổ chức và phương pháp, con người và phương tiện”⁽¹⁰⁾. Đến Đại hội XIII của Đảng, Đảng vẫn nhất quán chủ trương: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nắm chắc, dự báo đúng, định hướng chính xác, xử lý đúng đắn, kịp thời các vấn đề tư tưởng trong Đảng, trong xã hội”⁽¹¹⁾.

Các cấp ủy, tổ chức đảng đẩy mạnh công tác giáo dục lý luận chính trị, đổi mới cả về nội dung và hình thức giáo dục, phát huy lợi thế của khoa học - công nghệ để tăng cường các hình thức học tập lý luận chính trị bằng trực tuyến,…

Các quy định của Đảng về chế độ học tập lý luận chính trị trong Đảng ngày càng hoàn thiện⁽¹²⁾. Nhờ đó, công tác học tập, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức lý luận chính trị ngày càng đi vào nền nếp, nâng cao chất lượng, góp phần khắc phục tình trạng ngại, lười học tập lý luận chính trị trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, nâng cao ý thức trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng.

Đội ngũ cán bộ, đảng viên thường xuyên được học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, nêu cao tinh thần tự học tập, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn công tác, tích cực đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng trên lĩnh vực tư tưởng là phê phán, phản bác các quan điểm xuyên tạc, sai trái, vạch trần bản chất phản động của các thế lực thù địch; góp phần củng cố niềm tin, nâng cao nhận thức, bồi đắp lý tưởng của đội ngũ cán bộ, đảng viên và nhân dân vào nền tảng tư tưởng của Đảng. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng tiếp tục xác định nhiệm vụ: “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết và thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị; đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”⁽¹³⁾. Theo đó, việc bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là một nội dung cơ bản, hệ trọng, sống còn của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân; trong đó, các lực lượng tuyên giáo, công an, quân đội, thông tin, truyền thông là nòng cốt, cơ quan báo chí là lực lượng xung kích; là công việc tự giác thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, từng địa phương, đơn vị, mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu. Thực hiện phương châm gắn “xây” và “chống”, dân chủ gắn với kỷ luật, kỷ cương, kết hợp vận động, giáo dục với xử lý vi phạm; quyết liệt, hiệu quả, thích ứng nhanh với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, quản lý không gian mạng an toàn, lành mạnh.

Qua gần 40 năm đổi mới, công tác xây dựng Đảng về tư tưởng đạt nhiều kết quả quan trọng, có ý nghĩa sâu sắc, góp phần bảo vệ và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của Đảng luôn chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống xã hội. Công tác xây dựng Đảng về tư tưởng thực sự là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng, góp phần nâng cao nhận thức, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, sự thống nhất trong Đảng, đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi “diễn biến hòa bình”, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Công tác tư tưởng góp phần huy động sức mạnh của toàn Đảng, toàn dân trong thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng. Sau gần 40 năm đổi mới, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng được hoàn thiện đầy đủ hơn. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực. Quốc phòng, an ninh được tăng cường, tiềm lực quốc phòng toàn dân được xây dựng khá toàn diện. Công tác đối ngoại ngày càng mở rộng, tạo thuận lợi cho hợp tác quốc tế để phát triển đất nước. Đời sống mọi mặt của nhân dân được nâng lên, lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước được giữ vững, tăng cường. Công tác tư tưởng góp phần quan trọng để “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử là kết tinh sức sáng tạo của Đảng và nhân dân ta, khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta là phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại; khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác tư tưởng còn bộc lộ những hạn chế, có những thời điểm công tác tư tưởng chưa thực sự được coi trọng, thiếu kịp thời, tính thuyết phục chưa cao; công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận chưa được quan tâm đúng mức, chưa đáp ứng yêu cầu, một số vấn đề mới, khó, phức tạp chưa được làm sáng tỏ; việc truyền bá, giáo dục lý luận chính trị có khi còn xơ cứng, giáo điều; công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch chưa kịp thời.

Trong thời gian tới, Đảng ta tiếp tục lãnh đạo đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ, sâu rộng công cuộc đổi mới, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn thách thức, vững vàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới; thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, khi Đảng tròn 100 năm thành lập; hướng tới hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước. Công tác tư tưởng của Đảng phải luôn bám sát nhiệm vụ chính trị của giai đoạn cách mạng mới, đời sống xã hội, nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, hoàn thiện hệ thống lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Thực hiện nghiêm quy định dân chủ trong nghiên cứu lý luận chính trị, tạo môi trường dân chủ, khuyến khích tìm tòi, sáng tạo, phát huy trí tuệ của tổ chức, cá nhân.

Đổi mới căn bản nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục lý luận chính trị theo phương châm khoa học, thực tiễn, sáng tạo và hiện đại. Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Xây dựng Đảng về tư tưởng phải thực hiện đồng bộ với công tác xây dựng Đảng về chính trị, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Nắm bắt kịp thời dư luận xã hội, chủ động định hướng dư luận xã hội, phục vụ  kịp thời cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước.

Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, góp phần xây dựng, hoàn thiện và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong kỷ nguyên phát triển./.

-----------------------------

(1) Văn kiện Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr. 41
(2) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2005, t. 6, tr. 30
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 2, tr. 279
(4) Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2015, t. 58, tr. 58
(5) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII,  Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, t. II, tr. 231
(6) Văn kiện Đảng Toàn tập, Sđd, t. 47, tr. 361
(7) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 66, tr. 418
(8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 103
(9) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 51, tr. 253 - 254
(10) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 47, tr. 460
(11) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 181
(12) Như: Quyết định số 54- QĐ/TW, ngày 12- 5-1999 của Bộ Chính trị, “Về chế độ học tập lý luận chính trị trong Đảng”, Nghị quyết số 32-NQ/TW, ngày 26-5-2014 của Bộ Chính trị “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý”, Quy định số 57-QĐ/TW, ngày-8-2-2022 của Ban Bí thư “Về đối tượng, tiêu chuẩn và phân cấp đào tạo lý luận chính trị”; Quy định số 145-QĐ/TW, ngày 10-5-2024 của Bộ Chính trị “Về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”; Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 9-2-2018 của Ban Bí thư “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới”; Chỉ thị 05-CT/TW, ngày 15-5-2016 của Bộ Chính trị khóa XII, về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”
(13) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 183