Tái cấu trúc đầu tư phát triển khu kinh tế biển theo hướng nào?

Chỉ nên tập trung đầu tư cho một số KKT trọng điểm

Theo nghiên cứu của PGS. TS Nguyễn Quang Thái, Phó Chủ tịch Hội khoa học kinh tế Việt Nam: Với nguồn ngân sách đầu tư cho KKT hiện nay, để phát triển thông thoáng, đúng tầm thì chỉ nên phát triển khoảng 3 KKT là đủ.

“Tôi cho rằng, cảng biển phải tập trung ở 3 miền Bắc, Trung, Nam. Còn KKT chỉ tập trung làm 3 KKT với cơ chế thông thoáng, đủ sức thu hút đầu tư trong và ngoài nước, tạo sự khác biệt với các khu khác”, PGS. TS Nguyễn Quang Thái nói.

Trong điều kiện “bầu sữa” ngân sách có hạn, nhiều chuyên gia cảnh báo: Vấn đề cấp bách cần giải quyết ngay lúc này là phải xác định lại quan điểm phát triển, nhất là vai trò và quy mô phát triển KKT biển.

Theo Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam: KKT sinh ra để tham dự cuộc chơi toàn cầu, là điểm cạnh tranh quốc tế và là điểm kết nối phát triển vùng - quốc gia với thế giới chứ không phải của riêng địa phương. Vì vậy, cùng với mấu chốt quan trọng là thể chế chính sách minh bạch, phù hợp, việc phát triển trong thời gian tới chỉ nên tập trung cho 4 KKT biển quy mô lớn gắn với 4 vùng kinh tế trọng điểm.

“Đây chính là 4 cửa mở quốc tế, 4 tọa độ kết nối phát triển vùng. Là điều kiện tiền đề cho sự bùng nổ và lan tỏa phát triển vùng. Đặc biệt, về cấp độ thể chế, đây phải là 4 đặc khu kinh tế. Với những tiêu chí này, ngân sách Nhà nước nên tập trung cho 4 KKT biển gồm: KKT Hải Phòng; KKT Đà Nẵng - Lăng Cô - Chân Mây; KKT tự do Vũng Tàu và đặc KKT Phú Quốc”, Tiến sĩ Trần Đình Thiên nói.

Theo PGS. TS Bùi Tất Thắng, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Trong thời gian tới, cần có một nghiên cứu toàn diện đối với hệ thống các KKT biển để phân loại những KKT biển nào có điều kiện phát triển tốt nhất thì ưu tiên, tập trung đầu tư trước.

“Có 4 điểm cần lưu ý. Thứ nhất, về mặt vị trí địa lý, đây phải là những nơi có lợi thế và khả năng phát triển. Thứ hai là phải có sự hậu thuẫn về các nguồn lực phát triển, trong đó có nguồn lực về tài chính, nguồn lực về con người, bao gồm cả những lực lượng lao động bình thường cho đến những lực lượng lao động có trình độ. Thứ ba, chính sách ở KKT biển đó phải hấp dẫn, phải tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi cho nhà đầu tư. Thứ tư, KKT biển phải có mối liên hệ giữa trong khu và ngoài khu. Tốt nhất phải là một điểm giao lưu với thế giới”, ông Bùi Tất Thắng phân tích.

Nên lựa chọn nhà đầu tư và ngành cần đầu tư

Là một trong những doanh nghiệp tiên phong đầu tư tại KKT mở Chu Lai, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần ô tô Trường Hải, ông Trần Bá Dương cho rằng: Rất nhiều KKT biển chưa được đầu tư hoặc không được đầu tư như quy định. Vì vậy, sự phát triển của các KKT biển phải được định hướng lại. Phải phân biệt rõ sự khác biệt giữa KKT biển và KCN để thu hút đúng nhà đầu tư. KKT biển phải có các ngành cốt lõi nhằm tạo ra những “quả đấm thép”. Nếu cứ dồn tất cả các nhà đầu tư cần đất vào KKT thì sẽ không tạo ra được giá trị gia tăng cần thiết.

Trong khi đó, Phó Trưởng Ban quản lý KKT Dung Quất, ông Lê Văn Dũng cho rằng, nhìn từ thực tế của Dung Quất cho thấy, đã đến lúc cần phải có những thay đổi cơ bản trong việc xúc tiến đầu tư vào các KKT biển. Phải tập trung thu hút các dự án đầu tư nước ngoài. Công tác xúc tiến đầu tư phải được chú trọng hiệu quả, tránh tình trạng những đợt đi xúc tiến đầu tư trở thành chuyến đi du ngoạn. Cần xác định lợi thế cạnh tranh của các KKT là gì? Nếu xác định là công nghiệp nặng thì cần đánh giá ngành gì là lợi thế nhất.

Ông Lê Văn Dũng cũng cho rằng: Chỉ nên tập trung thu hút đầu tư ở khu vực châu Á. Thực tế, Nhật Bản, Hàn Quốc là những nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam hiện nay. Trong giai đoạn hiện nay, không nhất thiết phải xúc tiến thương mại tại châu Âu, châu Mỹ. Các quốc gia tại 2 khu vực này đều có trình độ tự động hóa cao, không có nhu cầu chuyển dịch đầu tư. Hơn nữa, xu hướng đầu tư của doanh nghiệp tại 2 khu vực này là bất động sản, ngân hàng, hàng không, bảo hiểm… Đây là những mảng có giá trị gia tăng cao ít sử dụng lao động, trong khi các KKT ven biển nước ta không có lợi thế như vậy.

Đồng tình với quan điểm này, TS Trần Đình Thiên cho rằng, việc lựa chọn một số ít KKT để tập trung ưu tiên phát triển sẽ cho phép giải quyết tốt các vấn đề về tốc độ hình thành, nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực cho các KKT.

Hiện tại, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang chuẩn bị các phương án và tham vấn các chuyên gia trong nước và quốc tế nhằm đánh giá và rà soát lại các KKT biển để có chiến lược phát triển phù hợp. Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh: Việc phát triển KKT biển sẽ theo tiêu chí phân kỳ đầu tư. Theo đó, một số KKT biển có khả năng tạo đột phá sẽ được tập trung đầu tư, một số khu khác phát triển không hiệu quả có thể bị đề xuất rút giấy phép.

Quá trình tái cơ cấu kinh tế, trong đó có sự phát triển các KKT biển đang đứng trước bộn bề công việc. Có một ví dụ và kinh nghiệm quốc tế chúng tôi muốn dẫn chứng là: Để tạo điểm đột phá và hình thành động lực phát triển mạnh, kéo theo cả nền kinh tế đi lên, trong giai đoạn đầu của công cuộc cải cách mở cửa, Trung Quốc lựa chọn xây dựng chỉ 5 đặc khu kinh tế ở vùng duyên hải phía Nam là những địa điểm có những lợi thế phát triển đặc thù và rất đặc biệt. Hàn Quốc -  một nền kinh tế có quy mô GDP hàng nghìn tỷ USD, nhưng cho đến nay chỉ tập trung xây dựng 2 KKT tự do cấp quốc gia. Xin lưu ý là các KKT này đều là KKT biển, đều là những khu mở cửa đẳng cấp quốc tế, được vận hành bằng hệ thống cơ chế đặc thù và hiện đại./.