Từ “không thể” tới “có thể”

TCCSĐT - Cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu diễn ra từ hơn một năm nay, và “căn bệnh” này dường như ngày một trầm kha. Chính sách nới lỏng tiền tệ có thể là chiếc phao cứu sinh cuối cùng được tung ra để cứu đồng ơ-rô (euro), nhưng khả năng dẫn tới đồng ơ-rô đổ vỡ vẫn không giảm. Đặc biệt, nếu lạm phát kéo dài, đồng ơ-rô sẽ rơi vào tình thế nguy hiểm hơn. Thậm chí, những câu hỏi đại loại như: “Liệu đồng ơ-rô có biến mất?”, “Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) có còn cơ sở để tồn tại?”... đã được thốt ra không chỉ một lần. Từ chỗ dùng từ “không thể” sụp đổ để nói về tương lai của đồng ơ-rô, nay người ta buộc phải chuyển sang dùng từ “có thể”.

Loay hoay đối phó...

Hệ thống phúc lợi của châu Âu, được hình thành từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, lâu nay vẫn được coi như viên đá tảng chia sẻ sự phồn vinh. Thế nhưng, cái hệ thống một thời từng được cho là bền vững và lý tưởng này đang bị đe dọa bởi làn sóng nợ nần liên tiếp xô bờ các quốc gia sử dụng đồng tiền chung châu Âu (ơ-rô), đe dọa xóa sổ Eurozone vừa mới xuất hiện và đi vào hoạt động từ đầu năm 1999.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, đây là hậu quả của một thời gian dài "vung tay quá trán", khiến nhiều quốc gia châu Âu lâm vào cảnh "thủng túi ngân sách" tự lúc nào không biết. Các giải pháp cứu trợ cả gói dành cho Hy Lạp và Ai-len thực chất là để cứu trợ các ngân hàng châu Âu đã cho hai nước này vay và mua trái phiếu chính phủ một cách khinh suất. Do vậy, ngoài hai nước Hy Lạp và Ai-len, sắp tới có thể là Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, thậm chí cả I-ta-li-a và Hung-ga-ri cũng sẽ được cứu trợ một cách hào phóng. Song từ thực tế đó, người ta buộc phải nghi ngờ rằng: Dường như Quỹ Ổn định tài chính châu Âu (EFSF) với số tiền 750 tỉ ơ-rô của Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) sẽ không thể đủ tiền để trang trải cho công việc đó. Với đà này, chúng phải có số tiền nhiều gấp đôi hoặc gấp ba. Và liệu các quỹ này có thể chia được mấy gói cứu trợ để “điều trị” hiệu quả “căn bệnh trầm kha” khủng hoảng nợ công? Sự trợ giúp tài chính đối với Hy Lạp và Ai-len có thể tạm thời trấn an các thị trường, nhưng điều gì sẽ xảy ra sau đó 2 năm, khi các chương trình hỗ trợ kết thúc và liệu đến khi đó EU có thể tránh được vấn đề tái cơ cấu nợ? Quả thật, không thể không nghi ngờ tính bền vững của cơ chế cứu trợ khi nó đang bị chính người dân ở các nước phải góp tiền cho EFSF phản đối mạnh mẽ. Sự kiên nhẫn của Đức, Pháp, Hà Lan và Áo (những quốc gia góp tiền) đang gần tới giới hạn.

Có nhiều dấu hiệu cho thấy, Eurozone đang trên bờ vực sụp đổ. Vấn đề chỉ còn là thời điểm. Cuộc khủng hoảng nợ công tại một số nước châu Âu rõ ràng là không thể giải quyết được bằng các chính sách như hiện nay. Một khi Hy Lạp và Ai-len từ bỏ đồng ơ-rô, thì Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và thậm chí cả I-ta-li-a cũng có thể bị buộc phải làm như vậy. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc đặt dấu chấm hết cho đồng ơ-rô.

Giải pháp có hữu hiệu?

Các nhà phân tích cho rằng, đã đến lúc cần hành động mạnh mẽ hơn nữa để giải quyết vấn đề cốt lõi của Eurozone, vốn chỉ dựa vào một liên minh tiền tệ mà không có sự trợ giúp bền vững của một liên minh chính trị rộng lớn hơn. Đến bao giờ Eurozone mới nhận thấy chân lý trong nhận xét của cựu Thủ tướng Bỉ Ghi Véc-hốp-xtát (Guy Verhofstadt) rằng: "Đồng ơ-rô không thể tồn tại nếu nó tiếp tục chịu sự quản lý của 16 chính phủ thành viên Eurozone”. Đã đến lúc các nước trong khu vực này cần lập ra một cơ quan quản lý kinh tế chung.

Trong bối cảnh các thể chế trong khu vực đồng ơ-rô đang đối phó với cuộc khủng hoảng nợ thứ hai tại Ai-len, các nhà phân tích cũng đã nghĩ tới chuyện các thể chế này sẽ xoay sở thế nào nếu có thêm cuộc khủng hoảng nợ thứ ba, thậm chí thứ tư, thứ năm… khi mà "hiệu ứng đô-mi-nô" đã bắt đầu.

Theo quy định chung, tỷ lệ nợ công tối đa của một quốc gia thành viên Eurozone là 60% GDP và mức thâm hụt ngân sách hằng năm không vượt quá 3% GDP. Thế nhưng, trên thực tế, hiện chỉ có 2 trong số 16 nước thuộc Eurozone đáp ứng đủ tiêu chí là Phần Lan và Luých-xăm-bua. Sự "vượt rào tập thể" này là một trong những nguyên nhân chính khiến châu Âu trở thành "đệ tử của chúa Chổm". Hiện tại, tổng giá trị nợ của Eurozone đã chiếm tới 84% GDP của khối và ngày càng khiến giới đầu tư lo lắng.

Trước viễn cảnh u ám này, chẳng rõ là tương lai của Eurozone sẽ đi về đâu. Liệu giải pháp mở rộng quy mô của EFSF và cho phép Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phát hành trái phiếu nợ chung cho cả Eurozone có phát huy tác dụng? Tuy nhiên, các thành viên của Eurozone cho rằng, việc trắc nghiệm áp lực vòng hai đối với các ngân hàng còn quan trọng hơn việc phát hành trái phiếu. Và điều mà các thành viên EU cần là cứu trợ cả gói, chứ không phải những khoản cứu trợ đứt quãng, khi mà viễn cảnh có thêm nhiều nước lâm vào khủng hoảng nợ đã không còn xa vời.

Gần đây, tại Hội nghị Thượng đỉnh EU diễn ra trong hai ngày 16 và 17-12, các nhà lãnh đạo 27 quốc gia thành viên EU đã đạt được sự đồng thuận cao trong việc sửa đổi hạn chế Hiệp ước Li-xbon, nhằm tạo ra một cơ chế cứu trợ thường trực đối với các nước thành viên Eurozone khi gặp khó khăn nghiêm trọng về tài chính, như đối với trường hợp của Hy Lạp và Ai-len hiện nay. Theo đó, Quỹ Cứu trợ tài chính thường trực sẽ ra đời, và EU hy vọng đây chính là một biện pháp quan trọng để bảo đảm sự ổn định của Eurozone trong tương lai. Tuy nhiên, sự sửa đổi hạn chế này vẫn phải chờ hai năm để quốc hội các nước thành viên thông qua mới có hiệu lực.

Liệu giải pháp dường như cuối cùng này có phát huy tác dụng hữu hiệu và lâu dài để chấm dứt “căn bệnh trầm kha” ngày càng có nguy cơ lây lan ra diện rộng? Thật khó mà đoán định được điều gì sẽ xảy ra nếu như giải pháp đó lại rơi vào vòng luẩn quẩn mới. Vả lại, còn những hai năm nữa nó mới được thực thi và khi đó, rất có thể vấn đề nợ công và sự khủng hoảng của đồng ơ-rô đã trở nên quá trầm trọng, khó bề cứu chữa. Và nếu thế, lời nhận xét nói trên của cựu Thủ tướng Bỉ Ghi Véc-hốp-xtát vẫn cứ tỏ ra chí lý./.