Việt Nam - Man-ta: nhiều cơ hội tăng cường quan hệ tốt đẹp

Đôi nét về Cộng hòa Man-ta

Đúng như nghĩa tên gọi là “nơi trú ẩn an toàn”, Man-ta được biết đến là quốc gia ôn hòa. Với 420 nghìn dân, diện tích 316 km², Man-ta là một trong những quốc gia nhỏ và có mật độ dân số cao nhất thế giới. Theo kết quả điều tra tại 33 nước (28 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu, cùng với Ai-xơ-len, Na-uy, Xéc-bi-a, Thụy Sĩ và Thổ Nhĩ Kỳ), trong năm 2013, Man-ta là quốc gia có chính phủ điện tử được xếp loại tốt nhất(1), với các chỉ số đạt loại xuất sắc. Hiện nay, Man-ta đang tiếp tục đầu tư, thực hiện các sáng kiến nhằm tăng cường cung cấp dịch vụ công trực tuyến, đơn giản hóa các thủ tục hiện tại và cung cấp thêm nhiều dịch vụ(2).

Man-ta có nền giáo dục khá phát triển, áp dụng theo mô hình của Vương quốc Anh. Tại đây, từ năm 1946, bậc tiểu học được miễn phí và bắt buộc, còn đối với bậc trung học, được áp dụng miễn phí và bắt buộc từ năm 1971. Tỷ lệ người trưởng thành biết chữ là 99,5% (3). Tiếng Man-ta và tiếng Anh cùng được sử dụng để dạy ở cấp tiểu học, trung học và đại học. Cả hai ngôn ngữ này đều là môn học bắt buộc. Chính vì vậy, ngoài tiếng Man-ta, tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức tại Man-ta. Đây là một lợi thế của nước này khi học sinh, sinh viên và rộng hơn là người lao động có thể sử dụng thành thạo cả tiếng mẹ đẻ, tiếng I-ta-li-a và tiếng Anh. Ngoài ra, sinh viên Man-ta còn học các ngôn ngữ khác, như Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Trung Quốc, A-rập,…

Man-ta là nền kinh tế nhỏ nhất trong khu vực sử dụng đồng ơ-rô nhưng đã phục hồi sau cuộc suy thoái năm 2009. Năm 2013, thâm hụt ngân sách của Man-ta là 2,8% GDP, so với 3,3% GDP vào năm 2012; năm 2014, con số này được dự báo là 2,5% GDP. Lạm phát ở Man-ta trong năm 2013 là 1%, năm 2014 là 1,2% và dự kiến 1,9% năm 2015. Tỷ lệ thất nghiệp của Man-ta ở mức thấp nhất EU, với 6,4% trong năm 2012. Lực lượng lao động được phân bố theo các lĩnh vực, gồm nông nghiệp chiếm 1,4%; công nghiệp: 22,2%, dịch vụ: 76,4%. Năm 2013, tăng trưởng GDP thực tế của Man-ta là 2,4%. Hiện nay, GDP của Man-ta ở mức 11,22 tỷ USD, GDP bình quân đầu người là 29.200 USD. Tỷ trọng các ngành kinh tế là dịch vụ chiếm 74% GDP, công nghiệp chiếm 23% GDP, nông nghiệp là 3% GDP. Dự báo, GDP của Man-ta sẽ đạt 2,3% trong năm 2014 và năm 2015(4).

Man-ta có ít nguồn năng lượng và thiếu nguồn nước ngọt; tài nguyên thiên nhiên chính là đá vôi. Tuy nhiên, do Man-ta nằm ở giữa châu Âu và Bắc Phi, nên có vị trí địa lý thuận lợi cho giao thương quốc tế. Kể từ giữa những năm 80 của thế kỷ XX, với các hải cảng lớn, Man-ta đã trở thành điểm trung chuyển vận tải hàng hóa và là một trung tâm tài chính. Man-ta chỉ sản xuất 20% nhu cầu thực phẩm. Ngành công nghiệp của Man-ta phát triển khá mạnh, có khả năng cạnh tranh cao tại châu Âu. Nhiều sản phẩm của Man-ta đã được xuất khẩu trên toàn thế giới. Công nghiệp của Man-ta có các ngành quan trọng, như điện tử, đóng và sửa chữa tàu, xây dựng, thực phẩm và đồ uống, dược phẩm, giày dép, quần áo, thuốc lá. Ngành dịch vụ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Man-ta, gồm hàng không, tài chính, công nghệ thông tin, du lịch,… Trong vài năm gần đây, dịch vụ tài chính của Man-ta phát triển và đã có những đóng góp lớn cho nền kinh tế nước này. Trong những năm tới, các ngành ngân hàng, tài chính, bảo hiểm vẫn tiếp tục là động lực của nền kinh tế Man-ta. Du lịch tiếp tục là một ngành quan trọng khi nước này là một điểm du lịch quốc tế được ưa chuộng với khí hậu ấm áp, nhiều khu giải trí và di tích lịch sử, bao gồm 9 di sản thế giới được UNESCO công nhận. Năm 2013, ngành du lịch Man-ta đã thu được 1,3 tỷ ơ-rô; hạ tầng du lịch đã được cải thiện đáng kể. Đáng chú ý, Man-ta đang được coi là một điểm đến về du lịch y tế, với 17 loại hình dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao. Hiện nay, Man-ta đang cạnh tranh với khu vực Viễn Đông và Mỹ La-tinh để thu hút khách du lịch y tế từ Mỹ.

Trong thương mại quốc tế, Man-ta chủ yếu xuất khẩu các hàng hóa, như máy móc thiết bị cơ khí, nhiên liệu khoáng, dầu và các sản phẩm, dược phẩm, sách báo, máy bay, các thiết bị tàu vũ trụ, đồ chơi và thiết bị thể thao. Các đối tác quan trọng trong xuất khẩu của Man-ta là Đức (chiếm 14,9%), Pháp (12,3%), I-ta-li-a (7,2%), Anh (5,2%), Li-bi (5%), Hà Lan (4,1%). Man-ta nhập khẩu các hàng hóa chính gồm nhiên liệu khoáng, dầu và các sản phẩm, máy móc điện, máy móc thiết bị cơ khí, nhựa và hàng hóa bán thành phẩm khác, phương tiện vận tải và phụ tùng, thực phẩm, đồ uống, thuốc lá,... Các đối tác chính là I-ta-li-a chiếm 39,2%, Anh (7,3%), Pháp (7,3%), Đức (6,4%), Tây Ban Nha (4,1%) (5).

Trong thu hút FDI, Man-ta có thế mạnh là môi trường xã hội ổn định, hệ thống chính trị, pháp lý, các quy định, thuế công ty công khai, rõ ràng, minh bạch. Luật khuyến khích kinh doanh của Man-ta tạo thuận lợi cho thu hút đầu tư nước ngoài vào nước này. Theo đó, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ được ưu đãi về thuế, cũng như các khuyến khích phi tài chính để thực hiện kinh doanh tại Man-ta. Chính vì vậy, từ năm 1987 trở lại đây, nguồn FDI đã gia tăng đáng kể vào các ngành hàng hải, hàng không, tài chính và văn hóa. Hiện nay, có hơn 200 công ty nước ngoài đang hoạt động tại Man-ta (6).

Trong quan hệ quốc tế, Man-ta theo đuổi chính sách trung lập, trong khi vẫn giữ mối quan hệ chặt chẽ với châu Âu và Mỹ. Chính sách đối ngoại của Man-ta chú trọng đến cuộc chiến chống đói nghèo thông qua phát triển và thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc. Đồng thời, Man-ta cũng quan tâm đến phát triển công nghệ thông tin, an ninh mạng, biến đổi khí hậu, thương mại công bằng, bình đẳng giới, người già và trẻ em, giáo dục đào tạo và phát triển năng lực con người, biến đổi khí hậu, thương mại và đầu tư. Chủ trương ngoại giao của Man-ta là “hỗ trợ nhân đạo và phát triển, dựa trên giá trị của tình đoàn kết”.

Là một nước nhỏ nên Man-ta chọn lọc trong việc lựa chọn đối tác quan hệ. Do lịch sử, Man-ta có quan hệ khá chặt chẽ với Anh. Bên cạnh ưu tiên chính phát triển quan hệ với các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU), Man-ta chú trọng mở rộng quan hệ với các nước láng giềng trong khu vực Địa Trung Hải và Bắc Phi, các nước lớn ở Trung Âu và vùng Ban-tíc, tại châu Á là Trung Quốc.

Quan hệ Việt Nam - Man-ta

Năm 2014 ghi dấu 40 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam và Man-ta (1974 - 2014). Tổng thống Cộng hòa Man-ta đã khẳng định, Man-ta và Việt Nam có nhiều cơ hội để tăng cường quan hệ tốt đẹp giữa hai nước trên cơ sở hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng có lợi trong suốt 40 năm qua.

Về chính trị, các nhà lãnh đạo cấp cao Man-ta luôn khẳng định tình cảm của Chính phủ và nhân dân Man-ta dành cho Việt Nam. Năm 2009, Tổng thống Man-ta G. A-bê-la đã khẳng định nhân dân Man-ta rất ngưỡng mộ và khâm phục truyền thống đấu tranh anh dũng của nhân dân Việt Nam; Việt Nam là tấm gương sáng về lòng dũng cảm, sự sáng tạo, tinh thần yêu chuộng hòa bình, công lý và hữu nghị đối với nhân dân toàn thế giới. Vì vậy, nhân dân Man-ta luôn trân trọng và sẽ không ngừng phát triển mối quan hệ đáng quý này. Mối quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa hai nước được phát triển trên nền tảng chính trị và pháp lý vững chắc.

Hiện nay, hai nước đang tiếp tục đàm phán Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao. Việt Nam chủ động làm việc với Man-ta về hợp pháp hóa văn bản công theo Công ước La Hay. Khi các hiệp định này được ký kết, quan hệ hai nước sẽ có thêm cơ sở để phát triển nhanh chóng và vững chắc hơn.

Trên thực tế, Việt Nam và Man-ta đã và đang tiếp tục hợp tác và phối hợp tốt tại các diễn đàn quốc tế và trong khuôn khổ các tổ chức như Hợp tác Á-Âu (ASEM) và EU. Man-ta đã ủng hộ Việt Nam ứng cử vào Hội đồng Chấp hành Tổ chức UNESCO. Tháng 11-2013, hai nước đã ủng hộ nhau trong việc trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc. Man-ta hoan nghênh các nỗ lực của Việt Nam trong việc phát triển quan hệ với EU; khẳng định Chính phủ Man-ta sẽ tích cực giúp Việt Nam mở rộng và phát triển về chiều sâu quan hệ với EU trong mọi lĩnh vực. Trong lĩnh vực lập pháp, Chủ tịch Quốc hội Man-ta mong muốn tăng cường hợp tác giữa cơ quan lập pháp của hai nước, đề nghị thành lập nhóm nghị sĩ hữu nghị tại Quốc hội hai nước. Để thúc đẩy hơn nữa quan hệ giữa hai nước, Man-ta đã thành lập Lãnh sự quán của nước này tại Việt Nam với nhiệm vụ cung cấp các dịch vụ lãnh sự cho cộng đồng, thực hiện các chương trình xúc tiến phát triển hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa giữa hai nước, quảng bá hình ảnh đất nước Man-ta đến với người dân Việt Nam. Việt Nam cũng đã có Lãnh sự danh dự tại Man-ta, góp phần tích cực tăng cường quan hệ song phương giữa hai nước.

Về phía Việt Nam, ngày 8-10-2009, khi trình quốc thư tại Man-ta, Đại sứ Việt Nam tại Man-ta khẳng định, Chính phủ và nhân dân Việt Nam luôn coi trọng và mong muốn phát triển mạnh mẽ hơn nữa mối quan hệ hữu nghị và hợp tác với Man-ta trong các lĩnh vực hai nước có nhu cầu và thế mạnh. Việt Nam tin tưởng rằng, với quyết tâm và nỗ lực của cả hai bên, quan hệ giữa hai nước, nhất là trong hợp tác kinh tế, trao đổi thương mại và đầu tư sẽ có bước phát triển mới.

Về kinh tế, thời gian qua, thương mại song phương Việt Nam - Man-ta đã có sự phát triển tích cực. Kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều đã tăng từ 1 triệu USD năm 2007 lên 45 triệu USD năm 2013, trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Man-ta là 8,46 triệu USD. Hiện nay, Việt Nam xuất khẩu sang Man-ta các sản phẩm chủ yếu, bao gồm giày dép, may mặc, hàng thêu, các sản phẩm mây tre, cói, sơn mài mỹ nghệ, đồ nội thất, cao su, gạo, hạt điều, cà phê, hạt tiêu, thủy sản, linh kiện điện tử và tivi, máy tính và linh kiện máy tính, hàng gốm sứ, thủy tinh, sản phẩm thép, sản phẩm plastic, tàu kéo và tàu đẩy, tổ máy phát điện,… Năm 2013, nhập khẩu của Việt Nam từ Man-ta là 36,61 triệu USD, tăng 40,36% so với năm 2012. Các sản phẩm nhập khẩu chủ yếu là máy móc và phụ tùng, sắt thép, nhôm, hóa chất, dược phẩm, linh kiện điện tử, tivi, máy tính, xà phòng, mực in, tàu thuyền, cá đông lạnh (7),... Cùng với thương mại, hai nước đã đàm phán xong Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư. Hiện nay, hai nước đang tiến hành đàm phán lần thứ hai về Hiệp định tránh đánh thuế hai lần.

Man-ta ủng hộ việc tăng cường quan hệ kinh tế và thương mại giữa hai nước nói riêng, giữa Việt Nam với EU nói chung. Hiện nay, EU là thị trường nhập khẩu đáng kể hàng hóa của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hàng rào thương mại của khối này đối với Việt Nam. Trước thực trạng đó, Man-ta đã ủng hộ và vận động các nước thành viên EU sớm bãi bỏ các rào cản thương mại mà EU đang áp dụng đối với một số mặt hàng trọng yếu của Việt Nam xuất sang thị trường EU.

Để thúc đẩy hơn nữa quan hệ kinh tế giữa hai bên, tháng 5-2014, tại Thủ đô Va-le-ta của Man-ta, Đại sứ quán Việt Nam tại I-ta-li-a kiêm nhiệm Man-ta đã phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Kinh tế, Đầu tư và Doanh nghiệp, Bộ Tài chính và Phòng Thương mại, Công nghiệp và Đầu tư của Man-ta tổ chức Hội thảo “Hợp tác kinh tế Việt Nam - Man-ta”. Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ chương trình kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước. Thông qua hội thảo này, Việt Nam đã cung cấp các thông tin chi tiết về tình hình xuất nhập khẩu và đầu tư giữa hai nước, đánh giá tiềm năng hợp tác trong các lĩnh vực thế mạnh của Man-ta như hàng hải, kho vận giao nhận ngoại thương, tài chính ngân hàng và dịch vụ du lịch. Hiện nay, các doanh nghiệp Man-ta đang rất quan tâm đến các thị trường mới nổi như Việt Nam, mong muốn tăng cường quan hệ hợp tác trên nhiều mặt, đặc biệt trong thương mại và đầu tư. Những hoạt động cụ thể trên đã giúp cộng đồng doanh nghiệp hai nước có thêm thông tin, làm cơ sở cho việc xây dựng chương trình hành động, thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư và du lịch trong thời gian tới.

Trong thời gian tới, với những thành quả đạt được trong 40 năm qua, cùng với thực tế hiện nay, có thể khẳng định, quan hệ giữa Việt Nam và Man-ta sẽ tiếp tục được thúc đẩy và phát triển lên một tầm cao mới dựa trên những cơ sở sau:

Một là, 40 năm quan hệ ngoại giao là cơ sở vững chắc để hai nước xây dựng sự tin tưởng lẫn nhau, tiếp tục phát triển những thành quả tốt đẹp. Hai nước nhận thấy, ngoài lĩnh vực chính trị, hiện nay Việt Nam và Man-ta đều cần tăng cường quan hệ với nhau trong nhiều lĩnh vực khác, mà trước hết là trong thương mại và đầu tư.

Ngoài quan hệ song phương, Việt Nam và Man-ta còn có các quan hệ đa phương. Việt Nam nằm trong khối ASEAN, Man-ta nằm trong EU. Mỗi nước đều có quan hệ với khối kia nói riêng, cũng như hai khối này có quan hệ với nhau nói chung. ASEM đóng vai trò ngày càng lớn hơn trong nhiều lĩnh vực của đời sống quốc tế. Hiện nay, Việt Nam và EU đang đàm phán về Hiệp định thương mại tự do (FTA). Triển vọng ký kết thỏa thuận này là tương đối tốt. Trong bối cảnh đó, quan hệ Việt Nam - Man-ta sẽ có điều kiện thuận lợi để phát triển.

Hai là, hai nước đều còn rất nhiều tiềm năng để tăng cường và củng cố quan hệ nhiều mặt. Với vị trí địa lý thuận lợi, lại có nhiều cảng lớn, Man-ta có nhiều ưu thế về giao thương quốc tế. Các sân bay quốc tế của Man-ta đã thiết lập đường bay thẳng đến 37 thành phố lớn trên thế giới. Đồng thời, Man-ta cũng có ngành du lịch và hệ thống giáo dục - đào tạo khá phát triển. Lực lượng lao động của Man-ta được giáo dục tốt, có trình độ chuyên môn cao. Man-ta còn có hệ thống luật pháp và thuế thuận lợi được xếp vào loại hàng đầu châu Âu và thế giới, được mệnh danh là “thiên đường thuế”. Do vậy, Việt Nam có thể tận dụng những lợi thế trên của Man-ta để thiết lập các cơ sở, tạo lực vươn ra toàn khu vực EU và Bắc Phi.

Về phía Việt Nam, các ngành dệt may, da, giày dép, đồ gỗ, đồ đá, chế biến thực phẩm,... đang rất phát triển. Đồng thời, các ngành sản xuất máy móc, thiết bị gia dụng, công nghệ thông tin và sinh học, kết cấu hạ tầng, như đường bộ, cảng biển, sân bay, cầu, đường hầm,… có nhu cầu đầu tư rất lớn. Các lĩnh vực dịch vụ như y tế, giáo dục, văn hóa,… đang rất cần thu hút đầu tư và hợp tác với nước ngoài. Tất cả những thực tế đó là cơ hội rất lớn cho các công ty, doanh nghiệp của Man-ta./.

--------------------------------------------------------

(1) http://www.di-ve.com/news/malta-ranks-first-overall-european-e-government-benchmark

(2) http://www.nso.gov.mt/statdoc/document_file.aspx?id=2701

(3) http://www.indexmundi.com/facts/malta/literacy-rate

(4) http://vi.wikipedia.org/wiki/Malta

(5) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mt.html

(6) http://www.cc-advocates.com/invest-in-malta/

(7) http://www.moit.gov.vn/vn/Pages/Thongke.aspx?Machuyende=TK&ChudeID=16