Cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách cho nạn nhân da cam

Phóng viên (PV): Thưa ông, là một người theo sát các hoạt động của Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam, ông có thể cho biết những kết quả mà Trung ương Hội đã làm được thời gian qua trong công tác chăm sóc, hỗ trợ đối với các nạn nhân chất độc da cam?

PGS, TS. Nguyễn Thế Lực: VAVA ra đời trước hết do nhu cầu bức thiết của cuộc đấu tranh đòi công lý cho nạn chân chất độc da cam Việt Nam. Hơn 10 năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các bộ, ban, ngành, chúng tôi đã có sự phát triển rất nhanh về cả số lượng và chất lượng. Tới thời điểm này, Hội đã xây dựng cơ sở ở 59 tỉnh, thành phố; 560 quận, huyện; gần 6.012 xã, phường với hơn 325.000 hội viên. Đối với các nguồn lực xã hội chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân chất độc da cam, đến hết tháng 6-2014, Hội đã vận động được hơn 800 tỷ đồng, trong đó có 50 tỷ đồng của bạn bè quốc tế dùng để hỗ trợ xây dựng và sửa chữa nhà ở, vốn sản xuất; trợ cấp học bổng, tìm việc làm, khám chữa bệnh và xây dựng các cơ sở nuôi dưỡng, phục hồi chức năng và dạy nghề cho các nạn nhân. Về đối ngoại, hiện nay, Hội có quan hệ với hơn 500 tổ chức, cá nhân của 30 nước trên thế giới. Trong đó, Trung ương Hội thường xuyên trao đổi với hơn 60 tổ chức cá nhân, tiếp và làm việc với hơn 900 đoàn, cá nhân nước ngoài.

PV: Ông đánh giá như thế nào về việc triển khai và thực hiện các chế độ, chính sách đối với nạn nhân chất độc da cam hiện nay?

PGS, TS. Nguyễn Thế Lực: Trong điều kiện kinh tế đất nước còn nhiều khó khăn nhưng thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc biệt về chế độ, chính sách đối với các nạn nhân da cam. Chúng ta biết rằng năm 2000 mới có chính sách riêng đối với nạn nhân da cam. Nhưng sau đó, chúng ta đã nhanh chóng xây dựng được một loạt các thông tư, hướng dẫn về chế độ, chính sách cho các nạn nhân da cam như năm 2005 là Pháp lệnh 26 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, năm 2012 là Pháp lệnh 04 do Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa 13 ban hành. Như vậy từ chỗ mang tính độc lập, đến nay chúng ta đã xây dựng được hệ thống chính sách cơ bản và luôn được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện mang lại lợi ích và niềm tin cho các nạn nhân.

Tuy nhiên, dù nỗ lực, công phu như vậy nhưng thực tế chúng ta vẫn còn nhiều vướng mắc trong quá trình thực hiện. Điều này có nhiều nguyên nhân, thứ nhất là do hậu quả của chất độc da cam quá phức tạp về bệnh lý trong khi đó nền y học của ta chưa đáp ứng được để giải quyết triệt để. Thứ hai, giải quyết chính sách hiện nay mới cho những người hoạt động kháng chiến và con đẻ của họ. Trong khi đó, còn nhiều đối tượng khác cũng là nạn nhân của chất độc da cam nhưng chưa được đề cập đến. Ví dụ như những người tham gia quân đội sau mốc 30-4-1975; những người được giao nhiệm vụ hoạt động tại các khu vực tồn lưu cao chất dioxin; và đặc biệt là thường dân sinh sống tại các khu vực bị nhiễm độc da cam/dioxin trong thời gian chiến tranh. Vấn đề thứ ba là ngay trong đối tượng đang được hưởng chính sách, ta cũng chỉ mới giải quyết được khoảng 300.000 trường hợp. Đây là một phần nhỏ trong số những hồ sơ còn tồn đọng chưa được giải quyết ở các địa phương trên cả nước.

PV : Trong thời gian qua, đã có rất nhiều chương trình, hoạt động chung tay của cộng đồng trong nước và bạn bè quốc tế để góp phần khắc phục hậu quả do thảm họa da cam để lại. Ông đánh giá thế nào về những hành động đầy ý nghĩa nhân văn này?

PGS, TS. Nguyễn Thế Lực: Phải khẳng định rằng, thời gian qua cả xã hội đã và đang chung tay góp sức với nhiều phong trào nhằm xoa dịu nỗi đau da cam. Có một điều mà tôi rất ghi nhận đó là dù điều kiện kinh tế khó khăn, nhưng tình cảm của nhân dân, các tổ chức đoàn thể, các doanh nghiệp đối với các nạn nhân da cam không hề suy giảm. Họ vẫn đến với nạn nhân, các chương trình từ thiện vẫn được tổ chức với hình thức giúp đỡ khác nhau có thể giúp bằng tiền, bằng hiện vật…

Nhắc đến tình cảm của bạn bè quốc tế, tôi thực sự cảm động vì có một thực tế là những người đến với nạn nhân chủ yếu là những người lao động bình thường chứ không hề giàu có. Thậm chí có những bạn nước ngoài chỉ làm công việc tay chân, ăn uống rất tiết kiệm nhưng vẫn dành những khoản tiền, món quà mang đến tận Việt Nam để tặng cho nạn nhân. Hàng tuần, dù ít dù nhiều nhưng chúng tôi vẫn đón các đoàn đến thăm, thậm chí nhiều tình nguyện viên nước ngoài sẵn sàng ở lại Việt Nam hàng tháng để chăm sóc, giúp đỡ các nạn nhân da cam tại các trung tâm.

PV: Bên cạnh công tác chăm sóc, hỗ trợ các nạn nhân da cam thì Trung ương Hội còn một sứ mệnh khác là đấu tranh đòi công lý cho các nạn nhân. Vậy cho đến thời điểm này, vụ kiện pháp lý của chúng ta với các công ty hóa chất của Mỹ đang được thực hiện như thế nào và đã thu được những kết quả gì?

PGS, TS. Nguyễn Thế Lực: Đến thời điểm này dù chúng ta chưa đến được mục tiêu cuối cùng nhưng đã bước đầu đạt được một số mục tiêu. Trước hết, Việt Nam đã tạo được công luận rất rõ nét trên toàn thế giới về thảm họa da cam tại Việt Nam. Thông qua đó, bạn bè quốc tế đã có thái độ ủng hộ chúng ta không chỉ trong vụ kiện mà còn cả trong quá trình xây dựng đất nước. Thứ hai, hiện nay Chính phủ Mỹ đã có những bước đi ban đầu thể hiện thái độ và trách nhiệm của mình, trong đó Quốc hội Mỹ đã chuẩn chi tài khóa năm 2014 khoảng 27 triệu USD. Trong đó, 20 triệu hỗ trợ tẩy độc và 7 triệu hỗ trợ về mặt y tế, chăm sóc sức khỏe nạn nhân da cam Việt Nam. Bên cạnh đó, họ cũng đã chi tiền để tẩy độc bằng phương pháp hiện đại tại sân bay Đà Nẵng, sau đó là sân bay Biên Hòa. Tuy nhiên, những hỗ trợ đó mới chỉ là bước đầu và rất nhỏ so với hậu quả của chiến tranh để lại. Vì vậy dù còn rất nhiều khó khăn nhưng chúng ta vẫn sẽ tiếp tục kiên trì đấu tranh cho nạn nhân da cam Việt Nam.

PV: Trong thời gian tới, Trung ương Hội sẽ có những hoạt động gì để tiếp tục sứ mệnh của mình đối với những nạn nhân chất độc da cam?

PGS, TS. Nguyễn Thế Lực: Về phía Trung ương Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam, thời gian tới chúng tôi sẽ tiếp tục kiến nghị, tham mưu tháo gỡ những vướng mắc hiện nay để việc thực hiện chính sách cho các nạn nhân được nhanh chóng đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, VAVA cũng đang tiếp tục phối hợp với Hội Cựu chiến binh triển khai thực hiện Chỉ thị 23 của Thủ tướng Chính phủ về rà soát việc thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng, trong đó có đối tượng là nạn nhân chất độc da cam. Bên cạnh đó, với vai trò và chức năng của mình, chúng tôi đang nỗ lực huy động mọi nguồn lực xã hội để thực hiện mục tiêu xây dựng khoảng 46 cơ sở nuôi dưỡng bán trú; 1.160 ngôi nhà tình nghĩa và đặc biệt là xây dựng được 3 trung tâm nuôi dưỡng, phục hồi chức năng và dạy nghề ở 3 miền Bắc - Trung - Nam.

PV: Xin cảm ơn ông!