Ngày xuân đi dọc Trường Sơn: ba điểm nhấn trên một cung đường

Trong không khí đất nước vào xuân, chúng tôi rời Thủ đô, thẳng tiến vào thành Vinh để từ đó dọc theo đường Hồ Chí Minh, nhánh tây, từ Khe Sanh - Hướng Hóa (Quảng Trị) ngược ra Khe Gát - Tuyên Hóa (Quảng Bình). Trong đại ngàn hùng vĩ của Trường Sơn, ấn tượng nhất là lịch sử hào hùng của Khe Sanh – Làng Vây; của tương lai thịnh vượng đầy hứa hẹn từ khu thương mại Lao Bảo; và từ vẻ đẹp như huyền thoại khi chúng tôi vượt Sa Mù, điểm cao nhất của cung đường…

Những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu năm nào lãng đãng cùng đất trời Trường Sơn, hòa với mây mù theo chúng tôi suốt cung đường của huyền thoại. Được thành lập từ dịp sinh nhật Bác năm 1959, con đường còn có tên là tuyến đường 559. Hiện giờ, trên bản đồ cầm tay của những lữ khách du lịch chỉ vẻn vẹn dòng chữ "đường mòn Hồ Chí Minh", thật ra đây là một mạng đường chiến lược hoàn chỉnh với tổng chiều dài gần 20.000 km đường ô tô; 1.400 km đường ống xăng dầu, trên 10.000 km đường dây thông tin, dọc dãy Trường Sơn nối liền Nam, Bắc hai miền với vô vàn trục dọc ngang. Bắt đầu từ năm 1959 đến năm 1975, trong 16 năm trời, con đường của những kỳ tích đó làm nhiệm vụ cứu nước. Đến nay, nhiệm vụ lịch sử đã hoàn thành, con đường trở thành biểu tượng của hạnh phúc, yên bình, nối liền dải đất chữ S quê hương.

Khe Sanh - Làng Vây lịch sử

Cung đường chúng tôi đi là nhánh phía tây dài 500 km qua các cao điểm: Khe Sanh, đèo Sa Mù, Sen Bụt, Cầu Khỉ, Tăng Ký, đèo U Bò, khe Gát. Xe chúng tôi dừng ở một địa danh lịch sử - Khe Sanh, điểm đầu của cung đường. Bốn mươi năm trước, trên thung lũng đất đỏ này, chiến dịch Đường 9 – Khe Sanh đã được khai mở, nhằm mục đích chiến lược của ta là kéo lực lượng chủ lực Mỹ - ngụy ra hướng Tây Quảng Trị, tạo điều kiện thuận lợi cho nông thôn, đồng bằng, thành phố tiến hành tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân Mậu Thân -1968.

Di tích Làng Vây nằm trên Quốc lộ 9, cách Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo 3 km theo hướng Đông - Tây, là nơi ghi dấu chiến thắng oanh liệt của Binh chủng Tăng - Thiết giáp. Trận đầu ra quân thắng lợi của bộ đội Tăng - Thiết giáp đã góp phần làm nên chiến thắng của chiến dịch Đường 9 - Khe Sanh năm 1968, làm nức lòng quân và dân cả nước, tăng thêm lòng tin vào lực lượng vũ trang cách mạng trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Trận Làng Vây đã đi vào lịch sử Binh chủng Tăng - Thiết giáp như một mốc son chói lọi, mở đầu cho truyền thống “Đã ra quân là đánh thắng”.

Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị vừa quyết định đầu tư hơn 1 tỉ đồng để trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử Làng Vây nhân kỷ niệm 40 năm Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 và chiến thắng Làng Vây. Di tích Làng Vây sẽ được mở rộng khuôn viên, dựng bia tưởng niệm các chiến sĩ, các đơn vị tham gia trận đánh Làng Vây và tôn tạo, tu bổ lại một số hạng mục đã xuống cấp. Với diện tích 65 ha, khu Dịch vụ - Du lịch Làng Vây là điểm nối giữa hai thị trấn Khe Sanh và Lao Bảo tạo thành chuỗi đô thị của Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo, là khu dịch vụ tổng hợp phục vụ cho các hoạt động trên Hành lang Kinh tế Đông - Tây bao gồm 5 phân khu chức năng trong đó khu di tích lịch sử Làng Vây chiếm 2 ha.

Dải đất hẹp miền trung, đặc biệt là Quảng Trị là nơi có nhiều di tích cách mạng nhất nước. Nếu các di sản thế giới - cũng là những sản phẩm du lịch độc đáo ở miền Trung - được tạo nên bởi thiên nhiên (Phong Nha - Kẻ Bàng), hoặc bởi các giá trị văn hóa độc đáo được gìn giữ qua hàng thế kỷ (Hội An, Mỹ Sơn) hay sự hòa quyện tuyệt vời giữa thiên nhiên và văn hóa làm nên “bài thơ đô thị” tuyệt tác Huế, thì những sản phẩm du lịch của Quảng Trị hầu như được xây từ máu xương của một thời oanh liệt - một thời đã đi vào huyền thoại để con cháu đời sau soi mình vào tấm gương bất khuất kiên cường của thế hệ đi trước như một đặc trưng của nòi giống Việt.

Thị trấn Khe Sanh, trung tâm hành chính của huyện miền núi Hướng Hóa, Quảng Trị vang danh trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nay đổi thay từng giờ. Nhà cao tầng mọc lên san sát; việc buôn bán trở nên sầm uất, đời sống của người dân có nhiều thay đổi, được cải thiện, một phần do người "hàng xóm" Lao Bảo - một người dân ở đây đã nói như vậy.

Lao Bảo của tương lai

Lao Bảo là điểm đầu của Việt Nam nằm trên trục hành lang kinh tế Đông - Tây, và, từ Lao Bảo, người ta có thể đến với các cảng biển miền Trung Việt Nam như: Cửa Việt, Vũng Áng, Chân Mây, Đà Nẵng...; nối liền biển Đông với đại lục Tây Á rộng lớn. Nằm trên giao điểm của các huyết mạch giao thông quan trọng: quốc lộ 1A và đường sắt Bắc - Nam, đường Hồ Chí Minh (trong tương lai gần sẽ là đường cao tốc xuyên suốt Bắc - Nam), Lao Bảo có tầm quan trọng đặc biệt trong việc mở rộng các hoạt động thương mại sang phía Tây.

Có thể nói, việc Thủ tướng Chính phủ ban hành quy chế xây dựng thí điểm khu thương mại Lao Bảo vào cuối năm 1998, như một chiếc đũa thần đánh thức Lao Bảo đứng dậy, hứa hẹn trở thành một đô thị tương lai nơi miền tây Quảng Trị.

Năm 2002, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định bổ sung sửa đổi chính sách ưu đãi, và, sau nhiều lần bổ sung các chính sách, tháng 1-2005, chính sách Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành. Một trong những lý do để Lao Bảo thu hút đầu tư, ngoài những chính sách ưu đãi đặc biệt riêng, có thể nói, vị trí chiến lược là cửa ngõ vào Việt Nam của hành lang kinh tế Đông - Tây đã góp công lớn vào quyết định đầu tư của các doanh nghiệp.

Ngắm nhìn từ xa, Lao Bảo có một tổng thể kiến trúc bề thế, hài hòa với không gian của một đô thị sơn cước và đang là điểm thu hút du khách tham quan di tích lịch sử vùng Khe Sanh - Lao Bảo. Đến cửa khẩu Lao Bảo để thấy một Quảng Trị phát triển về kinh tế, giao thương. Một tương lai mới, tốt đẹp, đầy hứa hẹn đã và đang mở ra cho mảnh đất chiến tranh năm nào.

Vượt Sa Mù trong mây

Sương mù trên đỉnh Sa Mù

Đỉnh Sa Mù là một trong những nơi đặc biệt nhất của nhánh Tây. Giữa mịt mùng mây gió Trường Sơn, anh Huân, lái xe của chúng tôi cẩn thận cho xe "bò" từng mét đường. Có những đoạn dù bật đèn chống sương nhưng tầm nhìn gần như bằng 0. Con đường độc đạo một bên vách núi, bên kia là vực thẳm lẩn khuất trong sương mù khiến xe di chuyển rất khó khăn. Ngồi trong xe nhìn từng mét đường bê tông kiên cố trôi qua, chợt rùng mình liên tưởng đến những đơn vị thi công đã làm nên con đường này. Công trình đường Hồ Chí Minh phải vượt qua vô vàn khó khăn mới hoàn thành, nhưng xây dựng những đoạn như đỉnh Sa Mù cao 1.050m này thì khó khăn còn nhân lên gấp bội do địa chất phức tạp và thời tiết khắc nghiệt. Mỗi năm Trường Sơn Tây mưa đến 6 tháng. Những tháng còn lại là mây mù. Tại đèo Sa Mù thì mây mù đặc biệt dầy đặc, khi thi công, đứng cách vài mét đã không nhìn thấy mặt nhau. Trước đây, khi công ty Lũng Lô mới tiếp quản, đi từ thị trấn Khe Sanh lên Sa Mù mất đúng 1 ngày đường cho 4,5 cây số. Bây giờ xe chúng tôi vừa đi vừa... ngắm mây cũng chỉ mất hơn 1 tiếng đồng hồ.

Hai bên đường hoa lau trắng bạt ngàn, báo hiệu mùa xuân về nơi đại ngàn Trường Sơn. Bà con dân tộc Vân Kiều, Pa Cô gánh những chiếc gùi nặng củi, sắn vượt qua con dốc cao, nối nhau về bản. Chính tại nơi đây, Đoàn Kinh tế - Quốc phòng B37 của Quân khu 4 đã tìm được cây rong giềng - giống cây phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng trên vùng này, giúp bà con vươn lên cải thiện đời sống ở khu vực thung lũng Sa Mù và các xã trong vùng dự án của Đoàn.

Vượt qua đèo Sa Mù, chúng tôi tiếp tục tiến sâu vào đại ngàn Trường Sơn. Cơn mưa lũ tháng trước làm sạt lở hàng chục điểm trên tuyến đường, nay đã được khắc phục gần hết. Chỉ còn lại một điểm cách khe Gát (Quảng Bình) 165 km về phía Nam là còn bề bộn: hàng chục ngàn mét khối đất đá đổ ập xuống, cắt đứt tuyến đường độc đạo; hàng chục công nhân ăn Tết giữa rừng, miệt mài bạt ta-luy, sửa đường…

Sức người của một dân tộc có thể xẻ dọc Trường Sơn cứu nước. Cũng sức người của dân tộc đó giờ đây đang giữ gìn cho con đường nối thông hai miền Nam - Bắc, biến con đường cứu nước năm nào thành con đường của sự phát triển, thịnh vượng. Mùa xuân đã về…