Ủy ban Pháp luật cho ý kiến về dự án Bộ luật Dân sự (sửa đổi)

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu dự phiên họp.

Qua thảo luận, nhiều ý kiến tán thành sự cần thiết ban hành Bộ luật Dân sự (sửa đổi) nhằm thể chế hóa các quy định của Hiến pháp (sửa đổi). Đồng thời, khắc phục những bất cập của Bộ Luật dân sự hiện hành, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như việc công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm các quyền dân sự của người dân.

Theo Ban soạn thảo, việc sửa đổi lần này nhằm xây dựng Bộ Luật dân sự thật sự trở thành luật chung của hệ thống pháp luật, điều chỉnh các quan hệ xã hội được hình thành theo nguyên tắc tự do, tự nguyện, bình đẳng và tự chịu trách nhiệm giữa các bên, ghi nhận và bảo vệ tốt hơn các quyền của cá nhân, tổ chức trong giao lưu dân sự. Việc sửa đổi góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, ổn định môi trường pháp lý cho sự phát triển kinh tế - xã hội sau khi Hiến pháp được sửa đổi.

Dự thảo Bộ Luật có 672 điều, giữ nguyên 263 điều, sửa đổi 297 điều, bổ sung 126 điều và bãi bỏ 149 điều so với Bộ Luật hiện hành. Bộ Luật đưa ra một số nội dung mới, như quy định địa vị pháp lý, chuẩn mực pháp lý về cách ứng xử của các chủ thể bình đẳng với nhau trong quan hệ thân nhân và quan hệ tài sản.

Dự thảo Bộ Luật cũng bổ sung quy định cụ thể về mối quan hệ giữa Bộ Luật dân sự với các luật khác có liên quan theo nguyên tắc: Bộ Luật dân sự là luật chung điều chỉnh các quan hệ dân sự. Cụ thể hóa tinh thần của Hiến pháp (sửa đổi) về công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, dự thảo Bộ Luật quy định: tất cả các quyền dân sự của cá nhân, pháp nhân đều được Nhà nước công nhân, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật; quyền dân sự chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của pháp luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.

Trên cơ sở kế thừa Bộ Luật dân sự hiện hành, dự thảo Bộ Luật quy định bảy nguyên tắc cơ bản, đặc trưng của pháp luật dân sự Việt Nam, bao gồm: nguyên tắc tự do, tự nguyện, cam kết, thỏa thuận; nguyên tắc bình đẳng; nguyên tắc thiện chí, trung thực; nguyên tắc tôn trọng đạo đức truyền thống tốt đẹp; nguyên tắc tôn trọng lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, lợi ích hợp pháp của người khác; nguyên tắc chịu trách nhiệm dân sự; nguyên tắc hòa giải. Trong đó, dự thảo Bộ Luật quy định rõ: Trong quan hệ dân sự, các chủ thể đều bình đẳng, không được lấy bất kỳ lý do nào để đối xử không bình đẳng với nhau. Khi tham gia các quan hệ dân sự, quyền của chủ sở hữu thuộc các hình thức sở hữu đều được bảo vệ bình đẳng trước pháp luật không phụ thuộc vào tính chất sở hữu, thành phần kinh tế, tài sản thuộc sở hữu toàn dân hay tài sản thuộc sở hữu tư nhân.

Về vị trí, vai trò của Bộ Luật dân sự trong hệ thống pháp luật tư (Điều 4), có ý kiến cho rằng cần quy định cụ thể mối quan hệ giữa Bộ Luật dân sự và các luật khác có liên quan với Bộ Luật dân sự theo hướng Bộ Luật dân sự là luật chung điều chỉnh các quan hệ dân sự; các luật khác điều chỉnh các quan hệ dân sự không được trái với những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự được quy định trong Bộ Luật này. Ý kiến khác cho rằng việc xác định vị trí, vai trò của Bộ Luật dân sự là cần thiết. Tuy nhiên trong giai đoạn hiện nay cần cân nhắc quy định về vấn đề này vì chưa có cơ sở pháp lý đầy đủ để làm rõ khái niệm và mối quan hệ giữa luật chung và luật chuyên ngành.

Đối với Điều 5, về tôn trọng và bảo vệ quyền dân sự, có ý kiến cho rằng Bộ Luật cần bổ sung quy định khi người dân có yêu cầu về giải quyết vụ, việc dân sự thì Tòa án nhân dân không được từ chối vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Trong trường hợp chưa có điều luật thì Tòa án cần áp dụng quy định về áp dụng tập quán, áp dụng tương tự quy định của pháp luật, các nguyên tắc cơ bản được quy định trong Bộ Luật dân sự và lẽ công bằng để xem xét, giải quyết vụ, việc dân sự của người dân. Có ý kiến đề nghị cần cân nhắc vì quy định này thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật về tố tụng dân sự…

Tại phiên họp, các đại biểu đã thảo luận, cho ý kiến về các nội dung: vật quyền, trái quyền, tài sản, hợp đồng, hành vi pháp lý, thời hiệu,… và nhiều nội dung quan trọng khác của Bộ Luật dân sự (sửa đổi)./.