Một số kết quả và bài học kinh nghiệm của Đảng trong lãnh đạo phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giai đoạn 2011 - 2021

Đảng Cộng sản Việt Nam là thành viên của Mặt trận Tổ quốc, đồng thời là người lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc; nhiệm vụ hàng đầu của Đảng, trực tiếp của Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc là tuyên truyền, giáo dục để quần chúng giác ngộ sự cần thiết phải đoàn kết lại; lựa chọn những hình thức, phương pháp tổ chức thích hợp để thu hút rộng rãi, đông đảo quần chúng tham gia; hướng dẫn khối đại đoàn kết toàn dân lao động, sáng tạo theo những mục tiêu, nhiệm vụ phù hợp với lợi ích quốc gia - dân tộc và nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Giai đoạn 2011 - 2021, Đảng ta đã có nhiều thành tựu quan trọng trong việc phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, cụ thể:

Một là, chủ trương của Đảng, nhận thức của cấp ủy các cấp, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng hoàn thiện hơn.  

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam được Đảng ta luôn khẳng định giữ vị trí, vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng lãnh đạo chính trị xác định chức năng và nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, lãnh đạo các tổ chức này thực hiện nhiệm vụ chính trị trong từng thời kỳ cách mạng.

Đảng lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện chức năng đại diện cho các quyền và lợi ích chính đáng hợp pháp của nhân dân; tập hợp, vận động các tầng lớp nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; tổ chức các phong trào thi đua, các cuộc vận động thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương và đất nước; thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội để góp phần xây dựng Đảng và chính quyền vững mạnh. Quy định này xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng và thể chế chính trị: Nhà nước của dân là nhà nước mà ở đó tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, nhân dân là chủ thể của quyền lực nhà nước.

Đảng đã đẩy mạnh công tác xây dựng chỉnh đốn Đảng, để các cấp bộ đảng thực hiện tốt vai trò lãnh đạo tổ chức Mặt trận, đồng thời, thể hiện tính tiên phong, gương mẫu trong vai trò là một tổ chức thành viên của Mặt trận, phát huy vai trò Mặt trận trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Ngày 14-5-2011, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 03-CT/TW về “Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương, đạo đức Hồ Chí Minh”; Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016 về đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Cuộc vận động đã được toàn thể đảng viên và các tầng lớp nhân dân hưởng ứng mạnh mẽ, trở thành một trong những nội dung quan trọng của việc rèn luyện và nâng cao phẩm chất, đạo đức, phong cách làm việc và trách nhiệm, hiệu quả hoạt động của từng cán bộ, đảng viên, cơ quan, tổ chức, góp phần quan trọng vào kết quả thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, XII, Kết luận số 21-KL/TW Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII, về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", từ đó củng cố niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Có thể thấy, Đảng ta đã đề ra đường lối đúng đắn về đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ mới và ngày càng nhận thức rõ hơn vai trò, vị trí và sự cần thiết phải đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc vận động, tập hợp quần chúng thực hiện nhiệm vụ phát triển đất nước. Đảng ta vừa giữ vững vai trò lãnh đạo, tôn trọng tính độc lập, sáng tạo trong hoạt động thực tiễn của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, phát huy dân chủ để tìm tòi, đổi mới hình thức vận động, tập hợp quần chúng phù hợp với điều kiện, tình hình mới.

Hai là, sự chỉ đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc trong phát huy vai trò xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng sâu sát, thiết thực, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Trên cơ sở chủ trương đã đề ra, Đảng ta lãnh đạo, chỉ đạo Mặt trận Tổ quốc phát huy vai trò nòng cốt, vai trò động lực trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng chú trọng xây dựng tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ Mặt trận các cấp để Mặt trận thực hiện được chức năng, nhiệm vụ, phát huy được thế mạnh trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng đã chỉ đạo Mặt trận đẩy mạnh đổi mới công tác tuyên truyền vận động quần chúng, đóng vai trò nòng cốt thực hiện tốt những chính sách xã hội, tổ chức các chương trình, các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước để qua đó tăng cường, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động để động viên cán bộ, đảng viên và nhân dân phát huy tinh thần yêu nước, tạo sức mạnh tổng hợp phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đặc biệt, Đảng đã chủ đạo từng bước thể chế hóa, pháp lý hóa cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong xậy dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Quốc hội khóa XIII thông qua Hiến pháp năm 2013, dành riêng Điều 2 và Điều 9 quy định về vị trí, vai trò của việc xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc và vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tiếp đó, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam do Quốc hội khóa XIII thông qua tại Kỳ họp thứ 9, ngày 9-6-2015, tại Điều 1 đã quy định cụ thể vị trí, vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc. Những căn cứ pháp lý đó đã được tiếp thu và tiếp tục cụ thể hóa trong Điều lệ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày càng thực hiện tốt sứ mệnh là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai tầng xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc đã làm tốt vai trò là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân.

Ba là, công tác phối hợp giữa Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng đi vào thực chất, hiệu quả.

Trong giai đoạn 2011 - 2021, sự phối hợp giữa Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam được thể hiện rõ nét trong 10 nhóm nhiệm vụ trọng tâm được quy định Nghị quyết liên tịch số 19/2008/NQLT/CP-UBTUMTTQVN, ngày 22-8-2008, của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, về việc ban hành Quy chế phối hợp công tác của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Các nội dung phối hợp được triển khai toàn diện, thiết thực và hướng vào giải quyết những vấn đề cấp thiết trong đời sống nhân dân, như phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo bền vững, đổi mới, sáng tạo, bảo vệ môi trường... Qua đó tác động tích cực đến nhiều mặt của đời sống, nhất là trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và hoạt động đối ngoại của đất nước, phát huy vai trò và trách nhiệm của các bên trong thực hiện các nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ trong việc tập hợp, vận động xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Phối hợp xây dựng, triển khai, giám sát và phản biện xã hội nhiều chính sách, chương trình, dự án, đề án về công tác dân tộc, tôn giáo. Phối hợp tổ chức nhiều hoạt động thăm hỏi, chúc mừng, gặp gỡ, tiếp xúc, đối thoại với đồng bào các dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam ở nước ngoài; phát huy vai trò người có uy tín, chức sắc tôn giáo tiêu biểu; nâng cao năng lực cán bộ Mặt trận là người dân tộc thiểu số, đồng bào có đạo; phối hợp biểu dương, tôn vinh người có uy tín, chức sắc tôn giáo tiêu biểu. Hoạt động phản biện xã hội được tăng cường. Triển khai thực hiện Quyết định số 217-QĐ/TW, ngày 12-12-2013, của Bộ Chính trị, về ban hành “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội”, từ năm 2014 đến tháng 6-2022, Chính phủ, các bộ, ngành của Chính phủ và Đoàn Chủ tịch, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp tổ chức 17 hội nghị phản biện xã hội đối với 14 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, dự thảo chương trình, đề án.

Bốn là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát huy tốt vai trò xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần vào những thành tựu to lớn trong sự nghiệp đổi mới giai đoạn 2011-2021.

Thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc đã phát huy vai trò tích cực trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mặt trận Tổ quốc đã có nhiều đổi mới về nội dung và phương thức hoạt động, nâng cao tính chủ động, hướng nhiều hơn về cơ sở. Tổ chức bộ máy từng bước được sắp xếp phù hợp với yêu cầu mới của đất nước, xác định rõ nhiều nhiệm vụ trọng tâm trong từng nhiệm kỳ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp và các tổ chức thành viên đã chú trọng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, triển khai sâu rộng và nâng cao chất lượng các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân, phát huy tinh thần thi đua sáng tạo và huy động các nguồn lực trong xã hội thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có nhiều cố gắng, nỗ lực đổi mới phương thúc hoạt động, đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân, đẩy mạnh thực hành dân chủ ở cơ sở, thực hiện giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây dụng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng trong sạch, vững mạnh.

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành, triển khai thực hiện Đề án “Đổi mới công tác thông tin, tuyên truyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”, trọng tâm là hoàn thiện về cơ chế, phương thức, củng cố phương tiện, lực lượng làm công tác thông tin, truyền thông từ trung ương đến cơ sở. Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, cộng tác viên, nhóm nòng cốt nắm tình hình, dư luận trong nhân dân được củng cố và hoạt động hiệu quả hơn. Các trang thông tin điện tử của Mặt trận được nâng cấp, xây dựng mới và khai thác hiệu quả ở hầu hết các tỉnh, thành phố. Hệ thống báo chí của Mặt trận và các đoàn thể ở Trung ương, bản tin công tác Mặt trận ở các địa phương được nâng cao về chất lượng và phát hành đến khu dân cư. Thông qua hệ thống truyền thông và lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên của Mặt trận và các tổ chức thành viên, kết hợp với các cơ quan báo chí của Đảng và Nhà nước đã kịp thời cung cấp thông tin, đưa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, chương trình công tác của Mặt trận đến với các tầng lớp nhân dân.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các tổ chức trong hệ thống chính trị tuyên truyền, vận động, tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân, tạo sự thống nhất và đồng thuận trong xã hội. Thường xuyên thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng, tinh thần tự lực, tự cường, lòng yêu nước, tự tôn dân tộc cho đoàn viên, hội viên, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và nhân dân.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội không ngừng đổi mới, sáng tạo, đa dạng hóa phương thức vận động quần chúng, coi trọng các phong trào thực tiễn, hạn chế việc ra nhiều nghị quyết, chỉ thị, chỉ đạo điều hành chung chung; phương thức vận động các giai tầng trong xã hội, đặc biệt là đối với đồng bào có đạo, đồng bào dân tộc thiểu số và người Việt Nam ở nước ngoài được đổi mới; chủ động nghiên cứu, xây dựng, đề xuất cơ chế, chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài để thu hút, huy động mọi nguồn lực cho phát triển.

Từ thực tiễn quá trình Đảng lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát huy vai trò xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc giai đoạn 2011 - 2021 có thể rút ra một số kinh nghiệm sau:

Một là, giữ vững và tăng cường lãnh đạo trực tiếp toàn diện và hiệu quả của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để Mặt trận Tổ quốc phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Hai là, nâng cao nhận thức, từng bước hoàn thiện chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Ba là, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc phải gắn với nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là ở cơ sở để phát huy cao nhất vai trò của Mặt trận trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Bốn là, tăng cường lãnh đạo các cơ quan nhà nước, cấp ủy, chính quyền các cấp tạo những điều kiện thuận lợi để Mặt trận Tổ quốc phát huy tốt vai trò nòng cốt, vai trò động lực trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ mới.

Năm là, tạo môi trường, điều kiện pháp lý để các doanh nghiệp, đồng bào trong và ngoài nước phát huy vai trò làm chủ, tăng cường đồng thuận xã hội để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Giai đoạn 2011 - 2021 , vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền và thực hiện giám sát, phản biện xã hội đã phát huy hiệu quả tích cực. Những kết quả đạt được để lại nhiều kinh nghiệm quý báu cho Đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo, tạo nền tảng quan trọng để tiếp tục củng cố, mở rộng khối đại đoàn kết, phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới./.