Libya – con đường phía trước nhiều khó khăn, thách thức

Tại lễ mừng chiến thắng tổ chức ở thành phố Benghazi, miền đông Libya - nơi khởi nguồn các cuộc biểu tình nổi dậy chống chính quyền của ông M. Gaddafi tháng 2-2011, Thủ tướng tạm quyền Mahmoud Jibril tuyên bố: NTC sẽ giải tán sau khi chính phủ mới được thành lập trong vòng một tháng tới và 8 tháng sau tiến hành tổng tuyển cử bầu Quốc hội, tổng thống. Quốc hội được bầu sẽ soạn thảo Hiến pháp và tiến hành trưng cầu ý dân về dự thảo Hiến pháp này. Tổ chức Quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng quyết định chấm dứt chiến dịch quân sự tại quốc gia Bắc Phi này vào ngày 30-10 -2011.

Đây là một lộ trình chính trị mang tính hòa giải khá rõ ràng và có thể được coi là chiến thắng của NTC. Nhưng đó mới chỉ là bước khởi đầu. Con đường phía trước của quốc gia này còn nhiều khó khăn, thách thức. Tại thời điểm này, đông đảo dư luận Libya vẫn hoài nghi về tương lai và tính khả thi lộ trình hòa giải của NTC. Ngay cả NTC cũng đang phải đối mặt với cuộc điều tra độc lập của Liên hợp quốc và các tổ chức nhân quyền thế giới về cái chết bi thảm của ông M. Gaddafi. Họ phải trả lời câu hỏi: ông Gaddafi chết trong lúc giao tranh hay sau khi bị bắt.

Theo Luật pháp quốc tế, tù nhân chiến tranh, nếu bị thương, họ được trợ giúp về y tế và trong bất cứ trường hợp nào đều không nên bị giết hại. Giám đốc Trung tâm Trung Đông thuộc trường Đại học Kinh tế London của Anh, ông Fawaz Gerges cho rằng: “Những thách thức lớn hơn rất nhiều so với sự tưởng tượng của những người đang trong tâm trạng phấn khích. Một buổi sáng nào đó, họ sẽ tỉnh dậy và nhận ra rằng, Libya thay đổi rất ít”.

Thực tế, việc lật đổ chính quyền của ông M. Gaddafi, không có nghĩa là chấm dứt những mâu thuẫn, chia rẽ trong xã hội Libya. Với diện tích chỉ có 1,8 triệu km2, nhưng Libya có tới 140 bộ tộc luôn bị giằng xé bởi những mâu thuẫn sâu sắc - sự chia rẽ lớn hơn nhiều so với các quốc gia khác ở khu vực. Ngay trong nội bộ NTC gồm 31 thành viên cũng không đồng nhất.

Tổ chức này ra đời tại miền đông Libya, được coi là phản ánh ý thức hệ của các giới chức ở khu vực này. Từ hơn 2000 năm nay, khu vực phía đông và phía tây của Libya, luôn mâu thuẫn về các vấn đề sắc tộc và lợi ích kinh tế. Việc những người đứng đầu thành phố Misrata ở phía tây đang từ chối công nhận NTC là chính phủ chuyển tiếp và nhiều chiến binh Hồi giáo không muốn bỏ vũ khí, vì không tin vào quá trình dân chủ, hòa giải chính trị, cho thấy, mâu thuẫn đang phát sinh gay gắt ngay trong nội bộ NTC và giữa những lực lượng tham gia cuộc chiến chống ông M. Gaddafi.

Các nhà phân tích chính trị quốc tế nhận định rằng, sự căm thù ông M. Gaddafi là chất keo giúp NTC và các lực lượng nổi dậy gắn kết. Giờ đây, sau khi nhà lãnh đạo này chết, chất keo ấy cũng biến mất. Không những thế, sau hơn 8 tháng nội chiến vừa qua, đất nước này bị tàn phá nặng nề với một số lượng vũ khí khổng lồ đang nằm rải rác khắp nơi, mà bất cứ ai cũng có thể có được bất cứ lúc nào. Nếu số vũ khí này rơi vào tay tội phạm, tình hình an ninh xã hội sẽ rất khó kiểm soát.

Cần nhớ rằng, tình hình hiện nay ở Libya cũng giống Iraq năm 2003. Việc ông Saddam Hussein bị bắt đã không dập tắt được sự nổi loạn ở nước này. Việc tử hình ông S.Hussein đã gây nên mối hận thù với những người Sunni ủng hộ ông. Trong khi đó, việc thi thể của ông M. Gadhafi bị kéo lê trên phố, được truyền tải trên các phương tiện truyền thông ở Libya, tại khu vực và nhiều nơi trên thế giới, cũng có thể kích động các lực lượng ủng hộ ông M. Gadhafi, tiến hành những biện pháp bạo lực trả thù.

Thủ tướng tạm quyền M.Jibril đã đúng khi nhấn mạnh đến sự hòa giải, ổn định, coi đó là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay. Nhưng để thực hiện sứ mệnh đó, các nhà lãnh đạo NTC cần rút ra những bài học từ chính quyền cũ của ông M. Gaddafi.

Trước hết, họ phải khoan dung, thành lập chính phủ mới đại diện cho mọi người dân, sắc tộc, bao gồm cả những lực lượng từng ủng hộ ông M. Gadhafi và dân tộc thiểu số Berber – nhóm người lâu nay vẫn bị đặt ngoài lề xã hội, nhằm hóa giải những sự khác biệt, mâu thuẫn giữa các bộ tộc, sắc tộc. Đây chính là chìa khóa thành công của tiến trình hòa giải ở Libya thời kỳ hậu M. Gaddafi.

Đồng thời, NTC cần nhanh chóng giải giáp, giải ngũ và hòa nhập các nhóm vũ trang khác nhau vào cơ cấu an ninh quốc gia mới, thực hiện công bằng xã hội và tái thiết nền kinh tế bị tàn phá nặng nề trong cuộc nội chiến vừa qua, đặc biệt nhanh chóng phát triển trở lại ngành dầu mỏ. Libya có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất châu Phi, là cơ sở để hồi sinh nền kinh tế của đất nước. Khi Tripoli chưa hết đạn, bom, các tập đoàn dầu khí quốc tế như ENI của Italy, BP của Anh, Total của Pháp, ExxonMobil của Mỹ… đã lưu ý NTC về việc Mỹ và NATO đã giúp họ lật đổ chế độ M. Gaddafi. Vì thế, Chính phủ mới ở Libya phải xử lý hợp lý nguồn tài nguyên quý giá này của đất nước để vừa bảo đảm chủ quyền an ninh của đất nước, vừa đáp ứng lợi ích từ dầu lửa một cách công bằng giữa các khu vực, các tầng lớp xã hội và đem lại phồn thịnh cho người dân.

Có thể con đường phía trước của Libya không bằng phẳng, còn đầy bất trắc, và cũng không phải cứ lật đổ chế độ cũ, là có một chế độ mới tốt đẹp hơn. Nhưng dư luận thế giới vẫn mong ổn định, phồn vinh sẽ đến với quốc gia tươi đẹp này. Để đáp ứng kỳ vọng này của cộng đồng quốc tế, đặc biệt người dân Libya, quốc gia này rất cần một chính phủ mới thực hiện đúng lộ trình hòa giải, dân chủ của mình và trên hết, đó phải là một khối đoàn kết, thống nhất./.