Nền kinh tế toàn cầu trước những biến động của nền kinh tế Mỹ

Bộ mặt của nền kinh tế Mỹ trong thời gian gần đây khiến người ta lo ngại khi mà cuộc khủng hoảng tín dụng ngày một tồi tệ, thị trường địa ốc tiếp tục đóng băng, phố Uôn mất điểm, đồng USD xuống dốc không phanh, giá dầu phi mã. Những biến động không mong muốn này có nguy cơ đẩy nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái trong năm tới và nền kinh tế thế giới khó tránh khỏi bị ảnh hưởng.

Trước tiên là cuộc khủng hoảng thị trường cho vay tín dụng thế chấp thứ cấp. Cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ tình trạng đóng băng kéo dài gần 2 năm qua của thị trường địa ốc, giá nhà hạ mà bán vẫn không được, khiến hàng triệu người vay tiền mua nhà với mục đích đầu tư không thể trả nợ được ngân hàng. Hậu quả là hàng triệu người bị tịch thu tài sản thế chấp, còn những ngân hàng cho vay thì thất thoát hàng tỉ USD. Lòng tin của hệ thống tín dụng thế chấp thứ cấp sụp đổ, khiền toàn bộ hệ thống ngân hàng của Mỹ không dám cho vay nữa. Không những thế, cuộc khủng hoảng tín dụng này còn lan sang các ngân hàng châu Âu. Uớc tính, cuộc khủng hoảng này gây thiệt hại cho các nhà đầu tư và ngân hàng toàn cầu khoảng 400 tỉ USD.

Đối phó với cuộc khủng hoảng trên, tuần qua các ngân hàng trung ương của Mỹ và châu Âu đã phối hợp bơm hàng trăm tỉ USD vào nền kinh tế. Đồng thời, liên tiếp trong 3 tháng cuối năm, Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED) đã giảm lãi suất 3 lần, hạ mức lãi suất liên bang xuống còn 4,25%. Không những thế, Cục dự trữ liên bang Mỹ còn phối hợp với các ngân hàng trung ương chủ chốt của thế giới, công bố thành lập trung tâm bán đấu giá tạm thời để lập quỹ cho các ngân hàng và thiết lập các đường dây trao đổi ngoại tệ với Ngân hàng trung ương châu Âu và Ngân hàng Trung ương Thụy Sĩ. Tuy nhiên, những biện pháp cứu hộ này cũng không giúp được các ngân hàng Mỹ tránh phải công bố những khoản thua lỗ mới.

Trong khi đó, đồng USD liên tục trượt dốc so với đồng Euro đang tác động mạnh đến tâm lý của các nhà đầu tư chứng khoán. Tính từ tháng 1 tới tháng 11 năm nay, “đồng bạc xanh” đã mất giá 13% so với “rổ tiền tệ” gồm các đồng tiền của các nước công nghiệp phát triển khác. Thêm vào đó, sự thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng cao do đồng USD chỉ mất giá 5% do với đồng Nhân dân tệ. Đáng ngại hơn khi Trung Quốc và một số nước mua trái phiếu chính phủ khác của Mỹ đã bắt đầu cân nhắc đến việc đa dạng hóa các đồng tiền dự trữ thay vì chỉ giữ đồng USD. Nếu đồng USD tiếp tục yếu đi, tính hấp dẫn của trái phiếu chính phủ Mỹ cũng sẽ tiếp tục giảm.

Trong khi đồng USD mất giá thì giá dầu thế giới tăng phi mã, có lúc tưởng chừng đã chạm 100 USD/thùng cũng khiến cho Mỹ thêm điêu đứng. Đáng buồn nhất là ngành công nghiệp ô tô Mỹ. Giá dầu tăng vọt khiến xe ôtô Mỹ - loại xe vốn ngốn nhiều nhiên liệu ngày càng kém hấp dẫn đối với người tiêu dùng. Và lần đầu tiên, xe ô tô Mỹ đã bị xe ô tô của nước ngoài qua mặt ngay tại sân nhà với thị phần chưa đến 50%.

Việc thị trường bất động sản tụt xuống mức thấp nhất trong hơn hai thập kỷ qua trong khi giá dầu tăng cao và đồng USD giảm mạnh đã tạo ra những biến động lớn trên thị trường chứng khoán Mỹ. Hàng loạt các tập đoàn lớn, như hãng xe hơi khổng lồ của Mỹ - General Motors, công ty Đầu tư tài chính Merrill Lynch của Mỹ và Citigroup - tập đoàn ngân hàng lớn nhất của Mỹ đã đồng loạt thông báo kinh doanh thu lỗ trong năm nay. Trong năm, chỉ số Dow Jones - chỉ số bình quân của 65 loại cổ phiếu tiêu biểu từng hai lần đạt kỷ lúc trên 14.000 điểm nhưng sau đó các cổ phiếu lại đua nhau mất giá do thị trường địa ốc diễn biến xấu đi. Hiện phố Uôn vẫn phập phồng lo sợ trước những tác động của cuộc khủng hoảng với những hy vọng kịch bản suy thoái năm 2001 sẽ không xảy ra.

Điểm sáng còn lại trên bức tranh ảm đạm của nền kinh tế Mỹ là các nhà đầu tư nước ngoài vẫn chưa hết bị hấp dẫn bởi các tài sản của Mỹ, thể hiện ở chỗ, gần đây một loạt các quỹ thuộc sở hữu chính phủ nước ngoài đua nhau mua cổ phần tại các ngân hàng Mỹ. Lớn nhất là việc Cơ quan đầu tư Abu Dhabi của Chính phủ các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất mua cổ phần trị giá 7,5 tỉ USD tại tập đoàn Citigroup. Tuy nhiên, trước việc các quỹ do chính phủ nước ngoài kiểm soát, đặc biệt là từ Trung Quốc, đang sở hữu một số cổ phần khá lớn trong những ngân hàng lớn nhất nước Mỹ, một số nghị sỹ Mỹ đã bày tỏ quan ngại rằng những thỏa thuận kiểu này đe dọa đến an ninh quốc gia.

Mới đây, Chủ tịch Cục dự trữ liên bang Mỹ (FED), ông Ben Bernanke, đã chính thức lên tiếng thừa nhận nền kinh tế Mỹ đang đối mặt với nhiều nguy cơ, đồng thời cảnh báo tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn nhất thế giới này có chiều hướng chậm lại đáng kể và tỷ lệ lạm phát tăng trong thời gian tới. Phản ứng dây chuyền sẽ xảy ra khi một đầu tàu kinh tế tăng trưởng chậm sẽ kéo theo sự giảm tốc của cả con tàu kinh tế thế giới.