Phát triển cụm cảng Cái Mép - Thị Vải thành mũi nhọn tăng trưởng vùng Đông Nam Bộ

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải hiện là cụm cảng nước sâu lớn nhất cả nước, có thể tiếp nhận các tàu container trọng tải trên 200.000 DWT, chiều dài lên đến 400m thuộc loại lớn nhất thế giới hiện nay. Chỉ tính riêng từ đầu năm đến nay, cụm cảng này đã đón hơn 50 siêu tàu container cập cảng làm hàng. Tất cả đều là những tàu thế hệ mới, có khả năng chuyên chở đến 24.188 TEU thể hiện đẳng cấp và năng lực đón tiếp hàng hải hàng đầu khu vực châu Á. Theo Cục Hàng hải và đường thủy Việt Nam, 4 tháng đầu năm 2025, tổng sản lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển Việt Nam đạt hơn 342 triệu tấn; trong đó, hàng container đạt hơn 10 triệu TEU, tăng 6% so với cùng kỳ. Đáng chú ý, Bà Rịa - Vũng Tàu dẫn đầu cả nước với mức tăng trưởng hơn 31% về sản lượng container. Đây không chỉ là một con số tăng trưởng ấn tượng, mà còn là chỉ dấu cho thấy vị thế ngày càng nâng cao của khu vực trong mạng lưới logistics khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Tại Cảng quốc tế Tân Cảng Cái Mép (TCIT), tháng 4-2025 ghi nhận sự kiện tiếp nhận thêm 2 tuyến dịch vụ kết nối với các cảng châu Á. Theo Giám đốc Kinh doanh TCIT Nguyễn Hồng Phúc, điều này thể hiện rõ xu thế chuyển dịch từ các cảng trung chuyển truyền thống như Singapore, Hong Kong về Cái Mép, nơi có vị trí chiến lược và thời gian hành trình ngắn hơn đến các KCN trọng điểm phía Nam.

Không chỉ riêng TCIT, các cảng trong cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đều ghi nhận mức tăng trưởng mạnh. Cảng Gemalink đạt mức tăng trưởng sản lượng hơn 27% trong quý I-2025 so với cùng kỳ năm trước. Việc liên tiếp mở các tuyến dịch vụ đến châu Âu và châu Mỹ giúp Gemalink tăng khối lượng hàng hóa, nâng tầm vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tương tự, Cảng SSIT cũng hoạt động hết công suất trong tháng 4-2025, sau thông tin Mỹ tạm hoãn áp thuế đối ứng 90 ngày với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam. Từ những bước chuyển tích cực đầu, có thể thấy, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đang định hình trở thành trung tâm trung chuyển của khu vực.

Một trong những chuyển động nổi bật mang tính chiến lược của cụm cảng Cái Mép - Thị Vải là xu hướng hợp tác liên kết giữa các doanh nghiệp khai thác cảng. Cuối tháng 5-2024, hai cảng container quốc tế là CMIT và Tân Cảng Cái Mép (TCTT) đã chính thức mở cổng kết nối trực tiếp, tạo thành một bến cảng có chiều dài lên tới 1.200m. Việc kết nối này cho phép cùng lúc tiếp nhận ba tàu lớn thay vì hai tàu như trước đây giúp tăng khoảng 40% công suất khai thác, tương đương 400.000 - 500.000 TEU mỗi năm. Theo Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn Ngô Minh Thuấn, sự liên kết này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế lớn mà còn tạo điều kiện giảm chi phí vận hành cho các hãng tàu, tăng tính cạnh tranh cho toàn cụm cảng.

Theo Quyết định 1579/QĐ-TTg, ngày 22-9-2021, của Thủ tướng Chính phủ, về quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải được xác định là cảng biển đặc biệt, có vai trò là cảng cửa ngõ và trung chuyển quốc tế của cả nước. Đây là cảng nước sâu duy nhất tại Việt Nam hiện có thể tiếp nhận tàu trọng tải trên 100.000 tấn và là một trong số ít 21 cảng trên thế giới có khả năng tiếp nhận tàu siêu trọng.

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã và đang tích cực thúc đẩy triển khai mô hình “cảng mở”, cho phép các tàu container vận chuyển, trung chuyển hàng hóa giữa các bến cảng khác nhau trong cùng cụm mà không cần làm lại thủ tục hải quan từ đầu. Để thực hiện mục tiêu này, Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu làm việc với các doanh nghiệp khai thác cảng container, cùng Tổng cục Hải quan xây dựng thông tư thí điểm về giám sát hải quan. Đề xuất của Công ty TNHH Logistics quốc tế Cái Mép về mô hình cảng mở cũng đang được các cơ quan chức năng nghiên cứu triển khai thí điểm.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu Lê Ngọc Khánh cho biết: "Việc hình thành cơ chế cảng mở là cần thiết và cấp bách để tối ưu hóa công suất, tận dụng hiệu quả cơ sở hạ tầng đã đầu tư. Đồng thời, đây là bước đi chiến lược để cụm cảng Cái Mép - Thị Vải vươn lên tầm cảng trung chuyển quốc tế thực sự".

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải không chỉ là động lực tăng trưởng cho tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu mà còn có đóng góp rất lớn vào ngân sách và hoạt động thương mại quốc gia. Theo thống kê của Cục Hàng hải Việt Nam, cụm cảng này hiện chiếm hơn 16% tổng lượng hàng hóa qua cảng biển toàn quốc, 35% lượng hàng container cả nước và tới 60% lượng hàng container khu vực phía Nam. Đặc biệt, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đóng góp hơn 20.000 tỷ đồng thuế xuất nhập khẩu mỗi năm cho ngân sách nhà nước.

Trên bản đồ cảng biển thế giới, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải ngày càng có tên tuổi. Năm 2016, cụm cảng được xếp hạng 77 trong danh sách 100 cảng container lớn nhất toàn cầu. Đến năm 2021, cụm cảng này đã vươn lên hạng 22 và đứng thứ 11 trong số các cảng container hoạt động hiệu quả nhất thế giới. Đặc biệt, năm 2024, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải lọt vào top 7 cảng container hiệu quả nhất toàn cầu và giữ vị trí top 30 cảng container lớn nhất thế giới. Với tốc độ phát triển vượt bậc, sự đầu tư bài bản và định hướng chiến lược rõ ràng từ trung ương đến địa phương, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải được kỳ vọng trở thành trung tâm logistics và trung chuyển hàng hóa quốc tế của Việt Nam trong tương lai gần. Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho riêng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế vùng Đông Nam Bộ và khẳng định vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu./.