Minh bạch và thiếu minh bạch

TCCSĐT - Không ai biết rõ diện mạo của thị trường ra sao nhưng những ngày qua người ta liên tục điểm mặt, chỉ tên sự chưa thực sự minh bạch của thị trường chính là một nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng lạm phát, tác động tiêu cực tới nền kinh tế.

Không khó để nhìn thấy chưa thực sự minh bạch ấy hiện diện trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề. Chẳng hạn giá bất động sản ở Việt Nam đắt thuộc loại hàng đầu thế giới, chung cư xây hàng loạt và đang có nguy cơ ế hàng nhưng vẫn cực kỳ khó mua giá gốc; nạn đầu cơ, thao túng thông tin, làm giá phổ biến trên thị trường chứng khoán, bất động sản; nhiều sản phẩm, ngành hàng được nhà nước ưu đãi, hỗ trợ đủ đường nhưng cứ mãi còi cọc, ốm yếu, trong khi trách nhiệm chẳng thể quy được cho ai… Tuy nhiên, bài viết này chỉ đề cập tới sự chưa thực sự minh bạch trong lĩnh vực tiền tệ, tài chính vốn nhức nhối gần đây.

Tình trạng hai tỷ giá, hai lãi suất ở Việt Nam thực sự là câu chuyện biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Cuối năm 2010, dư luận được phen ồn ào về sự kiện ngân hàng Techcombank tung ra loại lãi suất huy động tới 16,8%. Vụ lùm xùm nhanh chóng khép lại với việc cách chức Giám đốc Chi nhánh Techcombank Phú Mỹ Hưng và Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đi đến đồng thuận mức lãi suất huy động 14%.

Nhưng đó chỉ là phần nổi của tảng băng, những gì diễn ra đằng sau khiến người ta chưa thể yên tâm. Không ít người đã cho rằng Techcombank bị “oan”, bởi lẽ trên thực tế đâu chỉ mình ngân hàng này mới có mức lãi suất huy động cao đến thế. “Lỗi” của Techcombank chính là đã dám công khai việc nhiều ngân hàng đang làm và “cầm đèn chạy trước ô tô”.

Điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi nếu chỉ số lạm phát danh nghĩa năm ngoái đã xấp xỉ 12%, nếu trần lãi suất huy động bị cố định ở mức 14% thì liệu có đủ hấp dẫn người gửi tiền? Muốn sao thì lãi suất huy động sau khi trừ lạm phát thực tế phải thực dương mới đủ kéo người ta gửi tiền vào ngân hàng. Thế nên, các ngân hàng đã nghĩ ra đủ chiêu khuyến mại, tặng quà, ưu đãi cho người gửi tiền, thực chất là những hình thức tăng lãi suất tiền gửi. Các ngân hàng nhỏ tính thanh khoản kém, càng khát vốn lại càng tung ra mức lãi suất tiền gửi cao để dụ khách hàng đã tạo ra cuộc đua lãi suất. Khó mà biết được thoả thuận ngầm giữa ngân hàng và người gửi tiền là bao nhiêu.

Lãi suất huy động đã cao như vậy thì lãi suất cho vay càng phải cao thì ngân hàng mới có ăn. Chính vì nguyên lý này, lãi suất thực tế mà doanh nghiệp và người dân phải vay đã lên tới 20%, thậm chí 23%. Giá vốn cao như vậy đẩy chi phí sản xuất, giá thành tăng lên khiến nhiều doanh nghiệp không chịu nổi, buộc phải phá sản. Lãi suất cao không khác gì độc dược đối với các doanh nghiệp và nền kinh tế.

Việc hạch toán kinh doanh cũng trở nên thiếu minh bạch với nạn hai tỷ giá. Ai cũng biết tỷ giá niêm yết chỉ là hình thức, muốn có ngoại tệ doanh nghiệp buộc phải “chung chi” cho ngân hàng mới mong giải quyết được nhu cầu. Cuộc chơi thiếu minh bạch này làm lợi cho số ít người nhưng lại trút gánh nặng lên vai doanh nghiệp, tạo khan hiếm ngoại tệ gây ảnh hưởng xấu đến dự trữ ngoại hối và cả nền kinh tế. Điều khiến người ta suy nghĩ là trong khi doanh nghiệp, người dân đang phải vật lộn với lãi suất, tỷ giá và lạm phát thì nhiều ngân hàng vẫn lãi lớn.

Sự méo mó của thị trường có thể bắt nguồn từ những bất cập về chính sách, năng lực quản lý, điều hành. Nhưng thị trường chưa thực sự minh bạch cũng có thể do tư duy, nhưng cũng không loại trừ có sự chi phối của một vài nhóm lợi ích nào đó hoặc do độc quyền...

Nhìn nhận ra sự thiếu minh bạch rất quan trọng, nhưng quan trọng hơn nằm ở quyết tâm chấn chỉnh lại những sự thiếu minh bạch đó./.