21:51, ngày 07-10-2020

TCCS - Trong bộ máy nhà nước ta, Quốc hội được xác định là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, có quyền lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. Kể từ cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946 đến nay, Quốc hội Việt Nam không ngừng trưởng thành, đổi mới và phát triển, đã đạt được những thành tựu quan trọng trong hoạt động lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, góp phần to lớn vào thành tựu chung của công cuộc đổi mới, nâng cao vai trò, vị thế của nước ta trên trường quốc tế, tạo lập được sự tin tưởng và những ấn tượng tốt đẹp trong lòng cử tri và nhân dân cả nước.

Những trang sử vẻ vang của Quốc hội Việt Nam trong 75 năm qua có vai trò, sự đóng góp quan trọng của các vị đại biểu Quốc hội với vị trí là hạt nhân, trung tâm trong hoạt động của Quốc hội, là nhân tố cấu thành nên các thiết chế của Quốc hội. Đại biểu Quốc hội là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, đưa thông điệp của cuộc sống, tâm tư, nguyện vọng của nhân dân vào nghị trường Quốc hội và sau khi chính sách, pháp luật được Quốc hội thông qua, đại biểu Quốc hội lại tiếp tục chuyển tải đến với người dân để đưa chính sách, pháp luật vào cuộc sống. Đại biểu Quốc hội chính là cầu nối giữa nhân dân với Quốc hội, là người đồng hành cùng nhân dân trong việc đưa những vấn đề của cuộc sống vào nghị trường Quốc hội. Vì lẽ đó, có thể nói, chất lượng đại biểu Quốc hội quyết định đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội.

Nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV (2016 - 2021) sắp kết thúc, để chuẩn bị cho Quốc hội khóa XV sắp tới, tại Kỳ họp thứ chín vừa qua, Quốc hội đã thành lập Hội đồng Bầu cử quốc gia để tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và chỉ đạo, hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 theo quy định của pháp luật. Do vậy, ngay từ bây giờ, phải khẩn trương chuẩn bị cho công tác lựa chọn, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội để thông qua bầu cử, người dân có thể lựa chọn được những người thực sự tiêu biểu, đạt tiêu chuẩn, chất lượng, có đức, có tài, xứng đáng đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Thực tiễn bầu cử đại biểu Quốc hội cho thấy, nếu chuẩn bị tốt, thận trọng, khách quan, đúng quy trình, thủ tục thì sẽ lựa chọn được những người thực sự tiêu biểu, có đủ đức, đủ tài, xứng đáng vào Quốc hội. Ngược lại, nếu chuẩn bị không kỹ sẽ không giới thiệu được người xứng đáng để bầu vào Quốc hội, có thể ảnh hưởng đến uy tín, chất lượng hoạt động của Quốc hội và lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 sắp tới sẽ diễn ra trong bối cảnh công cuộc đổi mới ở nước ta sau 35 năm đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên mọi mặt của đời sống xã hội. Công cuộc đổi mới đã và đang tạo ra những tiền đề quan trọng để đưa đất nước ta tiếp tục phát triển nhanh và bền vững, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đạt được nhiều kết quả, đã xử lý nghiêm minh tất cả những trường hợp sai phạm được phát hiện. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; đấu tranh ngăn ngừa những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ được thực hiện quyết liệt. Những kết quả đó mang lại nhiều hiệu quả tích cực, niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước được tăng cường. Tuy nhiên, tình hình thế giới và khu vực vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, chiến tranh thương mại, công nghệ, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ diễn ra gay gắt, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, nhân tố bất ổn mới. Tình hình Biển Đông tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường. Cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo, toàn vẹn lãnh thổ của nhân dân ta còn cam go, phức tạp, lâu dài. Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục tìm mọi cách chống phá sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng và nhân dân ta. Tình hình đó đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải ra sức phấn đấu, đoàn kết thống nhất, chung sức đồng lòng, tận dụng mọi thời cơ, thuận lợi, vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững. Đối với Quốc hội, những thuận lợi, khó khăn, thách thức nêu trên đặt ra cho Quốc hội khóa XV sứ mệnh to lớn, đó là phải khẩn trương thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, đặc biệt là những chủ trương, đường lối sẽ được Đại hội XIII của Đảng thông qua thành chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần đưa chủ trương, đường lối của Đảng vào cuộc sống. Đồng thời, Quốc hội khóa XV cũng phải giải quyết kịp thời những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn cuộc sống, đó là việc khôi phục nền kinh tế sau đại dịch Covid -19, tiếp tục giữ vững ổn định trật tự, an toàn xã hội, tăng cường hội nhập quốc tế, bảo đảm quốc phòng, bảo vệ an ninh quốc gia, chủ quyền lãnh thổ,... Những nhiệm vụ nêu trên đòi hỏi Quốc hội khóa XV phải tiếp tục kế thừa, phát huy những thành tựu của Quốc hội các khóa trước đây, đặc biệt là Quốc hội khóa XIV để tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Để Quốc hội khóa XV có thể đảm đương tốt các nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong hoạt động lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước trong bối cảnh, tình hình hiện nay, thì vấn đề quan trọng, có tính quyết định, đó là lựa chọn nhân sự, giới thiệu ứng cử  đại biểu Quốc hội. Công tác chuẩn bị nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội là một nội dung rất hệ trọng, quyết định đến chất lượng hoạt động của Quốc hội. Để làm tốt công tác này, cần quán triệt các vấn đề sau:

Thứ nhất, quán triệt các quan điểm chỉ đạo, chủ trương của Đảng về công tác cán bộ và quy trình cán bộ trong lựa chọn, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội.

Chuẩn bị nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội là công việc rất quan trọng, vì vậy, phải quán triệt đầy đủ các quan điểm chỉ đạo, chủ trương của Đảng về công tác cán bộ, thực hiện nghiêm túc, đúng quy trình của công tác cán bộ, đề cao trách nhiệm của cấp ủy và người đứng đầu trong việc quy hoạch, lựa chọn, giới thiệu người ra ứng cử đại biểu Quốc hội. Gắn công tác chuẩn bị nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội với công tác chuẩn bị nhân sự Đại hội Đảng, đặc biệt là ở cấp tỉnh và cấp toàn quốc để giới thiệu những người tiêu biểu về phẩm chất, đạo đức và năng lực, có quan điểm, lập trường chính trị vững vàng, đủ tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật. Đồng thời, gắn công tác bầu cử với yêu cầu xây dựng và củng cố tổ chức bộ máy nhà nước, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước giai đoạn 2021 - 2026.

Thứ hai, phải bám sát tiêu chuẩn đại biểu Quốc hội trong Luật Tổ chức Quốc hội.

Luật Tổ chức Quốc hội năm 2015 (vừa được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 65/2020/QH14) đã quy định cụ thể tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội. Theo đó, đại biểu Quốc hội phải bảo đảm các điều kiện, tiêu chuẩn: Trung thành với Tổ quốc, nhân dân và Hiến pháp, phấn đấu thực hiện công cuộc đổi mới, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam; có phẩm chất đạo đức tốt, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, gương mẫu chấp hành pháp luật; có bản lĩnh, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền và các hành vi vi phạm pháp luật khác; có trình độ học vấn, chuyên môn, có đủ năng lực, sức khỏe, kinh nghiệm công tác và uy tín để thực hiện nhiệm vụ đại biểu Quốc hội; liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân, được nhân dân tín nhiệm; có điều kiện tham gia các hoạt động của Quốc hội. Vì vậy, khi lựa chọn, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội phải trên cơ sở các tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội để cụ thể hóa tiêu chuẩn đối với từng chức danh và gắn với từng cơ cấu đại diện trong Quốc hội.

Thứ ba, Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân nên việc bảo đảm cơ cấu đại diện trong Quốc hội là cần thiết nhưng phải xử lý hài hòa mối quan hệ giữa cơ cấu với chất lượng.

Thực tế cho thấy, cơ cấu là một trong những thuộc tính căn bản của Quốc hội, có bảo đảm cơ cấu thì mới bảo đảm tính đại diện của Quốc hội. Vấn đề quan trọng là phải xử lý tốt mối quan hệ giữa cơ cấu và chất lượng trong việc lựa chọn, giới thiệu người ứng cử đại biểu sao cho vừa bảo đảm cơ cấu, vừa bảo đảm chất lượng, đồng thời bảo đảm tính kế thừa, đổi mới và phát triển. Quốc hội là cơ quan đại diện của nhân dân nên trong Quốc hội phải có đại diện các thành phần, giai tầng trong xã hội, đại diện cho các vùng, miền, dân tộc, tôn giáo, giới, ngành, nghề, độ tuổi khác nhau. Tuy nhiên, cũng không vì cơ cấu mà hạ thấp tiêu chuẩn, chất lượng, bởi không có sự mâu thuẫn giữa cơ cấu và chất lượng mà vấn đề quan trọng là chất lượng mỗi một thành phần của cơ cấu đó trong Quốc hội. Muốn vậy, quá trình chuẩn bị nhân sự cho công tác bầu cử phải quán triệt thật cụ thể yêu cầu về tiêu chuẩn, phẩm chất đạo đức, trình độ, năng lực chuyên môn của mỗi cơ cấu để làm cơ sở lựa chọn, giới thiệu người thực sự tiêu biểu, xứng đáng, đại diện cho cơ cấu đó trong Quốc hội.

Thứ tư, phải bảo đảm vai trò làm chủ của nhân dân, sự kiểm tra, giám sát của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội trong công tác chuẩn bị, giới thiệu nhân sự, bảo đảm công khai, minh bạch, tôn trọng ý kiến của nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân.

Đại biểu Quốc hội là đại biểu của nhân dân. Do vậy, nhân dân luôn có vai trò to lớn trong mọi khâu, mọi quy trình bầu cử. Dựa vào nhân dân, lắng nghe ý kiến nhân dân để xây dựng đội ngũ cán bộ, lựa chọn nhân sự giới thiệu ứng cử vào các vị trí lãnh đạo trong bộ máy của hệ thống chính trị các cấp, giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp là một nguyên tắc, một truyền thống xuyên suốt trong công tác cán bộ của Đảng ta. Trong điều kiện không ngừng phát huy dân chủ, vai trò của các tầng lớp nhân dân đối với công tác cán bộ của Đảng càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chính vì vậy, các cấp ủy, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, khi chuẩn bị nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội phải thật sâu sát, phải hỏi ý kiến nhân dân về từng nhân sự cụ thể, để không bỏ sót người có tài, có đức tham gia vào giải quyết các công việc của đất nước, của người dân, tránh không để lọt vào bộ máy tổ chức những người không xứng đáng, không được nhân dân tín nhiệm.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp phải thật sự là cầu nối quan trọng giữa Đảng và nhân dân trong công tác nhân sự, là tai, mắt của nhân dân, giám sát công tác chuẩn bị để làm tốt công tác hiệp thương lựa chọn, giới thiệu nhân sự đủ điều kiện, tiêu chuẩn ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân. Vì lẽ đó, các cấp có thẩm quyền phải tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội tham gia thực chất vào quá trình chuẩn bị nhân sự, đồng thời đòi hỏi Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội phải thật sự có trách nhiệm, phải nắm vững các ý kiến của nhân dân, phản ánh kịp thời với các tổ chức có thẩm quyền trong công tác chuẩn bị và giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp.

Thứ năm, nghiên cứu kế thừa các bài học kinh nghiệm từ các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các khóa trước đây, đặc biệt là kinh nghiệm công tác chuẩn bị nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và công tác nhân sự đại hội đảng các cấp vừa qua để làm tốt công tác giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026.

Nhìn lại công tác bầu cử các nhiệm kỳ gần đây cho thấy, các cuộc bầu cử về cơ bản được tiến hành đúng pháp luật, bảo đảm an toàn, dân chủ và tiết kiệm; số lượng, cơ cấu, thành phần người ứng cử và đại biểu trúng cử về cơ bản bảo đảm được tính đại diện cho các thành phần, giai tầng trong xã hội; chất lượng đại biểu ngày càng được nâng lên; cử tri đã bầu được những người tiêu biểu, xứng đáng làm đại biểu Quốc hội. Thành công của cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội chính là tiền đề để Quốc hội thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ trong hoạt động lập pháp, giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước trong thời gian qua.

Tuy nhiên, công tác bầu cử đại biểu Quốc hội nói chung và việc chuẩn bị lựa chọn nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội nói riêng thời gian qua vẫn còn một vài vấn đề cần rút kinh nghiệm. Đó là: Một số cơ cấu, số lượng phân bổ đại biểu chưa đạt được định hướng ban đầu, như chưa bầu đủ số lượng 500 đại biểu⁽¹⁾, tỷ lệ đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, tỷ lệ đại biểu nữ thấp hơn so với mục tiêu đề ra⁽²⁾. Việc thẩm tra hồ sơ, lý lịch, tổ chức lấy ý kiến cử tri có nơi còn hình thức, nên đã để lọt vào danh sách một số trường hợp ứng cử viên không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, có trường hợp vi phạm pháp luật về bầu cử. Việc đưa ra khỏi danh sách một số ứng cử viên tự ứng cử đại biểu Quốc hội được cử tri nơi cư trú, cử tri ở cơ quan tín nhiệm trong hiệp thương lần thứ ba chưa hoàn toàn được dư luận đồng tình... Do đó, vẫn còn trường hợp sau khi trúng cử, người trúng cử không đủ tư cách đại biểu Quốc hội nên không được Hội đồng Bầu cử quốc gia công nhận⁽³⁾ là đại biểu Quốc hội. Việc lựa chọn, hiệp thương giới thiệu nhân sự ứng cử vẫn còn để lọt vào Quốc hội những đại biểu cơ hội, tham nhũng, cố ý làm trái pháp luật, thiếu tinh thần trách nhiệm, có trường hợp phải xử lý hình sự, phải kỷ luật về Đảng, dẫn đến việc phải cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu, làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, Nhà nước, niềm tin của nhân dân. Đây là những hạn chế nhưng cũng là bài học kinh nghiệm để cuộc bầu cử sắp tới cần tổng kết, rút kinh nghiệm; kế thừa những bài học thành công, khắc phục, sửa chữa kịp thời những hạn chế, khuyết điểm để chuẩn bị thật tốt cho công tác bầu cử.

Kỳ họp thứ mười Quốc hội khóa XIV sắp tới sẽ quyết định chính thức ngày bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp theo đúng quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân (sau đây gọi là Luật Bầu cử). Thời gian không còn nhiều, các cơ quan có trách nhiệm triển khai công tác bầu cử, đặc biệt là triển khai công tác nhân sự cần tập trung làm tốt các công việc sau:

Một là, bám sát các tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội, đối với từng chức danh, cơ cấu đại biểu Quốc hội để lựa chọn, giới thiệu được những người ưu tú, vừa có đức, vừa có tài tham gia Quốc hội khóa XV.

Quốc hội khóa XV sẽ tiếp tục là một Quốc hội đổi mới mạnh mẽ cả về tổ chức và hoạt động, thực hiện có hiệu quả phương châm “Đoàn kết, đổi mới, sáng tạo, hành động vì lợi ích của nhân dân”. Do vậy, các đại biểu Quốc hội khóa XV sẽ phải là những đại biểu ở tầm cao mới của sự phát triển, có đủ năng lực, phẩm chất để thực hiện có hiệu quả các chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm của cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất trong bối cảnh phát triển mới của đất nước. Để có được một cơ cấu đại biểu Quốc hội ngang tầm với nhiệm vụ, cần phải vận dụng thật cụ thể các tiêu chuẩn đại biểu Quốc hội phù hợp với từng cơ cấu đại biểu, phù hợp với nhiệm vụ trong tình hình mới.

Trong quá trình xem xét các tiêu chuẩn đại biểu Quốc hội, cần xử lý hài hòa giữa các tiêu chuẩn về chính trị, đạo đức và các tiêu chuẩn về năng lực đối với mỗi ứng cử viên đại biểu Quốc hội. Đặc biệt, đối với các ứng cử viên đại biểu Quốc hội là cán bộ, đảng viên, khi xem xét các tiêu chuẩn về chính trị, tư tưởng, đạo đức, cần đánh giá cụ thể trên cơ sở nhận diện có hay không 9 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, 9 biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ và 9 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống được xác định tại Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII. Trên cơ sở đó, chỉ lựa chọn, giới thiệu những cán bộ, đảng viên không có bất kỳ một biểu hiện vi phạm nào trong số 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và kiên quyết không đưa vào danh sách giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội những người có biểu hiện suy thoái, biến chất, tự chuyển hóa, dù chỉ có một trong số các nhận diện đã được xác định.

Đối với đại biểu Quốc hội không phải là cán bộ, đảng viên, thì khi xem xét tiêu chuẩn cần phù hợp đối với từng cá nhân cụ thể, trong đó cần chú trọng đến các yếu tố liên quan đến tư tưởng, nhân cách, đạo đức, lối sống, tinh thần trách nhiệm, khát vọng cống hiến vì lợi ích của nhân dân, quốc gia, dân tộc. Các tiêu chuẩn về năng lực cần được cụ thể hóa, lượng hóa cho các chức danh cụ thể thuộc các cơ cấu đại biểu Quốc hội, như về trình độ học vấn, chuyên môn, về sức khỏe, kinh nghiệm công tác và uy tín để thực hiện nhiệm vụ đại biểu Quốc hội. Trên cơ sở đó, lựa chọn, giới thiệu những người có đủ trình độ, năng lực và kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề hoạch định chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước ở tầm quốc gia. Các tiêu chuẩn này cần được đặc biệt chú trọng khi lựa chọn, giới thiệu nhân sự vào các chức danh đại biểu Quốc hội chuyên trách ở Trung ương và địa phương.

Hai là, bảo đảm chất lượng và tỷ lệ cơ cấu đại diện trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội.

Đối với cơ cấu đại biểu là người dân tộc thiểu số: Cần phấn đấu đạt tỷ lệ quy định của Luật Bầu cử, trong đó phải có ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội là người dân tộc thiểu số. Việt Nam là một đất nước có 54 dân tộc anh em, nhiều dân tộc thiểu số luôn mong muốn có đại diện của mình tại Quốc hội các khóa. Tuy nhiên, do hạn chế số lượng đại biểu Quốc hội, nên mỗi khóa Quốc hội thường ít khi có đầy đủ đại diện của 54 dân tộc trong cơ cấu của Quốc hội. Vấn đề đặt ra là, phải phấn đấu đạt và vượt tỷ lệ đại biểu Quốc hội là người dân tộc thiểu số, để sao cho các dân tộc thiểu số đều luân phiên có đại diện của mình tại Quốc hội. Muốn vậy, cần rà soát, tạo điều kiện để các dân tộc thiểu số chưa có đại diện của mình tham gia các khóa Quốc hội trước đây có cơ hội giới thiệu các đại diện ưu tú của mình tham gia Quốc hội khóa XV.

Đối với cơ cấu đại biểu là nữ: Cần quán triệt đầy đủ các quy định về bình đẳng giới trong cơ cấu, tổ chức bộ máy nói chung, trong cơ cấu nhân sự giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội nói riêng, bảo đảm đạt mục tiêu có ít nhất 35% tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội là nữ. Trong cơ cấu đại biểu Quốc hội các khóa trước, tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội chưa đạt theo quy định của Luật Bầu cử, mặc dù tỷ lệ ứng cử viên là nữ trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội ở một số địa phương đạt và vượt yêu cầu tối thiểu của Luật Bầu cử. Nguyên nhân của việc không bảo đảm được tỷ lệ hợp lý đại biểu Quốc hội là nữ có thể có nhiều, nhưng cơ bản vẫn là chất lượng công tác chuẩn bị, giới thiệu phụ nữ ứng cử đại biểu Quốc hội. Phụ nữ Việt Nam với truyền thống “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”, “giỏi việc nước, đảm việc nhà”, thời nào cũng không thiếu những phụ nữ vừa có tài, vừa có đức, có đủ năng lực, trí tuệ và phẩm chất cùng nam giới gánh vác công việc của dân, của nước.

Do vậy, cần đặc biệt quan tâm, tìm kiếm, phát hiện các tài năng nữ trong các tầng lớp nhân dân, các ngành, nghề, lĩnh vực công tác để bồi dưỡng, huấn luyện, thử thách, chuẩn bị nhân sự giới thiệu để đảm nhận các chức vụ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan, tổ chức thuộc hệ thống chính trị, giới thiệu để bầu làm đại biểu Quốc hội. Để chuẩn bị tốt nhân sự nữ giới thiệu làm đại biểu Quốc hội, phải vượt qua mọi định kiến về giới, với thái độ tôn trọng, đề cao vai trò của phụ nữ, công tâm, khách quan và thật sự bình đẳng. Các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền phải tạo điều kiện để phát huy vai trò, trách nhiệm của phụ nữ, của các tổ chức phụ nữ trong việc phát hiện, lựa chọn, giới thiệu các đại diện tiêu biểu của mình ứng cử làm đại biểu Quốc hội. Vấn đề đặt ra ngày nay không chỉ là trao quyền cho phụ nữ, mà phải trao nhiều cơ hội cho phụ nữ để phụ nữ khẳng định mình trong mọi hoạt động, trong đó có hoạt động nghị trường. Đây chính là chìa khóa để đạt được mục tiêu bình đẳng giới trong tổ chức và hoạt động của Quốc hội.

Các tỷ lệ đại diện theo cơ cấu đại biểu trẻ, đại biểu đại diện các tôn giáo, đại diện các ngành, các lĩnh vực, đại diện cộng đồng doanh nghiệp trong tổng số đại biểu Quốc hội có ý nghĩa quan trọng bảo đảm tính đại diện của Quốc hội. Do vậy, quá trình chuẩn bị, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội theo cơ cấu đại diện cần căn cứ vào tiêu chuẩn chung của đại biểu Quốc hội và vận dụng thích hợp với từng đối tượng cụ thể, để vừa bảo đảm chất lượng đại biểu Quốc hội, vừa hài hòa về tỷ lệ đại biểu trong từng cơ cấu đại diện.

Ba là, chuẩn bị tốt nguồn nhân sự để giới thiệu ứng cử làm đại biểu Quốc hội chuyên trách khóa XV.

Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội vừa được Kỳ họp thứ chín Quốc hội khóa XIV thông qua đã nâng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách lên ít nhất 40% tổng số đại biểu Quốc hội. Đây là sự bổ sung, sửa đổi quan trọng nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả và năng lực của Quốc hội trong hoạt động lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Do vậy, việc chuẩn bị nhân sự để giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội chuyên trách Quốc hội khóa XV cần được quan tâm chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt.

Ngoài các tiêu chuẩn đại biểu Quốc hội quy định tại Điều 22 Luật Tổ chức Quốc hội, người được lựa chọn giới thiệu ứng cử làm đại biểu Quốc hội chuyên trách cần đáp ứng các tiêu chuẩn: Có trình độ đại học trở lên, có năng lực phân tích, hoạch định chính sách và khả năng tổ chức công việc, có chuyên môn tốt và kinh nghiệm thực tiễn phù hợp với vị trí dự kiến; có quan điểm, lập trường chính trị vững vàng, có ý thức trách nhiệm trong hoạt động Quốc hội; đã kinh qua và hoàn thành tốt nhiệm vụ ở chức vụ từ vụ trưởng và tương đương, chức vụ giám đốc sở, ngành và tương đương trở lên và đã được quy hoạch đại biểu Quốc hội chuyên trách; độ tuổi ứng cử đại biểu Quốc hội chuyên trách thực hiện theo quy định tại Chỉ thị số 35-CT/TW, ngày 30-5-2019, của Bộ Chính trị và Hướng dẫn số 26-HD/BTCTW, ngày 18-10-2019, của Ban Tổ chức Trung ương.

Để đạt được mục tiêu tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất 40% tổng số đại biểu Quốc hội, cần tích cực, khẩn trương làm tốt công tác quy hoạch đại biểu Quốc hội chuyên trách, rà soát, đánh giá lại những người đang được quy hoạch, kịp thời đưa ra khỏi danh sách những người không còn đủ điều kiện, phát hiện, giới thiệu bổ sung mới những người đủ tiêu chuẩn vào danh sách quy hoạch nhằm bảo đảm chất lượng nguồn quy hoạch và chủ động nguồn giới thiệu các nhân sự cụ thể làm đại biểu Quốc hội chuyên trách Quốc hội khóa XV.

Đối với các nhân sự được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội chuyên trách lần đầu cần quan tâm đến cán bộ trẻ đủ tiêu chuẩn để có thể tham gia nhiều khóa Quốc hội, nhằm không ngừng nâng cao tính chuyên nghiệp của các đại biểu Quốc hội. Đối với các đại biểu Quốc hội chuyên trách khóa XIV đủ tuổi tái cử cần được đánh giá một cách toàn diện, cả quá trình thực hiện nhiệm vụ của đại biểu Quốc hội chuyên trách trong suốt nhiệm kỳ. Kết quả cụ thể trong hoạt động của từng đại biểu, phẩm chất chính trị, năng lực và bản lĩnh của đại biểu, mối liên hệ của đại biểu với cử tri thuộc đơn vị bầu cử, sự tín nhiệm của các đại biểu Quốc hội cùng khóa và niềm tin, đánh giá của cử tri đối với đại biểu chuyên trách là những tiêu chí quan trọng để đánh giá đại biểu Quốc hội chuyên trách thuộc diện được đề nghị tái cử. Đây là việc hệ trọng cần được nghiên cứu để có cách làm phù hợp nhằm tôn vinh những đại biểu Quốc hội chuyên trách làm tốt nhiệm vụ đại biểu trong nhiệm kỳ vừa qua, tạo cơ sở tốt để cử tri tiếp tục tín nhiệm bầu chọn. Thông qua đánh giá, cần xem xét để không tiếp tục giới thiệu tái cử đối với những đại biểu Quốc hội chuyên trách không thể hiện rõ được năng lực, không đủ tín nhiệm trong nhiệm kỳ hoạt động đại biểu, mặc dù vẫn còn đủ tuổi tái cử theo quy định.

Bốn là, phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm trong quy trình lựa chọn, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV.

Việc lựa chọn, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội là công việc hệ trọng, là một trong những nhân tố quyết định sự thành công của cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội. Do vậy, lãnh đạo thực hiện tốt công tác nhân sự, bảo đảm phát huy dân chủ và sự lãnh đạo tập trung thống nhất của Đảng trong công tác cán bộ phải là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các cấp ủy, chính quyền ở Trung ương và địa phương từ nay đến ngày bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp.

Các cấp ủy cần tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo việc rà soát và bổ sung quy hoạch đại biểu Quốc hội thuộc phạm vi, trách nhiệm của mình. Tập trung làm tốt công tác đánh giá, nhận xét người được giới thiệu ứng cử theo đúng quy trình, thủ tục đã được quy định, bảo đảm tính khách quan, toàn diện. Các cấp ủy và trực tiếp là người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về sự lựa chọn, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội, chịu trách nhiệm trong việc tổ chức hiệp thương, giới thiệu người ra ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp; phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong công tác bầu cử, bảo đảm các điều kiện thuận lợi để mọi công dân thực hiện đầy đủ quyền ứng cử, bầu cử theo đúng quy định của pháp luật.

Quán triệt phương châm dựa vào nhân dân, phát huy vai trò của nhân dân trong công tác cán bộ, các cấp ủy, chính quyền và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần căn cứ vào quy định của Luật Bầu cử, tập trung chỉ đạo, triển khai thật tốt, thực chất các hội nghị cử tri giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội. Hội nghị cử tri cần có sự tham gia đông đảo các cử tri, tạo môi trường dân chủ để các cử tri thẳng thắn trình bày các nhận xét, đánh giá đối với các ứng cử viên dự kiến, bảo đảm mỗi một cuộc họp cử tri thật sự là sinh hoạt dân chủ của người dân. Các ý kiến nhận xét, đánh giá của cử tri cần được phản ánh đầy đủ, khách quan, chính xác, nghiên cứu tiếp thu, cân nhắc toàn diện để quyết định việc giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội.

Các hội nghị hiệp thương giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội ở Trung ương và địa phương cần được chỉ đạo, thực hiện chặt chẽ, bảo đảm dân chủ theo đúng quy định của pháp luật. Chất lượng, hiệu quả của các hội nghị hiệp thương tác động lớn đến chất lượng công tác chuẩn bị, giới thiệu nhân sự ứng cử đại biểu Quốc hội. Mỗi một khâu, một bước hiệp thương là một bước rà soát, sàng lọc cán bộ, bước kiểm nghiệm lại chất lượng chuẩn bị, giới thiệu của cấp ủy về danh sách những người ứng cử đại biểu Quốc hội. Do vậy, công tác hiệp thương cần được chỉ đạo, lãnh đạo chặt chẽ từ các cấp ủy, đồng thời đề cao trách nhiệm, tính chủ động, sáng tạo của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên trong tổ chức các hội nghị hiệp thương.

Quyền ứng cử của công dân là một quyền hiến định và đã được quy định tại Luật Bầu cử. Do vậy, cần tiếp tục nghiên cứu quy định cụ thể hơn đối với việc tự ứng cử, vừa bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật, vừa tạo điều kiện tốt để công dân thực hiện quyền ứng cử. Tuy nhiên, người tự ứng cử đại biểu Quốc hội phải bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội, có khát vọng cống hiến vì sự phát triển vững bền của đất nước, có nhiều đóng góp trong sự nghiệp đổi mới, có uy tín cao trong xã hội được cử tri tín nhiệm. Việc vận động bầu cử phải được tạo mọi điều kiện, công bằng và bình đẳng giữa các ứng cử viên đại biểu Quốc hội.

Thực tiễn bầu cử một số khóa trước đây cho thấy vẫn còn tình trạng những người ứng cử vào đơn vị bầu cử không đồng đều về trình độ, năng lực. Do vậy, để bảo đảm nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân cần tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng trong việc chuẩn bị nhân sự và sự kiểm tra, giám sát của Hội đồng Bầu cử quốc gia, ủy ban bầu cử trong việc xem xét, phân bổ người ứng cử vào các đơn vị bầu cử trên cơ sở số lượng, cơ cấu, thành phần đại biểu đã được xác định, bảo đảm sự công bằng, bình đẳng giữa những người ứng cử.

Trong quá trình chuẩn bị, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội, cần đặc biệt quan tâm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, nhất là những khiếu nại, tố cáo liên quan đến người được giới thiệu ứng cử. Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo phải tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và Luật Bầu cử, kịp thời kết luận công minh, khách quan để kịp thời đưa ra khỏi danh sách ứng cử đại biểu những người không đủ tiêu chuẩn, tư cách ứng cử, đồng thời bảo vệ danh dự, uy tín của những người bị tố cáo, bị khiếu nại sai, xử lý nghiêm minh mọi hành vi lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để bôi nhọ, vu khống, xuyên tạc sự thật, gây khó khăn cho công tác bầu cử. Trở thành đại biểu Quốc hội là một vinh dự lớn nhưng đồng thời cũng là trách nhiệm nặng nề trước cử tri và nhân dân. Mỗi ứng cử viên đại biểu Quốc hội cần nhận thức rõ vinh dự và trách nhiệm của mình trước cử tri để có kế hoạch phấn đấu, rèn luyện, thật sự là một tấm gương sáng để thuyết phục sự tín nhiệm của cử tri. Họ sẽ là đại biểu của nhân dân, nên cũng được nhân dân giám sát ngay từ khi được đề cử. Và chính họ phải thể hiện được phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, lòng trung thành, khát khao cống hiến, phẩm giá và năng lực của bản thân mình để được cử tri tín nhiệm và lựa chọn.

Để cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội sẽ được tổ chức vào tháng 5-2021 thành công, cần thực hiện quy trình giới thiệu, lựa chọn một cách chặt chẽ để bầu được những đại biểu Quốc hội thật sự tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân; bảo đảm đủ tiêu chuẩn, đủ số lượng, có cơ cấu hợp lý. Phấn đấu bầu đủ 500 đại biểu và đạt tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội vừa được sửa đổi, bổ sung tại Kỳ họp thứ chín Quốc hội khóa XIV./.

--------------------------

(1) Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV bầu được 496 đại biểu, thiếu 4 đại biểu so với tổng số đại biểu được bầu: tỉnh Sóc Trăng bầu thiếu 1 đại biểu, tỉnh Đồng Nai bầu thiếu 1 đại biểu, tỉnh Sơn La bầu thiếu 1 đại biểu, tỉnh Lâm Đồng bầu thiếu 1 đại biểu
(2) Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV có 3 tỉnh không có đại biểu Quốc hội là nữ, gồm các tỉnh: Quảng Nam, Tây Ninh, Thừa Thiên Huế
(3) Có 2 người trúng cử không đủ tư cách để được Hội đồng Bầu cử quốc gia công nhận đại biểu Quốc hội khóa XIV