Giá trị và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Các đồng chí: TS Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật chủ trì hội thảo. Dự hội thảo có các đại biểu đến từ các cơ quan trung ương; các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu; cán bộ, biên tập viên Tạp chí Cộng sản, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật.

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật khẳng định, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một mốc son chói lọi, một bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam trong thế kỷ XX, là “chiến công hiển hách và thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và thời đại của dân tộc Việt Nam” như Đảng ta đã xác định. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã đập tan ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, phát-xít tàn bạo, chấm dứt sự tồn tại của chế độ phong kiến lỗi thời; thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước. Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam là bước nhảy vọt to lớn, là cuộc cải biến xã hội vĩ đại không chỉ của lịch sử dân tộc Việt Nam mà của cả lịch sử phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các dân tộc bị áp bức chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên thế giới.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là cuộc vùng dậy và chiến đấu anh dũng của cả dân tộc, là đỉnh cao của ý chí quật cường, sức mạnh đoàn kết toàn dân, thể hiện tầm cao trí tuệ dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại. Không chỉ có giá trị và ý nghĩa to lớn đối với cách mạng Việt Nam, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 còn là sự kiện trọng đại của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới trong thế kỷ XX. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là đòn quyết định phá tung một mắt xích quan trọng và thúc đẩy sự tan rã nhanh chóng của hệ thống thuộc địa; mở đầu quá trình sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám góp phần làm giàu thêm kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin; chứng tỏ rằng, trong thời đại ngày nay, cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở một nước thuộc địa, do toàn dân nổi dậy, dưới sự lãnh đạo của một đảng Mác - Lê-nin, có đường lối đúng đắn hoàn toàn có thể giành thắng lợi.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của chủ nghĩa Mác - Lê-nin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam; là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối cách mạng của Đảng ta gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, gắn sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; là sự thể nghiệm thành công đầu tiên chủ nghĩa Mác - Lê-nin tại một nước thuộc địa ở châu Á. Đây còn là quá trình phát triển tất yếu của lịch sử dân tộc trải qua mấy nghìn năm phấn đấu gian khổ, hy sinh, là đỉnh cao của ý chí quật cường, sức mạnh cố kết cộng đồng, tầm cao trí tuệ của dân tộc hòa quyện với chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, với xu thế của thời đại là hòa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Cách mạng Tháng Tám đã chứng minh chân lý khi cả dân tộc đoàn kết dưới ngọn cờ của Đảng, biết nắm bắt và tận dụng thời cơ, phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc và thời đại, thì chúng ta có thể làm nên kỳ tích. Trong giai đoạn hiện nay, những bài học đó vẫn giữ nguyên giá trị thực tiễn, trở thành nguồn cảm hứng, động lực tinh thần to lớn để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tiếp tục thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. 

Tại hội thảo, bên cạnh việc ôn lại những trang sử vàng chói lọi của Cách mạng Tháng Tám, đồng thời phân tích sâu sắc hơn về bối cảnh lịch sử, nguyên nhân thắng lợi, những bài học kinh nghiệm quý báu và đặc biệt là giá trị, ý nghĩa thời đại to lớn của sự kiện lịch sử trọng đại này, bằng sự tâm huyết và tinh thần trách nhiệm, các đại biểu đã tập trung thảo luận xoay quanh một số nội dung:

Một là, phân tích, làm rõ bối cảnh lịch sử, nguyên nhân thắng lợi và tầm vóc thời đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945; khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh; sự đoàn kết, đồng lòng của toàn dân tộc; sức mạnh của đường lối cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn, sáng tạo.

Hai là, làm sáng tỏ những giá trị to lớn về lý luận và thực tiễn mà Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đem lại, nhất là những giá trị có ý nghĩa chỉ dẫn cho công cuộc đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ.

Ba là, từ những bài học kinh nghiệm lịch sử để liên hệ, vận dụng sáng tạo vào sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn mới; đặc biệt là việc khơi dậy mạnh mẽ ý chí tự lực, tự cường, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh văn hóa và con người Việt Nam; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Các chuyên gia, các nhà khoa học, như: GS, TS Vũ Văn Hiền, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; TS Bùi Ngọc Thanh, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; GS, TS Phạm Hồng Tung, Đại học Quốc gia Hà Nội; TS Đào Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Chính trị và Quan hệ quốc tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS, TS Lý Việt Quang, Viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS, TS Phạm Minh Anh, Hiệu trưởng Trường Đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, thành phố Hà Nội; PGS, TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Sử học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; PGS, TS Tường Duy Kiên, Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; TS Nguyễn Văn Chung, Phó Chánh Văn phòng Tạp chí Cộng sản... đã có những phân tích, luận giải sâu sắc nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, đồng thời cũng chỉ ra những bài học kinh nghiệm từ thực tiễn thông qua việc nhìn lại quá khứ với niềm tự hào, để từ đó soi rọi vào hiện tại và định hướng cho tương lai, nhất là trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, phát triển nhanh và bền vững với khát vọng sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Phát biểu kết luận và bế mạc hội thảo, TS Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản khẳng định, hội thảo khoa học “Giá trị lý luận và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945” là diễn đàn khoa học giàu hàm lượng tri thức và tính lịch sử. Với hơn 50 bài tham luận được gửi đến hội thảo và gần 10 ý kiến phát biểu trực tiếp của lãnh đạo các cơ quan trung ương, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, giảng viên đến từ nhiều viện nghiên cứu, trường đại học đã làm rõ các khía cạnh đa chiều, trọng yếu, có tính biện chứng cao về cuộc cách mạng vĩ đại của dân tộc.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc, là thắng lợi của con đường cách mạng đúng đắn do Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo; là biểu tượng rực rỡ của ý chí độc lập tự do, của khát vọng làm chủ vận mệnh dân tộc và tinh thần đại đoàn kết toàn dân. Đây là bước ngoặt vĩ đại đưa nước ta từ thân phận thuộc địa, nửa phong kiến trở thành một quốc gia độc lập, nhân dân từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước.

Hội thảo khẳng định rõ, lần đầu tiên trong lịch sử hàng nghìn năm, chính quyền thực sự thuộc về nhân dân; một nhà nước dân chủ công - nông đầu tiên ở Đông Nam Á được thành lập - Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - tiền thân của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày nay. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã làm thay đổi vận mệnh của dân tộc Việt Nam, khẳng định chân lý bất biến: quyền độc lập, tự do là thiêng liêng và bất khả xâm phạm. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, toàn dân tộc ta, từ miền xuôi đến miền ngược, không phân biệt già - trẻ, gái - trai, dân tộc, tôn giáo đã đồng lòng vùng lên, đập tan xiềng xích nô lệ, đạp đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, giành lại quyền làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh dân tộc. Đó là thời khắc mà tinh thần đại đoàn kết dân tộc hội tụ, trở thành sức mạnh vô song, đưa một dân tộc nhỏ bé nhưng kiên cường đứng lên khẳng định chủ quyền, tuyên bố với toàn thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã trở thành một nước tự do, độc lập.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là tuyên ngôn hùng tráng về sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, sức mạnh của tư tưởng cách mạng triệt để do Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo. Đó là cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền với sự tham gia đông đảo của các tầng lớp nhân dân, từ nông dân, công nhân, trí thức, phụ nữ, thanh niên, đồng bào các dân tộc thiểu số, các tôn giáo, kiều bào ở nước ngoài… cùng đứng lên dưới ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã chấm dứt ách thống trị kéo dài hàng thế kỷ của chủ nghĩa thực dân và chế độ phong kiến, mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam: Kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đối với thế giới, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là nguồn cổ vũ to lớn cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên khắp các châu lục; khẳng định tiếng nói độc lập và bản lĩnh chính trị của nhân dân Việt Nam, một dân tộc nhỏ bé về diện tích, dân số và điều kiện vật chất, nhưng đã làm nên những chiến công vĩ đại nhờ phát huy sức mạnh của lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường và tư duy sáng tạo trong hành động cách mạng.

Thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là biểu tượng sáng ngời cho khát vọng vươn lên làm chủ đất nước, làm chủ xã hội, làm chủ tương lai của dân tộc Việt Nam. Từ thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nhiều bài học lịch sử đã được đúc kết và tiếp tục soi đường cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đó là bài học về sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng. Là bài học về tinh thần chủ động, tự lực, tự cường, biết chớp thời cơ, tạo lực, lập thế, nắm bắt cơ hội, khơi dậy trí tuệ, sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc. Là bài học về nghệ thuật tổ chức khởi nghĩa tổng lực, khoa học, thống nhất, kỷ luật và quyết đoán, thể hiện tầm vóc chiến lược và bản lĩnh cách mạng. Đó là bài học về tư tưởng “dân là gốc” - một nguyên lý nhất quán trong đường lối cách mạng của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công nhờ Đảng ta biết phát huy sức mạnh to lớn, vô tận của nhân dân, lấy dân làm chủ thể, động lực và chỗ dựa vững chắc. Đồng thời, minh chứng sinh động cho niềm tin vững chắc của nhân dân vào lý tưởng cách mạng, vào vai trò lãnh đạo của Đảng.

Hội thảo “Giá trị lý luận và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945” khẳng định rõ, 80 năm đã trôi qua nhưng giá trị lý luận và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị. Trong thời đại toàn cầu hoá và chuyển đổi số mạnh mẽ, khi đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn mình, những giá trị cốt lõi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 tiếp tục là kim chỉ nam, nguồn cảm hứng to lớn, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vững bước tiến lên.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là lời nhắc nhở sâu sắc về sự sống còn của ý chí độc lập, tự chủ trong tư duy và hành động; về sự cần thiết phải xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng; tiếp tục khẳng định sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống yêu nước với tinh thần đổi mới, sáng tạo, giữa sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, để giải quyết các nhiệm vụ phát triển đất nước trong bối cảnh mới.

Trong hành trình hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao, chúng ta phải tiếp tục khơi dậy mạnh mẽ tinh thần Cách mạng Tháng Tám, hun đúc bản lĩnh chính trị, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Những di sản tư tưởng, tinh thần và phương pháp của Cách mạng Tháng Tám là niềm tự hào, động lực tinh thần to lớn cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta trên hành trình xây dựng đất nước phát triển nhanh, bền vững, bắt nhịp cùng sự phát triển của thời đại.

Những phân tích, lý giải sâu sắc, những gợi mở định hướng phát triển, vận dụng bài học lịch sử vào công cuộc đổi mới hiện nay sẽ được Ban Tổ chức hội thảo tổng hợp, nghiên cứu, lan tỏa trên các ấn phẩm lý luận chính trị của Tạp chí Cộng sản, góp phần bồi dưỡng lý luận cách mạng, củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng và nâng cao sức mạnh tinh thần của dân tộc./.